۹۵درصد از تراکنشهای روزانه کمتراز ۶۰۰هزار تومان ارزش دارد
سهم بزرگ تراکنشهای خرد
این آمار در مقایسه با مهر سال گذشته نیز افزایشی است و معادل 45درصد رشد داشته است؛ تعدیل تورم نیز اثری بر روند مثبت مهرماه نداشته و با احتساب تورم، حجم تراکنشها به صورت نقطه به نقطه بیش از 4درصد افزایش را تجربه کرده است. بر اساس این اطلاعات منتشر شده، 95درصد از تراکنشها کمتر از 600 هزار تومان یا کمتر از 12 دلار بوده است. این گزارش شاپرک اطلاعات بیشتری را درباره حجم و تعداد تراکنشها به تفکیک استان‌‌‌های کشور در خود گنجانده است. به نظر میرسد مقررات مالیاتی جدید تاثیر خود را بر تعداد کارتخوان‌‌‌های کشور نشان داده و تعداد کارتخوان‌‌‌های فروشگاهی نزولی بوده است.
صدمین گزارش شاپرک
تراکنشهای بانکی به کمک ابزارهای پرداخت یکی از مهم‌ترین امور روزمره انسان‌‌‌‌‌‌ها محسوب می‌‌‌شوند. به کمک ابزارهای پرداخت اعتبار از شخصی به شخص دیگر منتقل شده و عملیات انتقال اعتبار بدون دخالت فیزیکی اسکناس‌‌‌‌‌‌ها صورت می‌‌‌‌‌‌پذیرد. به همین منظور سامانه شبکه الکترونیک پرداخت کارتی، یا به اختصار شاپرک، پدید آمده تا با یکپارچه‌‌‌سازی ارائه‌‌‌‌‌‌دهندگان خدمات پرداخت کارتی، سرعت و امنیت انتقال اعتبار را افزایش دهد. از آنجا که تقریبا تمامی بانک‌ها و موسسات مالی موجود در ایران به این شبکه متصل بوده و خدمات خود را بر بستر آن ارائه می‌دهند، بررسی گزارش‌‌‌های این شبکه می‌تواند اطلاعات خوبی را از عملکرد بخش‌‌‌های مختلف شبکه پرداختی کشور ارائه دهد. شاپرک در گزارش مهرماه 1402، که صدمین شماره از این گزارش‌‌‌هاست، عملکرد بانک‌ها در این دوره را مورد بررسی قرار داده است.
نمای کلی مهر
اگر به طور خلاصه بخواهیم تراکنشهای اولین ماه پاییز را گزارش کنیم، بدون شک نسبت ارزش تراکنشها به نقدینگی یکی از شاخص‌های مهم است. بر این اساس در مهرماه ارزش تراکنشهای شاپرک به بیش از 1 میلیون میلیارد تومان رسید تا نسبت آن به نقدینگی عدد 14.8 را ثبت کند. این افزایش در حالی اتفاق افتاده که نسبت اسکناس و مسکوک به نقدینگی در این مدت کاهش یافته است. به طور کلی تعداد تراکنشهای شاپرکی در مهرماه به بیش از 4 میلیارد و 132 میلیون عدد رسید. با این حال ارزش تراکنشها چه به طور اسمی و چه به شکل حقیقی از شهریور ماه کمتر بود. اما با نگاهی به آمار نقطه به نقطه می‌توان دریافت که ارزش تراکنشها چه به صورت اسمی و چه به صورت حقیقی افزایش داشته است. به طور کلی اصلی‌‌‌ترین ابزار پذیرش تراکنشهای شاپرکی کارتخوان‌‌‌های فروشگاهی هستند که به طور ویژه در استان‌‌‌های تهران، اصفهان، فارس و خراسان رضوی بیشترین تعداد را دارند.
آمار کارتخوان استان‌‌‌ها
در میان ابزارها و پایانه‌‌‌های شاپرکی، تنها کارتخوان‌‌‌ها هستند که می‌توانند از نظر جغرافیایی مورد طبقه‌‌‌بندی قرار بگیرند. علت این امر به این نکته بازمی‌گردد که ابزارهای پذیرش موبایلی و اینترنتی لزوما به منطقه یا استان خاصی تعلق نداشته و از سایر مناطق کشور نیز می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. استان‌‌‌های تهران، خراسان رضوی، فارس، اصفهان و خوزستان به ترتیب بیشترین تعداد کارتخوان فروشگاهی فعال در سطح کشور را دارند. نکته جالب اینجاست که به غیر از خوزستان، تمام استان‌‌‌های مذکور در مهر ماه شاهد کاهش تعداد دستگاههای کارتخوان خود بودند. تهران بیشترین افت را تجربه کرد و بیش از 15هزار و 600 کارتخوان از آمار این استان کاسته شد. این روند کاهش در تمام استان‌‌‌های کشور، به جز کرمانشاه و خوزستان به وقوع پیوسته است. افزایش تعداد دستگاههای کارتخوان در این دو استان نیز ناچیز بوده؛ برای مثال در کرمانشاه تنها 795 کارتخوان نسبت به ماه قبل افزوده شده است.
