یک استاد رشته معماری با بیان این‌که مسجد جامع اصفهان همزاد و آیینه تغییرات این شهر است، گفت: این مسجد مهم‌ترین مرکز سیاسی و اجتماعی اصفهان در طول تاریخ بوده، حتی دچار آتش‌سوزی شده و حمله مغول را نیز به خود دیده است.

به گزارش «ایسنا»، دکتر باقر آیت‌ا...‌زاده شیرازی در مسجد جامع اصفهان اظهار داشت: اصفهان پیش از اسلام از دو شهر کوچک و ۱۶ روستا تشکیل شده بود. مسلمانان در ابتدای ورود به اصفهان در روستایی به‌نام خوش نیان، نخستین مسجد را ساختند.
وی ادامه داد: مسجد جامع اصفهان در سال 156 هجری قمری در مساحتی حدود پنج یا شش‌هزار متر مربع ساخته و در سال 224 هجری قمری این مسجد از نو در مساحتی حدود یک هکتار بازسازی شد.


او بیان کرد: مسجد فضایی پاک، محدود و جهت‌دار است. در تاریخ آمده که مسجد جامع اصفهان نه‌تنها محل عبادت بوده، بلکه در آن، جلسه‌های درس بزرگان هم برپا می‌شده و حتی در متون ذکر شده که پای هر ستون مسجد جامع اصفهان حلقه درسی بوده است.
وی شهر اصفهان را زاییده دوره اسلامی دانست و افزود: نظام شهرسازی اصفهان براساس نیازهای اجتماعی و سیاسی حاکمان به‌وجود آمده و تغییرات کالبدی مسجد جامع اصفهان نیز نشان از تغییرات سیاسی و اجتماعی در طول تاریخ اصفهان دارد.
این استاد معماری با بیان این‌که مسجد جامع اصفهان، دایره‌المعارف معماری ایران است، گفت: سازه گنبد، پیش از اسلام نیز در معماری ایرانی وجود داشته است. با ورود اسلام به ایران نه‌تنها این دین با مظاهر فرهنگ ایرانی به مقابله برنخواست، بلکه آن دسته از جلوه‌های فرهنگ مانند گنبد را در بناهای مذهبی مورد استفاده قرار داد.
وی اظهار داشت: تا پیش از ورود سلجوقیان به اصفهان، مسجد جامع تنها از یک شبستان بدون گنبد تشکیل شده بود؛ اما با ورود سلجوقیان به‌عنوان امپراطوری که چهار مذهب جهان اسلام را می‌خواست پوشش دهد، در معماری مسجد جامع تغییراتی به‌وجود آمد؛ تا این مسجد به‌عنوان مسجدی جهانی فضایی مطلوب برای هر چهار فرقه باشد.
او افزود: در این زمان، مسجد جامع دارای گنبد شد و این یک تغییر ساده نبود، بلکه نمادی از تغییر قدرت حاکم بر ایران بود که می‌خواست اصفهان را به‌عنوان پایتخت خود انتخاب کند. در این دوره، مسجد جامع اصفهان که به‌شیوه مسجد النبی ساخته شده بود، به تقلید از معماری ایران دارای چهار ایوان شد که فضای مسجد را از هم تفکیک می‌کردند و این‌گونه، سلسله سلجوقی نخستین حضور پررنگ خود را در اصفهان تثبیت کرد.
به گفته آیت‌ا...‌زاده شیرازی، دوره سلجوقیان در سرنوشت معماری مسجدها در اصفهان تاثیر بسزایی داشت و مسجدسازی اصفهان از مسجدسازی به سبک مسجد النبی به مسجدسازی چهار ایوانی تبدیل شد.