ماجرای انقلابی آرام، اما مهم
اما باید دانست که آلفازیرو یک برنامه شطرنج معمولی نیست. تا پیش از طراحی آلفازیرو، مبنای تمام برنامه‌‌‌های شطرنجی که طراحی شده بودند حرکت‌‌‌ها، دانش، استراتژی‌‌‌ها و تجربیات استادان بنام شطرنج جهان بود و بانک اطلاعاتی تمام این برنامه‌‌‌ها سوابق مسابقات شطرنج بین انسان‌‌‌ها یا بین انسان و ماشین بوده است و علت برتری یافتن ماشین‌‌‌ها بر انسان‌‌‌ها به قدرت پردازش و سرعت بالای آنها در ارزیابی و پیش‌بینی سریع و کامل تمام حرکت‌‌‌های احتمالی طرف مقابل مربوط می‌‌‌شد. داستان آلفازیرو اما کاملا متفاوت است چراکه بر اساس حرکت‌‌‌ها و استراتژی‌‌‌های استخراج‌‌‌شده از بازی شطرنج‌‌‌بازان طراحی نشده بلکه به‌‌‌صورت خودآموز و بر اساس تسلط کامل به قوانین بازی شطرنج شکل گرفته است. در واقع، طراحان آلفازیرو آن را به‌‌‌گونه‌‌‌ای «آموزش داده‌‌‌اند» که قادر است هر برنامه دیگری را و البته هر انسانی را به راحتی شکست دهد و حرکت‌‌‌هایی را در بازی انجام می‌دهد که به ذهن انسان خطور نمی‌‌‌کند. بعضی از تاکتیک‌‌‌هایی که آلفازیرو در بازی استفاده می‌کند تاکتیک‌‌‌هایی عجیب هستند که در ظاهر اشتباه و غیرمعقول به نظر می‌‌‌رسند، در حالی که چنین نیست و چون این برنامه قادر است با خودش هم بارها و بارها مسابقه دهد، به‌‌‌طور حتم در پس هر حرکتی که توسط آلفازیرو انجام می‌شود یک «استدلال محکم و منطقی» نهفته است.
در واقع، آنچه آلفازیرو از آن استفاده می‌کند یک استراتژی برآمده از استراتژی‌‌‌های انسانی در بازی شطرنج نیست، بلکه این برنامه قدرتمند از منطق و استدلال‌‌‌های خاص خودش برای بازی سود می‌‌‌برد که از قدرت فوق‌‌‌العاده‌‌‌اش برای تشخیص تمام الگوهای حرکتی ممکن که بررسی آنها برای انسان غیرممکن است سرچشمه می‌گیرد. آلفازیرو در هر مرحله از بازی اقدام به ارزیابی سریع و دقیق وضعیت قرار گرفتن مهره‌‌‌ها بر روی صفحه شطرنج می‌کند و برای این کار نه از سوابق مربوط به بازی‌‌‌های گذشته شطرنج‌‌‌بازان، بلکه از اصول و احتمالات بازی شطرنج بهره می‌‌‌برد.
به همین دلیل هم بود که وقتی گری، استاد بزرگ شطرنج و قهرمان بلندآوازه سابق دنیا نحوه بازی کردن آلفازیرو را مشاهده کرد این جمله را بر زبان آورد: «بازی شطرنج با به‌وجود آمدن آلفازیرو به اصل و ریشه‌‌‌اش بازگشته است.» به همین دلیل هم هست که بعد از به وجود آمدن آلفازیرو تمام استادان بنام و بزرگ شطرنج جهان به‌‌‌جای رقابت با آن، شطرنج بازی کردن آلفازیرو را تماشا می‌کنند و از آن یاد می‌‌‌گیرند.
اوایل سال ۲۰۲۰ بود که محققان موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) اعلام کردند که آنتی‌‌‌بیوتیک جدیدی را کشف کرده‌‌‌اند که قادر به نابودی رشتههای پیچیده نوعی باکتری است که در برابر تمام آنتی‌‌‌بیوتیک‌‌‌های موجود مقاوم بود. تا پیش از این کشف مهم، فرآیند ساخت آنتی‌‌‌بیوتیک‌‌‌ها به این صورت بود که تعداد زیادی از محققان طی چند سال و با صرف هزینه‌‌‌های سنگین و انجام هزاران تست بر روی مولکول‌‌‌ها و استفاده از روش آزمون و خطا به ساختار مولکولی مورد نظر خود برای استفاده در آنتی‌‌‌بیوتیک دست می‌‌‌یافتند. اما MIT از روش دیگری برای ساخت آنتی‌‌‌بیوتیک ابداعی خود بهره برد و برای این کار هوش مصنوعی را در فرآیند ساخت آنتی‌‌‌بیوتیکش وارد کرد. در مرحله اول، محققان یک «مجموعه آموزشی» تشکیل‌‌‌شده از۲هزار مولکول شناخته‌‌‌شده و دیتای مرتبط با هر کدام از این مولکول‌‌‌ها را تهیه کردند که حاوی اطلاعات کاملی شامل وزن اتمی آنها و احتمال رشد باکتریایی در هر کدام از آنها بود.
