علیرضا کدیور

بورس تهران این روزها حال و روز چندان مساعدی ندارد. افت بیش از ۹۰۰ واحدی شاخص کل طی ۱۰ روز گذشته و افت چشمگیر ارزش معاملات روزانه سهام جملگی حکایت از نگرانی سهامداران دارد. در همین حال افت ارزش معاملات روزانه سهام در شرایطی رقم می‌خورد که با توجه به کاهش معنادار قیمت سهام شرکت‌ها طی روزهای گذشته، قیمت‌های فعلی باید جذابیت زیادی برای خریداران و سرمایه‌گذاران داشته باشد؛ اما برخلاف این منطق عقلایی، روز به روز به حجم صف‌های فروش افزوده می‌شود. به بیان دیگر از یک‌سو در پی افت قیمت سهام، فروشندگان جدیدی به صف فروشندگان قبلی افزوده می‌شوند و از سوی دیگر خریداران نیز با مشاهده سیل عرضه سهام، از خرید امتناع می‌کنند. وضعیتی که جوی منفی توام با ابهام را در بورس تهران ایجاد کرده است.

اما دلیل اصلی بروز رفتار فوق از سوی سرمایه‌گذاران و فعالان بورس تهران به دو عامل درونی و بیرونی باز می‌گردد. در بخش عوامل درونی، علت اصلی واکنش‌های احساسی، هیجانی و بدون تحلیل سرمایه‌گذاران به محدودیت‌های حاکم بر معاملات سهام در بورس باز‌ می‌گردد. محدودیت‌هایی همچون حجم مبنا و گره معاملاتی که تنها در بورس تهران مورد استفاده قرار می‌گیرند و در هیچ بورس دیگری محلی از اعراب ندارند. همچنین فارغ از محدودیت‌های انحصاری بالا، بورس تهران به لحاظ دامنه نوسان روزانه، در زمره محدودترین بورس‌های دنیا طبقه‌بندی می‌شود که این موضوع در کنار محدودیت‌های فوق‌الذکر، سهامداران را به سمت رفتارهای بدون تحلیل و به‌طور عمده مبتنی بر صف‌های خرید و فروش سوق داده است. بر این اساس، بورس تهران در اکثر روزهای معاملاتی شاهد حجم عظیمی از صف است که ماهیت خرید یا فروش بودن این صف به برآیند عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بین‌المللی، تاثیرگذار بر بورس مرتبط است؛ اما در بخش عوامل بیرونی که به نظر می‌رسد طی روزهای گذشته نقش بسزایی در رفتارهای صف‌محور ایفا کرده است، نزدیک شدن به زمان اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها در رتبه نخست قرار می‌گیرد.

هرچند با واریز نقدی یارانه به حساب خانوارها شمارش معکوس برای اجرای این طرح آغاز شده است، اما به دلیل مهم بودن نحوه اجرا به لحاظ میزان افزایش نرخ هر یک از حامل‌های انرژی و شیوه حمایت از صنایع پس از اجرای طرح، فعالان اقتصادی و از جمله سرمایه‌گذاران بورس تهران تصویر روشنی از تاثیر اجرای این طرح بر شرکت‌های بورسی ندارند. در این میان علاوه بر ابهامات اجرای طرح، اعلام اجرای ناگهانی این طرح از سوی مسوولان اقتصادی نیز بر ابهامات و نگرانی‌های اثرات اجرای طرح افزوده است.

به بیان دیگر، بورس تهران که در شرایط عادی نیز مملو از رفتارهای هیجانی و بدون تحلیل سرمایه‌گذاران است، این روزها با ابهام دیگری به نام طرح تحول دست و پنجه نرم می‌کند. طرحی که به اعتقاد اکثر کارشناسان اقتصادی علاوه بر اثرات هزینه‌ای بر شرکت‌های بورسی، به دلیل افزایش نرخ تورم، توازن بین بازارها را بر هم خواهد زد. در این شرایط به نظر می‌رسد اعلام سریع‌تر قیمت‌های جدید حامل‌های انرژی و نحوه اجرای طرح برای واحدهای تولیدی از سوی دولت تا حد زیادی می‌تواند نگرانی ایجاد شده در بورس به واسطه اجرای طرح تحول را از میان ببرد.