من فقط سرباز وظیفه هستم

فرهنگ و هنر- جلسه هم‌اندیشی «چالش بازیگر و کارگردان در تئاتر» با حضور داوود رشیدی، فاطمه معتمدآریا و فرهاد آئیش در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. داوود رشیدی در ابتدای مراسم با اشاره به موضوع این جلسه هم‌اندیشی بیان کرد: بازیگری و کارگردانی دو حرفه‌ متفاوت است و در این میان تعدادی از افراد سرهنگ هستند و فقط یک نفر تیمسار است و وقتی این عده به جنگ می‌روند، همه باید به حرف تیمسار گوش دهند. وی در عین حال گفت: البته من به‌عنوان یک کارگردان همیشه تلاش می‌کنم که با بازیگر به تندی برخورد نکنم، ولی به هر حال کار به اسم کارگردان است و این بازیگر است که باید به نگاه کارگردان نزدیک شود. رشیدی افزود: یکی از توانایی‌های بازیگر این است که نوع بازی و حس خودش را به آن چیزی که کارگردان خواسته است تطبیق دهد و تماشاچی هم نفهمد که بازیگر برخلاف میل خود رفتار می‌کند. در ادامه فاطمه معتمدآریا بازیگر تئاتر و سینمای ایران در سخنانی گفت: از کودکی بازیگری و در نوجوانی‌ام تئاتر را آموخته‌ام و اکنون افتخار می‌کنم که آموزشی که آن زمان در تئاتر دیدم، توانستم در تمام دوران فعالیتم از آن بهره‌برداری کنم و مهم‌ترین آموخته من فرمانبرداری بود. اینکه من به عنوان یک بازیگر فقط یک سرباز وظیفه هستم و باید فرمانبرداری کنم. بازیگر «روسری آبی» در ادامه با مثال سرباز وظیفه به عنوان فردی که در یک نظام کمترین جایگاه را دارد، افزود: زمانی که در این جایگاه قرار داریم، باعث می‌شود که ذهن شروع به کارکردن بکند و البته نباید یک سرباز وظیفه بدون تفکر باشد. بازیگر باید فرمانبرداری را از صافی خود عبور دهد و این‌گونه یک سرباز نمونه می‌شود. این هنرمند با اشاره به خلاقیت بازیگر گفت: وقتی بازیگر تفکری را بر کارش اضافه می‌کند؛ یعنی چیزی افزون بر وظیفه‌اش انجام داده است و این خلاقیت یک بازیگر است. این خلاقیت مخالفتی با فرماندهی تیمسار ندارد. وقتی یک بازیگر خلاقیت داشته باشد، دیگر هیچ بازیگر دیگری مانند او نیست. فرهاد آئیش که در این نشست حضور داشت، این اظهار نظر فاطمه معتمدآریا و داوود رشیدی را که در یک راستا بودند، قبول نداشت و افزود: من هیچ‌گاه در مقام یک کارگردان خود را تیمسار، و بازیگر را سرباز نمی‌بینم. به علاوه به عنوان یک کارگردان، قرار نیست چیزی را به کسی بیاموزم. آئیش در ادامه با اشاره به برگردان انگلیسی کلمه کارگردان (Director) افزود: این واژه به معنای کسی است که به کار سمت و سو و نگاه می‌دهد. معتمدآریا در ادامه با اشاره به نظر فرهاد آئیش افزود: من همان کاری را انجام می‌دهم که کارگردان از من می‌خواهد و در نهایت خودم را تسلیم نظر کارگردان می‌کنم. رهبری توسط کارگردان اتفاق می‌افتد و یک بازیگر متوسط هماهنگ بسیار بهتر از یک بازیگر عالی؛ اما ناهماهنگ است.

معتمدآریا در ادامه با طنزی افزود: البته هر کارگردانی تا به حال فقط یکبار با من کار کرده است. او ادامه داد: بازیگر تجلی اندیشه کارگردان است و در دوران فعالیتم این امر برای من یک اصل بوده است. من به فکر نویسنده و کارگردان، هویت مجدد می‌دهم و فقط می‌توانم تجلی اندیشه او باشم؛ اما می‌توانم با خلاقیتم این کار را به بهترین و مطلق‌ترین‌ شکل انجام دهم.

فرهاد آئیش که به دموکراسی میان بازیگر و کارگردان اعتقاد دارد، ادامه داد: متاسفانه وقتی درباره آزادی بازیگر حرف می‌زنیم، بلافاصله می‌ترسیم که بازیگر سوء استفاده کند، اما این‌گونه نیست. معتمدآریا در ادامه با اشاره به تضادی که میان داوود رشیدی و فرهاد آئیش پیرامون بحث چالش، بازیگر و کارگردان به وجود آمده بود گفت: شما درباره دو نوع مختلف از مقوله کارگردانی صحبت می‌کنید، به عبارتی کارگردانی امری مطلق است؛ اما کار با بازیگر اشکال مختلف دارد.