محسن رنجبر
برای نخستین بار طی دو دهه پیمایش جهانی هزینه‌های زندگی، شهر زوریخ در صدر فهرست گران‌ترین شهرهای دنیا نشسته و عنوان گران‌ترین محل برای سکونت را از آن خود کرده است. نوسان ۳۴ واحد در‌صدی شاخص این شهر سوئیسی، رده آن را در مقایسه با پارسال ۴ پله بالاتر برده تا بالای سر توکیو در رده اول بنشیند. هزینه زندگی در ژنو، دیگر شهر سوئیس که در این پیمایش مدنظر قرار گرفته، ۳۰ واحد در‌صد افزایش یافته تا این شهر ۶ پله بالاتر برود و همراه با اوزاکا در جایگاه سوم قرار گیرد.

پیمایش جهانی هزینه زندگی، پیمایشی است که واحد اطلاعات مجله اکونومیست از بیشتر از 30 سال قبل، سالی دو بار انجام می‌دهد و بیش از 400 قیمت را در میان 160 کالا و خدمات با یکدیگر مقایسه می‌کند. این محصولات شامل غذا، نوشیدنی، پوشاک، کالا‌های خانگی و وسایل بهداشتی شخصی، اجاره خانه، حمل‌و‌نقل، مدارس خصوصی، قبض‌های خدمات رفاهی، خدمات در خانه و هزینه‌های تفریحی هستند. در ارائه نتایج این پیمایش، همه شهر‌ها با شهر مبنای نیو‌یورک (با شاخص 100) مقایسه شده‌اند.
در هر بار انجام این پیمایش در ماه‌‌های سپتامبر و مارس، بیش از ۵۰ هزار قیمت جمع‌آوری می‌شوند و نتیجه در دو ماه ژوئن و دسامبر انتشار می‌یابد. پژوهشگران واحد اطلاعات اکونومیست فروشگاه‌هایی متنوع همچون سوپر‌مارکت‌ها، مغازه‌هایی با قیمت‌های متوسط و فروشگاه‌های ویژه با قیمت‌های بالا را در بررسی‌های خود وارد می‌کنند. قیمت‌ها هزینه بیش از ۱۶۰ محصول را در هر شهر باز‌تاب می‌دهند. سپس قیمت‌های گرد‌آوری‌ شده با استفاده از نرخ ارز رایج هر کشور، به یک ارز واحد (دلار آمریکا) تبدیل می‌شوند و برای دستیابی به شاخص‌های مقایسه‌ای، به آنها وزن داده می‌شود. شاخص هزینه زندگی همان مجموعه وزن‌هایی را که در سطح بین‌المللی مبنا قرار می‌گیرند، به کار می‌برد و خود را با الگوی مخارج هیچ کشور خاصی تطبیق نمی‌دهد.
هم ژاپن و هم سوئیس طی چند سال گذشته تغییرات ارزی شدیدی را به چشم دیده‌اند و همین تغییرات آنها را نسبتا گران‌تر کرده است. این امر به ویژه در سال گذشته در مورد سوئیس صادق بوده است. سرمایه‌گذارانی که در پی ارزی امن در بیرون منطقه بحران‌زده و گرفتار یورو بوده‌اند، سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در فرانک سوئیس انجام داده‌اند و به این شیوه دولت این کشور را واداشته‌اند که در اقدامی بی‌سابقه واحد پولی آنجا را برای حفظ قدرت رقابتی‌اش، تخته‌بند یورو کند. هر‌چند شهر‌های سوئیس از مدت‌ها پیش نقش اصلی را در میان گران‌ترین شهر‌های دنیا داشته‌اند، اما آنچه جایگاه کنونی زوریخ را سبب شده، دگر‌گونی‌های شدید ارزی بوده است. در سطح محلی، شرایط عکس این بوده و کاهش نسبی بهای واردات و پایداری اقتصاد، تورم‌قیمتی را در سطح محلی، پایین نگه داشته است.
این شرایط بازتاب‌دهنده وضعی مشابه در سال‌های اخیر در ژاپن است که سبب می‌شد توکیو و اوزاکا معمولا عنوان نا‌خوشایند گران‌ترین شهر‌های دنیا را بر پیشانی داشته باشند.
بررسی‌های اکونومیست نشان می‌دهد: تورم محلی در بازار‌های اشباع‌شده [بازار‌هایی که رشد قابل ملاحظه‌ای ندارند و به حالت تعادل رسیده‌اند] همیشه تاثیری بسیار کمتر از تغییرات ارزی آنجا بر هزینه نسبی زندگی داشته است. تغییر نرخ برابری دلار استرالیا در برابر دلار آمریکا اخیرا مایه حضور شهر‌هایی از این کشور همچون سیدنی و ملبورن در میان ده شهر گران دنیا شده است.
بازار‌های اشباع‌شده؛ گران‌ترین شهر‌های دنیا
در کنار نوسانات ارزی، عوامل ساختاری نیز هزینه زندگی را در بسیاری از شهر‌هایی که در این فهرست رده بالایی دارند، در سطحی قابل ملاحظه نگه داشته‌ است. با وجود ضعف‌های منطقه یورو که بازار‌هایی چون یونان، ایرلند، پرتغال، اسپانیا و ایتالیا را تحت تاثیر قرار داده است، شواهد نشان می‌دهند که شهر‌های آلمان و فرانسه هنوز شهر‌هایی نسبتا گران هستند طوری که پاریس و فرانکفورت جایگاهی مستحکم در میان ده شهر گران دنیا دارند. اسلو نیز که همین چند سال قبل گران‌ترین شهر دنیا قلمداد می‌شد، جایی نزدیک به صدر این رده‌بندی دارد. با این همه حضور سنگاپور در میان 10 شهر گران دنیا نشان از انتقال از اروپای غربی به سوی قطب‌های آسیایی دارد. شهر‌هایی از منطقه آسیا‌-‌ اقیانوسیه (از جمله شهر‌های استرالیا) اکنون نیمی از ده شهر گران دنیا هستند. با این حال، اروپای غربی هنوز 24 شهر از 50 شهر گران‌قیمت دنیا را در خود جای داده و 14 فقره از این 50 شهر نیز آسیایی هستند. هر‌چند قطب‌های آسیایی حضور‌شان در میان شهر‌های گران دنیا را بیشتر می‌کنند، یک قطب آسیایی دیگر نیز حضوری پر‌رنگ‌تر در بخش پایین این رتبه‌بندی پیدا می‌کند. سه تا از چهار شهر ارزان دنیا از شبه‌قاره هند می‌‌آیند و این نشان می‌دهد که چرا هند در دهه گذشته تا این اندازه هدف برون‌سپاری نیروی کار، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و تغییر مکان بنگاه‌ها بوده است.