آرایش جدید در فستیوال کتابگردی ایران

گروه فرهنگ و هنر: کمتر از ۱۰ روز دیگر بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی ایران اتفاق می‌افتد و بیست و نهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، افتتاح می‌شود. اما هنوز انگار شور و هیجان برگزاری چندان که باید و شاید دامن مخاطبان و دوستداران کتاب را نگرفته است. سال گذشته در همین روزها هم رسانه‌ها و هم عموم مردم، بیشتر از امروز انتظار آغاز و افتتاح نمایشگاه کتاب را می‌کشیدند و انگار جوش و خروشی در درون جامعه بود که اشتیاق برپایی نمایشگاه را دوچندان می‌کرد. سال گذشته تنها در زمان ۱۰ روزه نمایشگاه، نزدیک به ۷۰ میلیارد تومان تراکنش مالی در نمایشگاه ثبت شد که طبق برآوردها، دست‌کم ۶۰میلیارد تومان از این مبلغ به فروش کتاب مربوط است. این در حالی بود که فروش کل سینمای ایران در سال ۹۳ نزدیک به ۵۰ میلیارد تومان گزارش شده است. پیشی گرفتن بازار کتاب از سینما و گالری‌ها و... و تجربه میلیاردها تومان درآمد از این نمایشگاه، ناگهان با یک تصمیم آنی و عجیب مواجه شد. تصمیم نخست تغییر مکان برگزاری نمایشگاه و انتقال آن به حواشی تهران بود و تصمیم بعدی تغییر بانک عامل نمایشگاه و ساخت و بافت‌های مالی و اقتصادی آن.

به هر حال به جرات می‌توان گفت اصلی‌ترین مساله مبتلابه نمایشگاه امسال باز هم مربوط به مکان آن است؛ شهر آفتاب، در جنوبی‌ترین نقطه تهران، حد فاصل اتوبان تهران-قم واقع شده است. شرکت «یادمان سازه»، مجری شهر آفتاب، این پروژه را این‌گونه معرفی می‌کند: «پروژه مجموعه نمایشگاهی شهرآفتاب در جنوب شهر تهران در زمینی به مساحت ۱۳۸ هکتار در مجاورت مرقد مطهر امام خمینی (ره) و به فاصله اندکی از فرودگاه امام خمینی (ره) در مسیر اتوبان تهران - قم واقع شده است.» شاید بتوان گفت شهر آفتاب - که از امسال و با میزبانی از نمایشگاه کتاب تهران، رسما فعالیت آن هم کلید می‌خورد - حتی برای مسوولان مربوطه (اعم از شهرداری تهران و وزارت ارشاد) اگر نگوییم یک مکان ناشناخته اما قطعا گزینه تازه‌ای است که حتما باید در چنین آزمونی محک بخورد تا کاستی‌هایش مشخص‌تر شود و نقاط قوتش به چشم بیاید. به همین اعتبار می‌توان گفت که شهر آفتاب برای بهره‌برداران نمایشگاه کتاب اعم از ناشران و بازدیدکنندگان، کماکان یک هندوانه دربسته است!

