توان پژوهشی را با نیاز بازار پیوند بزنید
نوشته سید کامران باقری* بخش هفتم امروزه مزیت رقابتی شرکت‌ها بیش از هر زمان دیگری در گرو توان آنها در خلق و تجاری‌سازی محصولات و خدمات جدید است؛ اما شرکت‌ها برای افزایش توان خود در این زمینه با گزینه‌های گوناگونی روبه‌رو هستند. آنها می‌توانند ابتدا در پژوهش و توسعه سرمایه‌گذاری کنند تا از دل آن، ایده‌ها و فناوری‌های جدید خلق شود.
سپس تلاش کنند تا آن فناوری‌های برتر را در دل محصولات و خدمات جدید به دست مشتریان برسانند. آنها می‌توانند راهی متفاوت را برگزینند و بر بازار متمرکز شوند و تلاش کنند نیازهای ارضا نشده مشتریان را زودتر از رقبا شناسایی کنند. سپس با تغییر بهنگام محصولات و خدمات موجود به آن نیازها پاسخ دهند. در گزینه دوم، تاکید اصلی بر توان طراحی و مهندسی است و کمتر به پژوهش‌های عمیق نیاز است.
در ایران بسیاری از سازمان‌ها (به ویژه در بخش دولتی) گزینه نخست را پیش‌فرض گرفته‌اند و با سرمایه‌گذاری در انواع پروژه‌های پژوهشی، انتظار دارند (تا به اتکای نتایج این پژوهش‌ها) به‌تدریج شاهد افزایش توان نوآوری و خلق محصولات و خدمات جدید باشند؛ اما با وجود سرمایه‌گذاری‌های پژوهشی فزاینده در این راستا، کمتر شاهد تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی و عرضه محصولات و خدمات جدید و مشتری‌پسند ایرانی بوده‌ایم.
از سوی دیگر، گروهی دیگر (به ویژه در بخش خصوصی) به شدت گزینه دوم را تجویز می‌کنند. این گروه، پژوهش را امری زینتی و لوکس می‌دانند و معتقدند که انجام پژوهش‌های عمیق در بازار ایران اقتصادی نیست و بهتر آن است که شناسایی نیازهای خاص مشتریان و پاسخگویی به موقع به آنها (به اتکای محصولات وارداتی یا کپی‌شده با حداقل تغییرات) در دستور کار قرار گیرد؛ اما شرکت‌هایی که به دنبال افزایش توان نوآوری خود در بازارهای داخلی سپس بین‌المللی هستند، باید کار را از کجا شروع کنند؟
شرکت پویندگان راه سعادت در سال ۱۳۷۷ با هدف تولید انواع مانیتورهای علائم حیاتی بیمار شروع به‌کار کرد. این شرکت با سرمایه‌گذاری در پژوهش و توسعه توانست محصولات مختلفی را در این حوزه توسعه دهد و به بازار عرضه کند. در طراحی بیشتر این محصولات، از محصولات شرکت‌های پیشتاز جهانی الگو گرفته می‌شد؛ اما تغییرات و بهبودهایی هم در طراحی اولیه داده ‌شد.
این شرکت حدود ۳۰ درصد از فروش خود را به پژوهش اختصاص ‌داد و به تدریج بر توان پژوهشی و طراحی خود افزود.
به تدریج حضور کارشناسان این شرکت در بیمارستان‌ها و تماس آنها با مشتریان و کاربران این دستگاه‌ها افزایش یافت. این کارشناسان برای نصب دستگاه‌ها به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی رفت‌وآمد داشتند و با کاربران آنها به گفت‌وگو می‌نشستند. واحد خدمات پس از فروش شرکت نیز با استقرار کارشناسان خود در ۲۳ استان از ۳۰ استان کشور پوشش جامع سرویس‌دهی را فراهم آورده و بازخورد مشتریان را دریافت و به شرکت منعکس می‌کرد.
با توجه و بررسی بازخوردها آنها دریافتند که جابه‌جایی مانیتورهای موجود در بازار به علت حجم و وزن زیاد آنها برای کادر درمانی دشوار است. شناخت نزدیک نیازهای کادر درمانی و بیماران از یکسو و توان بالای فنی و پژوهشی از سوی دیگر، باعث شد که خلق محصولی کاملا جدید در دستور کار این شرکت قرار گیرد.
حاصل این تلاش ساخت مانیتوری کوچک و قابل حمل در سال ۱۳۸۷ بود که به‌عنوان اختراع در ایران و آمریکا ثبت شد. این محصول با وزن و اندازه مناسب نه‌تنها انعطاف‌پذیری در پایش علائم حیاتی بیماران را افزایش می‌دهد، بلکه قیمتی کمتر از محصولات پیشین دارد. این محصول در سال ۱۳۹۰ به‌عنوان محصول نمونه سال ایران توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت برگزیده شد.
اکنون این محصول اختراعی که نمونه مشابه ندارد، علاوه‌بر بازار ایران، به کشورهای متعددی صادر می‌شود و خط تولید آن در چند کشور (از جمله کانادا، آلمان، ایتالیا، ترکیه و مالزی) راه‌اندازی شده است. این شرکت چند سال‌ است که به‌عنوان صادرکننده برتر در صنعت تولید تجهیزات پزشکی برگزیده می‌شود. اکنون شرکت پویندگان راه سعادت با همکاری یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بین‌المللی فعال در این حوزه، در حال توسعه نسل بعدی این محصول اختراعی هستند.
این تجربه به خوبی نشان می‌دهد که توانایی پژوهش و توسعه اگر در پیوند با شناخت دقیق نیازهای موجود و آتی مشتریان و مصرف‌کنندگان قرار گیرد، شانس موفقیت نوآوری دوچندان می‌شود؛ البته برقراری این پیوند و مدیریت آن کاری ظریف و پیچیده است؛ اما اگر به درستی انجام شود، حتی می‌توان به نوآوری ابعاد جهانی بخشید. شرکت‌های ایرانی نیز از همین دریچه می‌توانند امکان خلق و عرضه محصولات و خدمات جدید و برتر را در سطح بین‌المللی پیدا کنند.
*مشاور مدیریت نوآوری و مالکیت فکری
(kambagheri@yahoo.com)*

توان پژوهشی را با نیاز بازار پیوند بزنید