ساختمان‌های قدیمی چین در حال نابودی

نیلوفر قدیری

در پکن پایتخت چین، وقتی از خیابان‌های مرکزی و شمالی شهر به مناطق قدیمی‌تر آن بروید، گویی وارد دنیای دیگری شده‌اید. در کنار خیابان‌های سه خطه این مناطق قدیمی‌تر صدای موسیقی سنتی شنیده می‌شود و سالمندان در حالی در کنار خیابان مشغول بازی شطرنج چینی هستند که حیوانات دست‌آموزشان در کالسکه‌های مخصوص کنار آنها نشسته‌اند. در خارج و در خانه‌هایی که قدمت صد ساله دارند، دوستان جمع شده و مشغول غیبت می‌شوند. زمان برای آنها بسیار کند می‌گذرد، اما اینجا کشوری است که تغییرات در آن بسیار پرشتاب پیش می‌رود.

اکنون کل این منطقه و صدها سال تاریخ آن در معرض خطر قرار دارد. دنیای خارج از این منطقه قدیمی با بولدوزر و بیل و کلنگ به این منطقه هجوم آورده است. خانه‌های این منطقه مانند بسیاری از خانه‌های قدیمی و تاریخی چین با آینده‌ای تیره و تار رو به روست. عدم علاقه دولت به این منطقه و انگیزه و اشتیاق سازندگان خانه، موجب شده تا این منطقه با همه خانه‌هایش در مسیر پرشتاب تخریب قرار بگیرد و آن هم به بخشی از کشور جدیدی تبدیل شود که از خاکستر کمونیسم برخاسته است. در همین مدت کوتاه هزاران خانه و ساختمان از این منطقه ناپدید شده اند. بعضی گروه‌ها و افراد تلاش می‌کنند تا جلوی این روند تخریب را بگیرند. یکی از خانه‌هایی که تخریب آن با واکنش شدید این گروه‌ها رو به رو شده خانه‌ای ۱۵۰ ساله است که در وسط یک باغ بزرگ با سقف‌های بلند و امکانات بسیار قدیمی اما کارآمد ساخته شده است. دو درخت بسیار قدیمی در وسط حیاط این خانه واقع شده که با تخریب این خانه آن درخت‌ها هم از بین می‌روند. صاحب این خانه که زن میان سالی است می‌گوید که اجازه نمی‌دهد با تخریب این خانه همه گذشته و تاریخ او هم نابود شود. او می‌گوید چنین بناهایی هیچ قیمتی ندارند که بتوان آنها را خرید یا به فروش گذاشت. مقامات دولتی می‌گویند از تخریب چنین بناهایی جلوگیری می‌کنند، اما در عمل هیچ کاری انجام نمی‌شود. به همین دلیل صاحبان این خانه‌ها خود دست به کار شده‌اند.

بسیاری از ساکنان منطقه قدیمی پکن خانه‌های خود را از دست داده‌اند و مجبور به نقل مکان به نقطه دیگری شده‌اند. اکثر آنها در حومه پکن بدون همسایگان قدیمی و در تنهایی ساکن شده‌اند. بعضی از این افراد از این نقل مکان خشنود هستند زیرا بسیاری از این خانه‌های قدیمی سرویس بهداشتی و حمام ندارد و ساکنان آن مجبور بودند تا از سرویس‌های عمومی در محله‌ها و خیابان‌ها استفاده کنند. نقل مکان به ساختمان جدید و مدرن برای آنها یک پیشنهاد وسوسه کننده بود.

بسیاری از خانه‌ها و ساختمان‌های تاریخی و قدیمی این منطقه از پکن مدت‌ها قبل از اصلاحات اقتصادی نابود شده بود. در میانه انقلاب فرهنگی، مائو به ارتش سرخ دستور داد تا همه نمادهای سنتی زندگی را نابود کنند. تعداد بی‌شماری از ساختمان‌های قدیمی، صنایع دستی، آثار باستانی و کتاب‌ها و نقاشی‌های قدیمی در این میان نابود شدند. از آن زمان تا کنون گروه‌هایی برای حفظ و نگهداری از این آثار قدیمی به جا مانده از دوران گذشته چین بسیج شدند.

یکی از این افراد هو شین مین است، پدرش معمار بسیاری از ساختمان‌های پکن از گذشته تا حال بوده است. او انقلاب فرهنگی و بعد اصلاحات اقتصادی را عامل این نابودی آثار قدیمی و ساختمان‌های کهن می‌داند. به گفته او در ۵۰ سال گذشته چین اکثر ساختمان‌های تاریخی خود را از دست داده است؛ اما با این حال این به آن معنی نیست که مردم چین به فرهنگشان اهمیتی نمی‌دهند. واقعیت این است که مردم چین قدرت و نیروی اجرایی یا حتی ابزار حقوقی برای اینکه جلوی این کار را بگیرند ندارند. در نیم قرن گذشته و در مسیر پرشتاب توسعه چین، بسیاری از ساختمان‌های زیبا و قدیمی این کشور نابود شد. ساختمان‌ها و بناهای باقی مانده هم در سال‌های آینده و با ادامه همین مسیر نابود می‌شود.