مکان برگزاری نمایشگاه «امسال» رایگان به ارشاد داده شد

سیدمجید حسینی، مدیرعامل موسسه نشر شهر در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر، جزئیاتی از تفاهم‌نامه شهرداری و وزارت ارشاد برای برگزاری نمایشگاه کتاب را اعلام کرده است. به گفته او، مهم‌ترین دغدغه مسوولان وزارت ارشاد در رابطه با مکان جدید برگزاری نمایشگاه کتاب، «پایداری برگزاری نمایشگاه کتاب در شهرآفتاب» بوده است که «البته مورد موافقت شهرداری تهران هم قرار گرفته است»؛ «وزارت ارشاد همچنین خواستار حضور رایگان در شهرآفتاب برای سال اول برگزاری نمایشگاه بوده که ما با این خواسته نیز موافقت کرده‌ایم.» حسینی می‌گوید امور اجرایی، فنی، حمل و نقل و... در رابطه با برپایی نمایشگاه کتاب، بر عهده شهرداری تهران و امور محتوایی و کارهای مربوط به ناشران و تبلیغات و... هم برعهده وزارت ارشاد گذاشته شده است. اما در یکی از اولین اقدامات پس از موافقت وزارت ارشاد با پیشنهاد شهرداری تهران در انتقال مکان نمایشگاه کتاب به «شهر آفتاب»، شهرداری موافقت ارشاد برای تغییر بانک عامل این نمایشگاه را هم جلب کرد. به این ترتیب و پس از ۸ سال پیاپی که بانک صادرات ایران به‌عنوان بانک عامل نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، عهده‌دار انجام کلیه فعالیت‌های بانکی و مالی این رویداد بزرگ و دارای گردش مالی بالا بود، سرانجام و با تغییر مدیریت مکان میزبانی از این نمایشگاه، دوره تصدیگری فعالیت مالی نمایشگاه کتاب تهران از سوی این بانک بزرگ به سرآمد. بر این اساس، شهرداری تهران پس از آنکه موفق شد نظر مساعد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین تشکل‌های نشر را برای تغییر مکان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران جلب کند، در دومین گام توانست مدیریت فعالیت‌های بانکی و مالی این نمایشگاه را به بانک زیرمجموعه خود یعنی «بانک شهر» منتقل کند. بانکی که به عنوان بانک عامل در نمایشگاه کتاب تهران انتخاب می‌شود، مسوولیت تسهیل در امور بانکی و مالی ناشران و شرکت‌کنندگان در این رویداد را بر عهده خواهد گرفت که در دوره‌های گذشته برگزاری این نمایشگاه، بانک‌های صادرات و رفاه کارگران هر یک در سال‌هایی که عهده‌دار این مسوولیت بوده‌اند، با استقرار شعب ثابت و سیار در بخش‌ها و سالن‌های تحت پوشش نمایشگاه؛ به ارائه خدمات پرداخت و دریافت پول و سایر عملیات بانکی مبادرت کرده‌اند.

جلوگیری از ریزش مخاطب

امسال و با توجه به احتمال ریزش مخاطب در نمایشگاه کتاب - به علت بُعد مسافت شهر آفتاب - وزارت ارشاد تصمیماتی را با هدف جلوگیری از ریزش بیشتر مخاطبان اتخاذ کرده است. همایون امیرزاده، مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی این وزارتخانه در این باره گفته است: «امسال سیاست نمایشگاه کتاب تهران، افزایش جمعیت بازدیدکننده از آن است و یکی از اقداماتی که می‌تواند در این زمینه موثر واقع شود، افزایش مشمولین یارانه‌های حوزه نشر برای این رویداد بین‌المللی است.» به گفته وی و در همین راستا، امسال در حوزه دانشجویان و طلاب، علاوه‌بر اینکه بن دانشجویی برای خرید از نمایشگاه امسال کتاب تهران ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد، سهم معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ۸ میلیارد تومان در سال گذشته به ۱۲ میلیارد تومان در سال جاری رسیده است و درحالی‌که با اعتبار ۸ میلیارد تومانی سال گذشته، ۲۴۰ هزار دانشجو و طلبه از این یارانه حمایتی برخوردار می‌شدند، امسال با افزایش ۵۰ درصدی این اعتبار (۴ میلیارد تومانی) و سهم آورده دانشجویان و طلاب، تعداد مشمولان این یارانه به ۳۰۰ هزار دانشجو و طلبه خواهد رسید. البته اتفاقی که در مورد بُن‌های خرید کتاب اختصاص یافته به دانشجویان رخ داده، این است که امسال سهم دولت ۴۰ درصد و سهم دانشجو ۶۰ درصد تعیین شده است که علت اتخاذ این تصمیم نیز به همان سیاست افزایش دایره شمول بهره‌مندی افراد از جمله دانشجویان از یارانه‌های حمایتی در نمایشگاه کتاب امسال برمی‌گردد.