از طرفی اگر تعداد کارتخوان‌‌‌های فعال هر استان را بر جمعیت آن تقسیم کنیم، آمار مربوط به سرانه کارتخوان در استان به دست می‌‌‌آید. در آمار سرانه ترکیب استان‌‌‌ها به کلی متفاوت می‌شود. بر این اساس مازندران، یزد، بوشهر، گیلان و هرمزگان به ترتیب 5 استان صدرنشین از نظر سرانه کارتخوان در کشور به شمار می‌‌‌روند. یکی دیگر از آمارهای سرانه جالب، تعداد سرانه تراکنشهای کارتخوان فروشگاهی به ازای افراد بالای 18 سال هر استان است. برخلاف انتظارات، در این آمار هرمزگان با بیش از 74 تراکنش در مهرماه صدرنشین است و جایگاه دوم با تقریبا 69 تراکنش در ماه متعلق به تهران است. فارس نیز با 67.5 تراکنش در جایگاه بعدی قرار گرفته است.
روایت آماری مبلغ تراکنشها
گزارش شاپرک، تراکنشها را از نظر مبلغ به چهار دسته تقسیم می‌کند. بر این اساس، گروه اول بین صفر تا 600هزار تومان را شامل می‌شود که 95درصد تراکنشها در این محدوده انجام می‌شود. ازسوی دیگر، سهم تراکنشهای بین 600هزار تا بیست میلیون تومان به 4.8درصد میرسد. از طرفی تراکنشهای بین 20 تا 32 میلیون تومان نیز سهم 0.1 درصدی از این تراکنشها دارد.
بازار پرداخت در اختیار کیست؟
آمارهای منتشر شده در صدمین گزارش شاپرک نشان می‌دهد که هر یک از شرکت‌های فعال در حوزه ارائه خدمات پرداخت الکترونیک کارتی چه سهمی از کل مبلغ تراکنشهای کارتی را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. بر این اساس، به‌‌‌پرداخت ملت با سهم 20.36 درصدی از کل مبلغ تراکنشها در صدر قرار گرفته است. از سوی دیگر، پرداخت الکترونیک سامان با سهم 18.48 درصدی در رده بعدی قرار دارد و پرداخت الکترونیک سداد با 11.73درصد جایگاه سوم را از آن خود کرده است. سه شرکت مذکور به تنهایی بیش از نیمی از کل مبلغ تراکنشهای کارتی را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد که به‌‌‌پرداخت ملت در هر سه ابزار کارتخوان فروشگاهی، ابزار پذیرش موبایلی و ابزار پذیرش اینترنتی جایگاه نخست را در اختیار دارد.
بانک‌های پیشتاز شبکه پرداخت
بررسی جزئی‌‌‌تر آمارها نشان می‌دهد که در مهرماه بانک ملت بیشترین سهم را از نظر مبلغ تراکنشهای انجام شده در اختیار داشته است. بر این اساس سهم بانک ملت از مبلغ تراکنشهای انجام شده در مهرماه به 16.85درصد میرسد. بانک ملی و بانک صادرات نیز هر یک به ترتیب 11.76 و 11.05درصد از مبلغ تراکنشهای کارتی مهرماه را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. سه بانک مذکور تنها بانک‌هایی هستند که سهمشان از مبلغ تراکنشهای شبکه پرداخت 2 رقمی است و روی هم رفته حدود 40درصد از مبلغ تراکنشهای این بازار را در اختیار دارند. البته درنظر گرفتن تعداد تراکنشها اندکی این ترتیب را به هم می‌زند. بر اساس سهم از تعداد تراکنش، بانک سپه با 18.15درصد در جایگاه اول است و بانک ملت و بانک ملی، به ترتیب با 17.37 و 11.61درصد از کل تعداد تراکنشهای انجام شده در رده‌‌‌های بعدی قرار گرفته‌‌‌اند.