آنها این مجموعه آموزشی کامل را در اختیار هوش مصنوعی قرار دادند. هوش مصنوعی با بررسی ویژگی‌‌‌های مولکولی ارائه‌‌‌شده «یاد گرفت» که کدام مولکول می‌تواند آنتی باکتریال باشد. جالب آنکه هوش مصنوعی توانست در این میان، یکسری ویژگی‌‌‌های دیگر را در مولکول‌‌‌ها پیدا کند که توسط محققان کدگذاری نشده بود و در واقع ویژگی‌‌‌هایی بود که از چشم انسان دور مانده بودند. محققان MIT که چنین دیدند، در مرحله بعدی اقدام به آموزش تکمیلی به هوش مصنوعی کردند و اطلاعات مربوط به ۶۱هزارمولکول، اطلاعات مولکولی مربوط به تمام داروهای مورد تایید FDA و مولکول‌‌‌های طبیعی متنوعی را در اختیار هوش مصنوعی قرار دادند که سه ویژگی اصلی داشتند: اول اینکه شبیه به هیچکدام از آنتی‌‌‌بیوتیک‌‌‌های موجود نبودند، دوم اینکه هوش مصنوعی آنها را غیرسمی تشخیص می‌‌‌داد و سوم هم اینکه از نظر هوش مصنوعی می‌توانستند به‌‌‌عنوان آنتی‌‌‌بیوتیک موثر واقع شوند. بعد از انجام بررسی‌‌‌های لازم توسط هوش مصنوعی فقط یک مولکول از بین ۶۱هزار مولکول مورد بررسی مناسب تشخیص داده شد که محققان آن را «هالی‌‌‌سین» (Halicin) نامیدند که از یکی از شخصیت‌‌‌های هوش مصنوعی در فیلم مشهور «۲۰۰۱: اودیسه فضایی» به نام AI HAL گرفته‌‌‌شده است. رهبران پروژه آنتی‌‌‌بیوتیک در MIT به‌‌‌صراحت اعتراف کرده‌‌‌اند که اگر پروژه هالی‌‌‌سین در قالب تحقیقات سنتی و روش آزمون و خطا و مطالعات آزمایشگاهی انجام می‌‌‌شد، به شکل وحشتناکی گران و زمان‌بر تمام می‌‌‌شد و به احتمال زیاد هیچ‌گاه به پایان نمی‌‌‌رسید. اما با کمک هوش مصنوعی این امکان فراهم شد تا الگوهای ساختاری مولکول‌‌‌ها به‌‌‌گونه‌‌‌ای مورد بررسی دقیق و سریع قرار گیرند و بهترین ابزار برای مبارزه با باکتری‌‌‌ها با کمترین هزینه و بالاترین سطح کارآیی شناسایی شود.
در واقع در این روش جدید، این هوش مصنوعی بود که اقدام به اسکن مجموعه عظیمی از کاندیداهای مولکولی موجود کرد که از بین آنها فقط یک مولکول به‌‌‌عنوان برنده قدرتمند و قطعی رشتههای باکتریایی شناسایی شد که تا پیش از آن هیچکدام از آنتی‌‌‌بیوتیک‌‌‌های موجود قادر به کشتن آن نبودند. به عقیده تمام کارشناسان و صاحب‌‌‌نظران دنیای داروسازی، هالی‌‌‌سین یک پیروزی بزرگ و تاریخی محسوب می‌شود که در مقایسه با پروژه طراحی آلفازیرو، بسیار بزرگ‌تر و تاثیرگذارتر به‌‌‌حساب می‌‌‌آید، چراکه در شطرنج ما فقط با شش نوع مهره سروکار داریم که هر کدام در جهاتی محدود و مشخص قادر به حرکت هستند. همچنین پیروزی در بازی شطرنج فقط از یک طریق به دست می‌‌‌آید و آن مات کردن شاه حریف است. حال آنکه در دنیای داروسازی ما با صدها‌هزار مولکول مختلف با ساختارها و کارکردهای بیولوژیک گوناگونی سروکار داریم که برخوردهای متفاوتی با ویروس‌‌‌ها و باکتری‌‌‌های متنوع و ناشناخته دارند و اینجاست که ارزش و ابعاد گسترده کشف هالی‌‌‌سین توسط هوش مصنوعی بیشتر و بهتر نمایان می‌شود.
ادامه دارد