اگرچه سقف دریافتی هر دانشجو که در سال گذشته ۸۰ هزار تومان بود، به ۱۰۰ هزار تومان در سال‌جاری افزایش پیدا کرده است.امسال برای نخستین بار در نمایشگاه کتاب تهران، یارانه خرید کتاب به دانش‌آموزان تعلق می‌گیرد که سقف آن تا ۵۰ هزار تومان در نظر گرفته شده که نیمی از این مبلغ (۲۵ هزار تومان) را معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیم دیگر (۲۵ هزار تومان) را خود دانش‌آموز تامین خواهد کرد. امسال حتی برای مهد کودک‌ها، یارانه کتاب در نظر گرفته شده است؛ بر اساس اعلام، در ایام برگزاری نمایشگاه کتاب تهران تخفیف ۵۰ درصدی به کتابخانه‌های مهدکودک‌ها ارائه می‌شود تا نسبت به تجهیز کتابخانه‌های خود برای مربیان و کودکان در مهد‌ها اقدام کنند. البته این طرح هم به صورت پایلوت و فعلا تنها برای سه استان تهران، قم و البرز در نمایشگاه کتاب تهران اجرا می‌شود. یکی از امکانات رفاهی که در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به بازدیدکنندگان نمایشگاه و خریداران کتاب ارائه می‌شود، خدمات پستی برای ارسال مرسولات کتاب از محل برگزاری نمایشگاه به نقاط مختلف کشور است. با توجه به خریدهای معمولا عمده‌ای که بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب و به‌خصوص بخش ناشران دانشگاهی آن انجام می‌دهند، با هماهنگی‌های صورت گرفته از سوی ستاد اجرایی نمایشگاه کتاب با پست منطقه ۱۸ تهران، امسال ۳ باجه پست در نقاط مختلف نمایشگاه مستقر خواهد شد و خدمات لازم را به مراجعان ارائه می‌دهد. همچنین شهروندان تهرانی می‌توانند بسته‌های خریداری شده را همان روز درب منزل تحویل بگیرند. همچنین مانند سنوات گذشته، ناشران، مسوولان دانشگاه‌ها، مسوولان حوزه‌های علمیه و کتابخانه‌ها می‌توانند با حداقل قیمت، ظرف چند روز کتاب‌های خریداری شده در نمایشگاه را تحویل بگیرند.

دسترسی به شهر آفتاب

اما در رابطه با نحوه دسترسی بهتر به شهر آفتاب، مکان برگزاری نمایشگاه، سازمان اتوبوسرانی شهرداری تهران در اطلاعیه‌ای اعلام کرده است: ۵۰ اتوبوس به شهرآفتاب جهت رفت و آمد مردم برای بازدید از بیست‌ونهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اختصاص یافته است که این تعداد اتوبوس از ۶ مسیر انتخاب شده زیر، بازدیدکنندگان را به شهرآفتاب می‌رساند:

مسیر اول: میدان صنعت- بزرگراه شهید فضل‌الله نوری- میدان آزادی- بزرگراه آیت‌الله سعیدی- بزرگراه خلیج‌فارس، نمایشگاه شهر آفتاب.

مسیر دوم: میدان آزادی - بزرگراه آیت‌الله سعیدی- خلیج‌فارس، نمایشگاه شهرآفتاب.

مسیر سوم: میدان رسالت- بزرگراه امام علی(ع) - خلیج‌فارس، نمایشگاه شهرآفتاب.

مسیر چهارم: پایانه خاوران- بزرگراه آزادگان- خلیج‌فارس و نمایشگاه شهرآفتاب.

مسیر پنجم: میدان راه آهن- خیابان دشت آزادگان- بلوار تندگویان- بزرگراه خلیج‌فارس، نمایشگاه شهر آفتاب.

مسیر ششم: پایانه جنوب - بزرگراه بعثت- میدان بهمن- بزرگراه خلیج‌فارس، نمایشگاه شهرآفتاب.

اتوبوس‌ها از ساعت شروع کار نمایشگاه کتاب تهران حرکت می‌کنند و کار آنها تا اتمام ساعت کار نمایشگاه ادامه دارد. ساعت کار نمایشگاه امسال هم مانند سال‌های گذشته ۱۰ صبح تا ۸ عصر است.امسال در نمایشگاه کتاب تهران، ۲ شعبه فروشگاه شهروند به همراه یک میدان میوه و تره بار به‌منظور رفاه حال بازدیدکنندگان در شهرآفتاب برپا می‌شود و بازدیدکنندگانی که با مترو وارد شهرآفتاب می‌شوند و درحین بازدید از نمایشگاه در صورت نیاز می‌توانند مایحتاج خود را از فروشگاه‌های شهروند و میادین میوه و تره بار فراهم آورند. امسال برای ارائه خدمات شهری مناسب به شرکت‌کنندگان در نمایشگاه کتاب تهران هم، پارکینگ‌های بسیاری در محدوده شهرآفتاب آماده شده است که تعدادشان به ۱۲ هزار عدد می‌رسد.