محمدصادق جنان‌صفت

هر روزی که به ۲۲خرداد ۱۳۸۸ نزدیک‌تر می‌شویم، موضوع انتخاب دهمین رییس‌جمهور در میان گروه‌های گوناگون ایران داغ‌تر و جذاب‌تر می‌شود. یک پرسش عمومی نزد علاقه‌مندان به مساله انتخابات این است: شانس کدام کاندیدا برای کسب اکثریت آرا بیشتر است؟ این پرسش البته منحصر به ایرانیان نیست و در هر سرزمین و جامعه‌ای که انتخابات انجام می‌شود، دیده می‌شود. از سوی دیگر سایت‌های پرشماری وجود دارند که در کنار انتشار اخبار و گزارش‌های مرتبط با انتخابات و کاندیداها، جایی را برای نظرسنجی از خوانندگان خود گذاشته و امیدوارند با مراجعه به آمار ارایه شده در این نظرسنجی، تصویری از آینده به دست آورند.

رشد عرضه کالای نظرسنجی از یک طرف و رشد تقاضا برای کسب اطلاعات از طرف علاقه‌مندن، نشان‌دهنده نیاز به موسسه‌های نظرسنجی است. در جامعه‌هایی که انتخابات در آنها سابقه‌ای طولانی دارد، این عرضه و تقاضا منجر به تاسیس بنگاه‌ها و موسسه‌های معتبر بزرگ و کوچک نظرسنجی شده است. در این کشورها شاید در زمانی که این اتفاق افتاد، نوعی انحصار خودنمایی می‌کرد و برخی بنگاه‌ها و موسسه‌های نظرسنجی سهم بزرگتری در بازار داشتند، اما رشد تقاضا و آزادی کسب‌و‌کار در هر فعالیتی از جمله فعالیت در بنگاه‌های نظرسنجی، این انحصار را به شدت کم‌رنگ کرده است.

حضور پررنگ، رقابتی و تعریف شده موسسه‌های نظرسنجی به ویژه در انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشورها چند مزیت دارد. مزیت نخست این است که شور و هیجان حضور و مشارکت در انتخابات را دامن می‌زند و نوعی تهییج افکار عمومی برای مشارکت بیشتر است. مزیت بعدی این است که کاندیداها با مراجعه به نظرسنجی‌های انجام شده وضعیت خود را ارزیابی کرده و تلاش می‌کنند کاستی‌ها و کژی‌های برنامه انتخاباتی خود را در حوزه‌های گوناگون برطرف کرده و واقعیت‌های تازه را با خواست عمومی سازگارتر کنند.

علاوه بر این، نظرسنجی رقابتی راه انحصارشکنی در ارایه اطلاعات مربوط به انتخابات را از سوی کاندیداهایی که به لحاظ امکانات تبلیغاتی دست بالا را دارند و به ویژه به امکانات عمومی دسترسی دارند، کمرنگ می‌کند. با توجه به اینکه ایران یکی از کشورهایی است که به هر دلیل سالانه دست‌کم یک انتخابات عمومی در آن برگزار می‌شود، نیاز به موسسه‌های نظرسنجی احساس می‌شود. در‌حال‌حاضر فقط بعضی از دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و عمومی توانایی مالی و مجوز خاص برای نظرسنجی دارند و نوعی انحصار ایجاد کرده و بعضا می‌توانند سرنوشت انتخابات را تا اندازه‌ای تحت تاثیر اراده و خواست خود قرار دهند. آیا زمان آن نرسیده است که شرایط ورود موسسه‌های نظرسنجی بخش خصوصی را آماده سازیم؟ برای شروع کار می‌توان به نهادهای رسمی‌تر بخش خصوصی اجازه فعالیت داد تا شرایط برای افراد حقیقی و حقوقی دیگر فراهم شود.