غلامعلی رحیمی* طی هفته گذشته به دنبال انتشار آمارهای مثبت درباره اقتصاد آمریکا، افزایش تقاضا برای سوخت در پی سرمای شدید و اختلال در تولید 2 میدان از میدان‌های نفتی دریای شمال از یک سو و همچنین ورود به زمان اجرایی شدن توافق هسته‌ای ایران و غرب و افزایش تولید نفت خام لیبی از سوی دیگر، بهای نفت خام در بازارهای جهانی از یک روند نوسانی برخوردار بود.
بر این اساس، بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی ده روز گذشته (10 الی 20 ژانویه) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود 72/92 دلار تا کمتر از 8/91 دلار در هر بشکه در تاریخ 17 ژانویه کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 37/94 دلار در هر بشکه در تاریخ 19 ژانویه افزایش یافت. البته این روند نیز روز گذشته در ابتدای هفته میلادی با کاهش مواجه شد و نفت در بهای 93 دلار و 62 سنت معامله شد. طی هفته گذشته عمده‌ترین عوامل تقویت‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارت است از:
• انتشار آمارهای مثبت درباره اقتصاد آمریکا؛
• کاهش بیکاری و رشد فعالیت‌های صنعتی در آمریکا؛
• رشد شاخص قیمت برای مصرف کنندگان در آمریکا؛
• امیدواری درباره تجدیدنظر بانک مرکزی آمریکا در توقف برنامه‌های تشویقی؛
• افزایش تقاضا برای سوخت در پی سرمای شدید در آمریکا؛
• کاهش ۷/۷ میلیون بشکه‌ای سطح ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا طی دوره ۳ الی ۱۰ ژانویه و رسیدن آن به سطح ۲/۳۵۰ میلیون بشکه؛
• افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی دوره ۱۵-۱۳ ژانویه؛
• پیش بینی شرکت ملی نفت چین مبنی بر افزایش تقاضای نفت و گاز چین در سال ٢٠١٤؛
• کاهش تولید نفت خام اوپک به پایین‌تر از میزان تقاضای جهانی برای نفت خام این سازمان در سال ٢٠١٤، بر اساس داده‌های منابع ثانویه؛
• عقب نشینی نروژ از هدف تولید نفت خود، با توجه به هزینه‌های بالای برداشت نفت از ذخایر قطبی؛
• توقف تولید در یک سکوی نفتی دریای شمال توسط استات اویل نروژ در روز ۱۳ ژانویه به علت نقص فنی؛
• اختلال در تولید یکی از میدان‌های نفتی انگلستان (بوزارد) و نگرانی درباره عرضه نفت در بازارهای جهانی؛
• کاهش یک درصدی تولید نفت خام عمان در دسامبر ٢٠١٣، بر اساس اعلام وزارت نفت و گاز این کشور؛
• ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل و نقل نفت خام.
البته طی هفته گذشته، انتشار برخی اخبار و اطلاعات منفی موجب تضعیف قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شده و از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد. بر این اساس طی دوره مذکور، عمده ترین عوامل تضعیف‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتنداز:
• ورود به زمان اجرایی شدن توافق هسته‌ای ایران و غرب؛
• اذعان کارشناسان بین‌المللی بازار نفت مبنی بر قابلیت احیای جایگاه ایران در بازار جهانی نفت با اجرایی شدن توافق هسته‌ای ایران و غرب از ۲۰ ژانویه؛
• از‌سر‌گیری تولید نفت خام در میدان نفتی الشراره لیبی و افزایش تولید نفت خام این کشور به بیش از ۶۵۰ هزار بشکه در روز؛
• افزایش صادرات نفت خام از پایانه‌های جنوبی عراق در دو هفته نخست سال ٢٠١٤؛
• کاهش ۰۷۲/۱ میلیون بشکه‌ای واردات روزانه نفت خام آمریکا طی دوره ۳ الی ۱۰ ژانویه و رسیدن آن به سطح ۸۹/۶ میلیون بشکه در روز؛
• افزایش ۱۴ هزار بشکه‌ای تولید روزانه نفت خام آمریکا طی دوره ۳ الی ۱۰ ژانویه و رسیدن آن به سطح ۱۶/۸ میلیون بشکه در روز؛
• کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی دوره ۱۵ الی۱۷ ژانویه؛
• افزایش ارزش دلار در مقابل یورو طی دوره ۱۳ الی۱۷ ژانویه؛
• افزایش ۷۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت عربستان در دسامبر ٢٠١٣، بر اساس اعلام منابع صنعتی.
میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۰ ژانویه معادل ۱۰۴ دلار و ۴۰ سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه ژانویه (تا ۱۶ ژانویه)، با ۳ دلار و ۶ سنت کاهش نسبت به میانگین ماه دسامبر ۲۰۱۳، به هر بشکه ۱۰۴ دلار و ۶۱ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه دسامبر ۲۰۱۳ معادل ۱۰۷ دلار و ۶۷ سنت در هر بشکه بود.
از سوی دیگر، متوسط قیمت نفت خام سنگین ایران طی دوره ۱۰ الی ۱۶ ژانویه از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۸۶/۱۰۴ دلار تا کمتر از ۵۸/۱۰۳ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۵ ژانویه کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۱۰۴ دلار در هر بشکه افزایش یافت.
همچنین قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه فوریه، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۶۱/۱۰۶ دلار در تاریخ ۱۰ ژانویه تا کمتر از ۶/۱۰۵ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۴ ژانویه کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۴۸/۱۰۶ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۷ ژانویه افزایش یافت. دیروز قیمت نفت برنت در بازارهای جهانی به ۱۰۶ دلار و ۱۶ سنت رسید. گفتنی است در روز ۱۷ ژانویه، نفت خام برنت از حق مرغوبیت ۱۱/۱۲ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود.
تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۳ الی ۱۰ ژانویه به میزان ۱۴ هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح ۱۶/۸ میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل ۱۱۸/۱ میلیون بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳ است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۹۶۱/۷ میلیون بشکه در روز به ۸۹/۶ میلیون بشکه در روزکاهش یافته است که معادل ۱۴۱/۱ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
* دانشجوی دکترای اقتصاد انرژی و کارشناس ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)

افت و خیزهای بی‌سابقه نفت در بازار