سیدمحمد اعظمی‌نژاد* منبع: mindtools *عضو هیات‌‌رئیسه کمیته تخصصی توسعه - انجمن مدیریت منابع انسانی ایران آیا قصد شما این است که کارکنانی شاداب‌تر، فعال‌تر و موثرتر در محیط کاری داشته باشید؟ یا ممکن است تصمیم گرفته باشید به‌طور کاملا محترمانه عذر بعضی از همکارانی که عملکرد غیرقابل قبولی داشته‌اند را بخواهید؟ یا اینکه به دنبال آن باشید تا کارکنان کلیدی در سازمان با آگاهی هرچه بیشتر نسبت به نقاط قوت و ضعف خود در مسیر توسعه فردی حرکت کنند. استفاده از ابزار ارزیابی ۳۶۰ درجه با روشی صحیح و مناسب می‌تواند نتایج قابل قبولی جهت توسعه کارکنان ارائه کند.

معرفی ابزار

سابقه استفاده از ابزار ارزیابی ۳۶۰ درجه به استفاده ارتش آلمان در جنگ جهانی دوم برای ارزیابی عملکرد فرماندهان جنگی برمی‌گردد و به نوعی ایده این ابزار از همان زمان شکل گرفته است، اما از آن زمان تا چندی پیش جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت کاغذی و سپس تحلیل نتایج کاری طاقت‌فرسا و خطاپذیر بود و شاید به همین دلیل برخی سازمان‌ها از انجام آن طفره می‌رفتند، اما امروزه با استفاده از بستر IT به راحتی این ارزیابی می‌تواند در سازمان‌ها با کمترین چالش و تعارض انجام شود.

ارزیابی ۳۶۰ درجه، ابزاری است که فرصت دریافت بازخورد عملکرد از مافوق مستقیم، حدود ۴ تا ۸ نفر از همکاران هم‌رده، مشتریان و کارکنان زیرمجموعه را فراهم می‌کند. ابزار ارزیابی ۳۶۰ درجه این امکان را فراهم می‌سازد تا فرد ارزیابی شونده چگونگی تاثیر و نفوذ خود را از نگاه ذی‌نفعان اصلی خود به خوبی درک کند. هدف اصلی این ابزار آگاهی فرد از نقاط قوت و قابل بهبود و ایجاد فرصتی مناسب برای توسعه حرفه‌ای است.

جالب اینکه نتایج بررسی که انجمن آموزش و توسعه آمریکا (ASTD) از بیش از ۷۵۰ سازمان بزرگ انجام داده است، نشان می‌دهد، بیش از نیمی از این سازمان از ابزار ارزیابی ۳۶۰ درجه به‌عنوان رویکردی برای ارزیابی عملکرد و توسعه کارکنان استفاده می‌کنند.

در ارزیابی ۳۶۰ درجه چه چیزی اندازه‌گیری می‌شود؟

در این ابزار، شایستگی‌های فرد ارزیابی شونده، در معرض اندازه‌گیری قرار می‌گیرد. بنابراین نیاز است هر سازمانی برای استفاده از ابزار ۳۶۰ درجه مدلی برای شایستگی کارکنان و مدیران خود طراحی کند.

برای مثال شایستگی‌های محوری که برای مدیران هر سازمان می‌توان در نظر گرفت شامل مواردی چون شایستگی‌های مدیریتی، ارتباطی و شخصیتی است که هرسازمان باید با توجه به شرایط خود مدل شایستگی بومی را طراحی و استخراج کند.

ورودی‌های ارزیابی ۳۶۰

در ابزار ارزیابی ۳۶۰ درجه، از نظرات ذی‌نفعان زیر برای ارزیابی شخص استفاده و بازخورد گرفته می‌شود:

• مافوق مستقیم: گرفتن بازخورد از مافوق مستقیم یکی از سنتی‌ترین روش‌های ارزیابی است. در ارزیابی ۳۶۰ درجه می‌توان نظرات مافوق مستقیم و گاهی لایه‌های بالاتر مدیریت را در مورد فرد ارزیابی شونده، در نظر گرفت.

استفاده از نظرات مدیر مستقیم به این دلیل مهم است که مافوق در چرخه کامل برنامه‌ریزی، نظارت، ارزیابی و پاداش‌دهی حضور دارد، بنابراین می‌تواند از دقت بالایی برخوردار باشد. طی بررسی ASTD، ۹۰ درصد کارکنان علاقه بیشتری به نظرات مافوق مستقیم در ارزیابی‌ها دارد، در حالی‌که همان بررسی نشان‌دهنده آن است نتایج ارزیابی که تنها تکیه به نظرات مافوق مستقیم داشته باشد، از قابلیت اطمینان کمتری برخوردار است.

• خودارزیابی: بخشی از فرآیند ارزیابی ۳۶۰ درجه ارزیابی فردی شخص از عملکرد خود است. در خودارزیابی، فرد معمولا با تمرکز بیشتر بر توسعه، خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. معمولا از نتایج خودارزیابی برای مقایسه نظرات و نتایج ارزیابی دیگر ذی‌نفعان با نظر فرد استفاده می‌شود.

• افراد هم رده: نتایج ارزیابی افراد هم‌رده در این ابزار نکات مهمی را با خود به همراه دارد. در استفاده از ابزار ۳۶۰ درجه به فرد ارزیابی شونده، این اختیار داده می‌شود که تعدادی از اسامی هم‌رده خود را برای ارزیابی معرفی کند.

با معرفی این افراد می‌توان حدس زد که فرد ارزیابی شونده افراد هم رده خود را چگونه رتبه‌بندی می‌کند. معمولا نتایج حاصل از ارزیابی افراد هم‌رده نیز از قابلیت اعتماد بیشتری برخوردار است.

• افراد زیرمجموعه: با این وجود اینکه یکی از بحث‌برانگیزترین و پرچالش‌ترین ورودی‌های ارزیابی ۳۶۰ درجه، نظرات ارزیابی افراد زیرمجموعه است، اما نتایج حاصل از آن می‌تواند کمک زیادی به بهبود رفتاری و مدیریت فردارزیابی شونده کند. از چالش‌های مهم این ارزیابی این است که کارکنان زیرمجموعه به دلیل ترس از مافوق به دلیل احتمال افشا، از ارائه نظرات اصلی خود سر باز می‌زنند یا ممکن است اصلا در این کار مشارکت کنند که البته می‌توان با انجام اقدامات احتیاطی مشارکت این افراد را برای ارزیابی درست و دارای اعتبار جلب کرد.

• مشتریان: یکی دیگر از ورودی‌های مهم ارزیابی ۳۶۰ درجه، نتایج ارزیابی مشتریان از عملکرد فرد است. منظور ازمشتریان می‌تواند مشتریان داخل سازمان یا مشتریان بیرونی باشد. نظرات مشتریان می‌تواند مکمل بسیار خوبی برای نتایج ارزیابی دیگر ورودی‌ها تلقی شود.

فراموش نکنید نتایج حاصل از ابزار ارزیابی ۳۶۰ درجه می‌تواند گام مهمی برای توسعه و بهبود در عملکرد افراد و سازمان باشد.

www.hrjournalist.com