نرخ ارز؛ سرعت‌گیر صنعت و تجارت

غزاله طایفه، مژگان میرزایی: در حالی این روزها نرخ ارز به سرعت گیر صنعت تبدیل شده که مقامات مسوول هر روز وعده جدیدی برای کنترل نوسانات نرخ ارز اعلام می‌کنند. در جدیدترین اظهار نظر، معاون ارزی بانک مرکزی اعلام کرده است که نرخ ارز تا پایان سال «تک نرخی» می‌شود. به گفته «مینو کیانی راد»، سیاست تک نرخی کردن به معنای حذف رانت و اطمینان دادن به مردم برای کنترل نوسان قیمت ارز است.

حال در این شرایط فعالان اقتصادی و صنعتی معتقدند که هر چه زودتر باید راهکاری برای نرخ ارز دیده شود؛ چرا که شوک ارزی نه به نفع تولیدکنندگان است و نه صادرکنندگان.

دبیر انجمن قطعه‌سازان از جمله کسانی است که در مورد نوسانات نرخ ارز می‌گوید: در صنایعی مثل صنعت خودروسازی، تولیدکنندگان برای تامین مواد اولیه و واردات قطعات نیم ساخته مجبور هستند که از منابع ارزی استفاده کنند که این نوسان‌ها مخل کار آنها می‌شود.

افزایش قیمت تمام شده

ساسان قربانی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: در چند ماه اخیر، تاثیر نوسانات قیمت ارز بر قیمت تمام شده قطعات خودرو بسیار زیاد بوده است. این در حالی است که شرکت‌های خودروسازی با محدودیت افزایش قیمت خودرو روبه‌رو هستند و در مقابل نیز قیمت محصولات قطعه‌سازان افزایش یافته است.

وی با اشاره به اینکه ممکن است یکی از عوامل نوسانات قیمت ارز به دلیل مسائل جهانی باشد، اظهار کرد: با این حال مسوولان مالی کشور و وزارت اقتصاد باید به این موضوع بیندیشند.

قربانی افزود: در حال حاضر یکی از چالش‌هایی که تولیدکنندگان با آن روبه رو هستند، به فاصله زمانی گشایش اعتبار تا رسیدن مواد اولیه برمی‌گردد؛ به طوری که نوسانات روزانه قیمت ارز باعث افزایش هزینه‌های آنها خواهد شد. دبیر انجمن قطعه‌سازان در ادامه با بیان اینکه تحمل این نوسان‌ها برای بخش تولید و صنعت کشور دشوار است، بار دیگر یادآوری کرد: نوسان نرخ ارز برای بخش‌های تولیدی که از تسهیلات ارزی نیز استفاده کردند مشکلات متعددی را ایجاد می‌کند.

قول ارزی مسوولان

قربانی با بیان اینکه بارها در مورد اثرات نوسانات نرخ ارز با وزارت صنایع، بانک مرکزی به صورت رو در رو و در نشست‌های مشترک اتاق بازرگانی مذاکره کرده‌ایم، گفت: مسوولان بانک مرکزی قول داده‌اند که برای تثبیت نرخ ارز اقدام کنند. وی در پاسخ به این سوال که اختلاف قیمت بین نرخ ارز مرجع و ارز بازار تا چه حد در بخش تولید موثر بوده است، گفت: تولیدکنندگان برای واردات مواد اولیه هم از ارز مرجع و هم از ارز بازار استفاده می‌کنند، اما مشکل این است که قیمت هر دو نوع ارز ثابت نیست.

نرخ واقعی، چاره درد

مسعود دانشمند، عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران نیز در خصوص تاثیر تفاوت نرخ ارز بر تولید داخلی می‌گوید: نرخ واقعی ارز باید در بازار محاسبه و پس از آن طرح تک نرخی، اجرایی شود؛ در غیر این صورت ثبات نرخ ارز علاوه بر تولید‌کننده به ضرر وارد‌کننده نیز خواهد بود.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، در پاسخ به این سوال که نرخ واقعی ارز باید چگونه محاسبه شود نیز عنوان کرد: برای تعیین نرخ واقعی ارز باید قدرت خرید ریال در مقابل دلار یا سایر ارزها مدنظر قرار گیرد و برای تعیین نرخ واقعی ارز نیز باید یک سبد کالا را مد نظر قرار داد و بهای ریالی این سبد در بازار داخلی را با سایر کشورها مقایسه کرد. با اجرای این روش نرخ واقعی ارز محاسبه شده و شرایط برای واقعی شدن نرخ ارز به دست می‌آید.

