کلینیک محصول نوعی از تحقیقات بازاریابی است که با هدف شناخت نظرات مشتریان از محصولات و خدمات جدید یا قدیم شرکت انجام می‌گیرد. کلینیک محصول درصدد یافتن نظرات مشتریان با در نظر گرفتن همه اصول مربوط به تحقیق بازار است. در کلینیک محصول، محصولات شرکت در معرض بازدید مشتریان احتمالی قرار می‌گیرد و آنها نسبت به محصولات و خدمات شرکت اظهارنظر می‌کنند. این اظهارنظرها در مقاطع مختلف تولید و عرضه محصول مورد استفاده شرکت‌ها قرار گرفته و شرکت‌ها را در ارائه خدمات بهتر و مناسب‌تری یاری می‌رساند. کلینیک محصول بازوی مناسبی در جهت ارتقای سطح توانمندی بازاریابی شرکت‌ها است و با دقت بالایی می‌تواند نظرات مشتریان احتمالی را به شرکت منتقل کند.

کلینیک همچنین می‌تواند با هزینه‌ای اندک، جلوی شکست‌های چندین میلیاردی شرکت‌ها را بگیرد و سهم بازار آنها را افزایش دهد. کلینیک محصول می‌تواند اهداف متعددی داشته باشد که عبارتند از:

- دریافت اطلاعات مشتریان و دستیابی به تقسیم بازار

- شناسایی ویژگی محصولات ایده‌آل از نگاه مشتریان

- بررسی رفتار خرید

- تحلیل ماتریس TOWS(نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدید) محصولات شرکت

- مقایسه محصولات شرکت با رقبا

- ارزیابی ترجیحات خرید و قدرت برند در ذهن مشتریان

- ارزیابی روش‌های فروش و توزیع موثر محصولات

- قیمت‌گذاری محصولات براساس رفتار بازار

- موثرترین روش‌های ترویجی و تبلیغی

- دریافت اطلاعات احساسی مشتریان

- تمایل به خرید

- پیش‌بینی تقاضا

- و...

باید خاطرنشان کرد دستیابی به همه اهداف ذکر شده یا اهدافی که ممکن است بنا به نیاز هر سازمانی تعریف شود، ممکن است در کلینیک محصول مقدور نباشد، اما کلینیک محصول فرصتی را فراهم خواهد آورد که نظرات مشتریان دریافت شده و حتی‌الامکان حضور در بازار براساس خواست مشتریان باشد.

کلینیک محصول با دو هدف زمانی برگزار می‌شود:

۱- اهداف مقطعی: اهداف مقطعی اهدافی هستند که مستقیما از برگزاری کلینیک محصول عاید شرکت‌ها می‌شود. این اهداف همان‌طور که قبلا ذکر شد، شرکت‌ها را در شناخت نقاط قوت و ضعف محصول یاری می‌کنند و باعث می‌شوند محصولات و خدمات، با شرایط بهتری به بازار عرضه شوند.

۲- اهداف بلندمدت: اهداف بلندمدت اهدافی هستند که مستقیما از کلینیک حاصل نمی‌شود، اما با استفاده از اهداف کلینیک در آینده محقق خواهد شد. به عنوان مثال،‌ رضایت مشتریان از جمله اهدافی است که مستقیما از کلینیک حاصل نشده ولی در بلندمدت با منطبق ساختن نظرات مشتریان و محصولات می‌تواند عاید شرکت شود. سهم بازار نیز از جمله اهدافی است که به صورت بلندمدت نصیب شرکت‌ها خواهد شد. از آنجا که کلینیک محصول می‌تواند شرکت را به نظر مشتریان نزدیک کند و موجب ایجاد رضایت آنها شود، بدین رو در بلندمدت فروش و سهم بازار بیشتری نصیب شرکت‌ها خواهد شد.

چند نکته کاربردی:

۱- دقت کنید کلینیک محصول یک روش تحقیق بازار است، بنابراین در کلینیک محصول اصول مربوط به روش‌های تحقیقی علمی باید رعایت شود؛ اصولی نظیر طراحی پرسشنامه‌های استاندارد، نمونه‌گیری‌های علمی، تحلیل‌های علمی و... .

۲- منظور از مشتریان در کلینیک محصول، نمونه‌های تحقیق هستند که از این پس «مشتریان احتمالی» یا «واحدهای نمونه» خوانده خواهند شد.

۳- اجرای کلینیک محصول نیازمند تیم‌های کارآمد و متخصص است که تحصیلاتی در زمینه‌های بازاریابی، آمار، روش تحقیق و روانشناسی دارند. استفاده از نتایج کلینیک نیازمند تحلیل‌های پیچیده‌ای است که جز با مهارت و تجربه حاصل نخواهد شد.

۴- کلینیک محصول هزینه‌بر و زمان‌بر است. بنابراین اجرای کلینیک محصول، به باور مدیران ارشد به این روش تحقیق نیازمند است.

۵- ممکن است شباهت‌های زیادی بین کلینیک محصول و سایر روش‌های تحقیق بازاریابی وجود داشته باشد با این تفاوت که کلینیک محصول یک بسته تحقیقی مناسب است که در مقاطع خاصی قابل اجرا است.

۶- کلینیک محصول زمان مناسبی است که بسیاری از سوالات و دغدغه‌های شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات و محصولات پرسیده شود. از این رو اجرای کلینیک محصول ممکن است شرکت‌ها را از انجام برخی تحقیقات دیگر بی‌نیاز سازد.

۷- اجرای کلینیک محصول فقط مختص شرکت‌های بزرگ نیست، همه شرکت‌ها می‌توانند از این روش استفاده کنند، فقط حجم کار و عمدتا حجم نمونه‌ها ممکن است متفاوت باشد.

۸- اهمیت کلینیک محصول به‌خصوص در مورد توسعه محصولات جدید بیشتر خواهد بود. این محصولات جدید به‌ویژه اگر در محدوده کالاهای تجملی و گران‌قیمت یا کالاهایی با فناوری پیچیده‌تر باشند، ارزشی استراتژیک برای شرکت‌ها خواهند داشت و حساسیت‌های بیشتری در خصوص نحوه بازاریابی آنها وجود خواهد داشت. تصور کنید شرکتی قصد دارد برای راه‌اندازی خط تولید محصولی جدید با فناوری نوین، بیست میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کند؛ اگر این محصول مورد توجه بازار نباشد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

کلینیک محصول به این قبیل شرکت‌ها یاری می‌رساند تا پتانسیل بازار را بررسی کنند و در صورتی که محصول جدید مورد توجه بازار نیست، از انجام این سرمایه‌گذاری هنگفت خودداری کنند.

۹- کلینیک محصول صرفا مربوط به محصولات به اصطلاح فیزیکی نیست؛ کلینیک را برای خدمات نیز می‌توان اجرا کرد و فقط شیوه‌های انجام متفاوت خواهد بود. مقصود ما از محصول در این کتاب، کالاها و خدمات هستند.

منبع: کتاب کلینیک محصول