مرتضی الویری

موضوع شماره پیشین این نوشتار- روز شنبه اول دی‌ماه- به ضرورت مشارکت واقعی نهادهای کارفرمایی در فرآیند توسعه اختصاص داشت. اکنون تاکید می‌کنم، افزایش رفاه مادی کارگران ایرانی و ثبات و پایداری اشتغال آنها در گروی توسعه صنعتی به معنای وسیع کلمه است. تجربه جامعه‌های قدرتمند صنعتی قدیمی از دهه ۱۹۵۰به این طرف نشان می‌دهد با توسعه فعالیت‌های صنعتی و صادرات این محصولات به کشورهای دیگر، موقعیت شغلی و رشد سرانه درآمد کارگران در این کشورها تضمین شده است. این پدیده حتی در میان کشورهای نوظهور صنعتی مثل کره‌جنوبی، برزیل، مکزیک، سنگاپور، چین و هند نیز از سال‌های ۱۹۸۰ به این طرف آشکار شده است. در مرحله توسعه صنعتی جامعه‌ها، رقابت برای استخدام کارگران ورزیده و ماهر میان بنگاه‌های صنعتی در درون مرزهای ملی پدیدار شده و این رقابت به افزایش سطح دستمزد کارگران منجر می‌شود. علاوه بر این، در موقعیت جهش و توسعه صنعت، بنگاه‌های صنعتی توانایی و تمایل برای برپایی آموزش‌های تخصصی کارگران پیدا می‌کنند و این عاملی است برای افزایش سطح مهارت‌ها و به صورت فزاینده سطوح دستمزدی را به سمت بالا سوق می‌دهد. در شرایط توسعه صنعتی به معنای وسیع کلمه، احتمال رشد صادرات تولیدات این بخش وجود دارد و کارگران می‌توانند امیدوار باشند که بنگاه‌های صنعتی پایداری بیشتری خواهند داشت. هر رشته صنعتی که رشد و توسعه واقعی را تجربه کند، احتمال افزایش سطح دستمزد و درجه پایداری اشتغال آنها افزایش می‌یابد. مقایسه میان سطح دستمزدها و پایداری‌ شغلی کارگران صنعت اتومبیل‌سازی و صنعت نساجی در ایران مصداق مناسبی برای مفهوم یادشده است. در حالی که در دهه اخیر تعداد پرشماری از کارگران کارخانه‌های پارچه‌بافی ایران در معرض بیکاری بوده و هستند، اما کارگران کارخانه‌های اتومبیل‌سازی در موقعیت مناسب‌تری قرار داشته و دارند. در صورت توسعه صنعتی متوازن و متعادل و با جهت‌گیری حضور در بازارهای بین‌المللی و جهانی در جامعه ایرانی، احتمال افزایش سطوح دستمزدی و پایداری اشتغال افزایش می‌یابد. در چنین وضعیتی و در حالی که صنعت ایران در رشته‌های گوناگون، رشد و توسعه را به لحاظ کمی و کیفی تجربه می‌کنند و جامعه کارگری از سطح مهارت و پایداری شغلی بالاتری برخوردار می‌شود، نیروی آنها در برابر قدرت کارفرمایان و اراده دولت افزایش می‌یابد. کارگران ورزیده و ماهر که توانایی تشخیص منافع فردی و طبقاتی خود را دارند با رضایت و آگاهی بیشتر نهادهای مستقل کارگری را تاسیس کرده و یک ضلع از ۳ضلع مثلث سه‌جانبه گرایی خواهند شد. در غیر این صورت و در شرایطی که فعالیت‌های صنعتی در مرحله رکود است،‌ کارگران با کدام ابزار و نیروی واقعی در برابر موج فزاینده واردات و تعطیلی کارخانه‌ها ایستادگی خواهند کرد. توسعه صنعتی فرایندی طولانی، چندسویه است که پیامدهای آن بر سطح سواد، سطح مهارت و ورزیدگی، سطوح دستمزد، آگاهی طبقاتی و افزایش دانایی‌های صنفی آشکار خواهد شد. این تجربه جهانی است و در ایران نیز می‌تواند رخ دهد.