شرط شکل‌گیری تولید واقعی

دانشمند با تاکید بر اینکه نرخ واقعی ارز موجب شکل‌گیری تولید واقعی می‌شود، افزود: با واقعی شدن نرخ ارز، تولید در کشور

مقرون به صرفه خواهد شد، چرا که تمام عوامل با نرخ واقعی محاسبه می‌شود و به همین دلیل تولیدکننده با شفافیت بیشتری می‌تواند به تولید خود ادامه دهد. از سوی دیگر، صادرات نیز برای تولید‌کننده به صرفه خواهد شد و امکان رقابت در بازار رقابتی دنیا نیز به وجود خواهد آمد. به گفته دانشمند، در حال حاضر صادرات بسیاری از کالاها به صورت صادرات در مقابل واردات انجام می‌شود و با توجه به اینکه ارز دولتی به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی با کمبود مواجه است، واردات با نرخ ارز بازار صورت می‌گیرد که این امر به زیان مصرف‌کننده و واردکننده تمام می‌شود.

علاوه بر واردات، تفاوت نرخ ارز نیز تولیدکنندگان را با مشکلاتی مواجه کرده است. به گفته دانشمند، هم‌اکنون قیمت تمام شده محصولات را برای تولید‌کنندگان با نرخ ارز مرجع محاسبه می‌کنند، در حالی که تولید بیش از نرخ ارز مرجع از نرخ ارز آزاد تاثیر می‌گیرد.

شوک ارزی مشکل جدید صنعت

از سوی دیگر عبدالحمید قدیمی، دبیر انجمن صنایع ریخته‌گری شوک ارزی را از مشکلات جدید صنعتگران دانست و گفت: در حال حاضر نرخ ارز با دیگر شاخص‌های اقتصادی هماهنگی ندارد.

وی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» و در پاسخ به این سوال که تفاوت بین نرخ ارز مرجع و بازار چه اثراتی در تولید به دنبال خواهد داشت، گفت: بخش تولید و صادراتی کشور نیازمند شفافیت و ترسیم افق واقعی نرخ ارز هستند. در مرحله اول فرق نمی‌کند که چه نرخی برای ارز تعیین شود، نکته تاثیرگذار در بخش تولید نوسانات قیمت این شاخص اقتصادی است. دبیر انجمن صنایع ریخته‌گری تاکید کرد: فضای کسب‌و‌کار با هر گونه شوک قیمتی ضربه خواهد دید.

ابهام در دسترسی به ارز

سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی نیز در خصوص تاثیر نوسانات نرخ ارز بر تولید عنوان کرد: تاثیر نرخ ارز بستگی به میزان دسترسی تولید‌کنندگان و واردکنندگان به ارز دارد. این به معنی آن است که این دو گروه تا چه میزان به ارز دولتی یا آزاد دسترسی داشته باشند. وی افزود: در صورتی که تولید بتواند به نرخ مرجع دسترسی پیدا کند، به نفع تولید خواهد بود و در صورتی که وارد‌کننده نیز بتواند کالای وارداتی را با نرخ آزاد عرضه کند، از این شرایط سود خواهد برد.لیلاز معتقد است که نامشخص بودن چگونگی دسترسی تولید‌کنندگان و وارد‌کنندگان به ارز موجب به وجود آمدن رانت در بازار خواهد شد؛ چرا که نمی‌توان پیش‌بینی و تحلیل کرد که نرخ مرجع چگونه و با چه تمهیداتی به دست این دو گروه می‌رسد.

به گفته این کارشناس اقتصادی در شرایط کنونی امکان عرضه کالا با نرخ ارز آزاد برای واردکننده وجود ندارد و تولید‌کننده نیز در واقع به نرخ مرجع دسترسی ندارد، به همین دلیل هر دو گروه متضررین بازار کنونی محسوب می‌شوند.