«بیماری هلندی» و «بیماری سدسازی» در اقتصاد نفتی
گروه نفت و پتروشیمی- نسیم علایی: همایش ملی «نفت و توسعه اقتصادی» دیروز با حضور برخی مقامات و اساتید دانشگاه‌ها در دانشکده اقتصاد دانشگاه «علامه طباطبایی» برگزار شد. در افتتاحیه این نشست دکتر تولایی، رئیس سازمان بسیج علمی، پژوهشی و فناوری به معرفی این سازمان و فعالیت‌های آن پرداخت. دکتر عزتی، دبیر علمی همایش به رسم پیش‌نشست‌های این همایش نیز که قبل از این برگزار می‌شد، نکاتی را در رابطه با وابستگی اقتصاد کشورمان به نفت و لزوم برگزاری چنین همایش‌هایی گوشزد کرد.
دبیر علمی همایش با بیان اینکه همایش «نفت و توسعه اقتصادی» با هدف بررسی چگونگی به کارگیری درست منابع در ایران برگزار شده است، گفت: یکی از مشکلات پایه‌ای اقتصاد ما وابستگی به نفت است، به طوری که تمام متغیرهای آن وابسته به متغیرهای نفت است و با هر تغییر در متغیرهای نفت، تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
مرتضی عزتی با اشاره به وجود منابع تولیدی در کشور، گفت: هر کشوری می‌تواند با استفاده از منابع تولیدی که در دسترس دارد به پیشرفت و رفاه دست یابد، در حالی که در ایران با وجود منابع تولیدی، پیشرفت و توسعه اقتصادی آنچنان که باید رخ نداده و اصلی‌ترین دلیل آن به کارگیری نادرست این منابع است.
دبیر علمی همایش «نفت و توسعه اقتصادی» با اعلام اینکه بدترین نوع وابستگی «اتکا» است، به لزوم استفاده از راهکارهایی که علم برای کم کردن وابستگی «اتکاگونه» اقتصاد کشورمان به نفت ارائه کرده، تاکید کرد.
این استاد دانشگاه تربیت مدرس در ادامه اظهار کرد: در کشور ما به جای برطرف کردن مشکل فقر با استفاده از تولید، از توزیع یارانه استفاده می‌شود، این یکی از نتایج اقتصاد وابسته به نفت است. وی در ادامه هدف از برگزاری همایش نفت و توسعه اقتصادی را شناسایی چالش‌های بزرگ در اقتصاد و ارائه راهکارهای علمی برای رفع آن عنوان کرد.
عزتی با بیان اینکه در برخی از مقالات ارسال شده به دبیرخانه همایش، راهکارهای خوبی برای کاهش تکیه اقتصاد ملی به نفت ارائه شده، گفت: یکی از این راهکارها ایجاد حساب و صندوقی است که درآمدهای نفتی در آن ریخته شود و به سرمایه‌گذاری سودآور یا صرف در زیر‌ساخت‌های فرهنگی و اجتماعی کشور اختصاص یابد.
عزتی راهکار دیگری را که در این مقالات ارائه شده «اختصاص دادن ارزش افزوده بیشتر به نفت خام» عنوان کرد و گفت: ابزار جمع‌آوری درآمدهای نفتی مستقل از بودجه کشور، اکنون با وجود «صندوق توسعه ملی» فراهم است، اما تاکنون از این ابزار خوب استفاده نشده و می‌توان ترکیبی از راهکارها را با همین ابزار صندوق توسعه ملی پیاده‌سازی کرد.
در ادامه این همایش دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام به سخنرانی پرداخت.
محسن رضایی در شروع با اعتراض به افزایش ۵۰۰ درصدی نرخ خوراک واحد‌های پتروشیمی گازی، گفت: این موضوع باعث سقوط بورس شده و شاخص بورس را از ۹۰ هزار به ۸۰ هزار واحد رسانده است.
به گفته وی بورس آبستن شوک بود زیرا بی‌ترمز جلو می‌رفت، اما افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در این حد کار درستی نبود. وی در ادامه گفت: در واقع دولت برای افزایش درآمد‌های خود باید هزینه‌های تولید را کاهش می‌داد و قیمت گاز مورد نیاز پتروشیمی‌ها باید دو برابر افزایش می‌یافت، نه چهار تا پنج برابر.
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام اعلام کرد: افزایش ۵۰۰‌درصدی قیمت گاز مورد نیاز واحد‌های پتروشیمی که در بودجه ۹۳ تصویب شده است، با هدف کاهش وابستگی دولت به نفت و افزایش درآمد‌های آن صورت گرفته است.
در ادامه دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به اینکه رشد اقتصادی ایران در همه‌ دولت‌های گذشته به‌طور متوسط، سالانه ۵ درصد بوده است، گفت: با وجود تغییر دولت و رفتارهای سیاسی متفاوت، تقریبا عملکرد اقتصادی آنها یکسان بوده و به جای اینکه رشد اقتصادی در تمامی بخش‌ها صورت بگیرد تنها در امور زیربنایی صورت گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه ایران نیازمند انقلابی بزرگ در اقتصاد و فرهنگ است، گفت: امیدوارم با ابلاغ سند اقتصاد مقاومتی که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده است بتوانیم به این اقتصاد دست یابیم.
رضایی با بیان اینکه نفت را نباید از اقتصاد جدا کرد بلکه باید رابطه نفت را با اقتصاد اصلاح کنیم، گفت: نفت در کشور ما کالای عجیبی است به‌طوری که روی فرهنگ و سبک زندگی نیز تاثیر گذاشته است.
وی با بیان اینکه در تمام کشورهای توسعه‌یافته یا عقب‌افتاده دنیا قاعده خاصی در بحث توسعه و رشد حاکم است، گفت:‌ توسعه و رشد همواره ۲ روی یک سکه هستند، اگر توسعه باشد رشد هم هست و اگر توسعه نباشد، رشد هم نیست.
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه گفت: اقتصادهای مارکسیستی و نفتی در دنیا از این قاعده مستثنی هستند، به‌طور مثال با وجود اینکه سال‌های سال است که در ایران اتوبان و سد ساخته می‌شود، استانداردهای زندگی‌ مردم تغییری نکرده است.
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام با اظهار اینکه نفت موجب دو بیماری در کشور شده است، گفت: یکی از این بیماری‌ها بیماری هلندی است که منجر به تورم، برهم خوردن نرخ مبادله و کاهش رقابت‌پذیری کالاهای صنعتی و کشاورزی می‌شود. بیماری دوم که خطرناک‌تر از بیماری هلندی است بیماری سد‌سازی است؛ به این معنی که هر دولت جدیدی که بر سرکار می‌آید ساخت ۷ یا ۸ سد را با استفاده از درآمد‌های نفتی در دستور کار خود قرار می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه نفت یک سرمایه است و نه یک درآمد، گفت: این سرمایه باید به درستی سرمایه‌گذاری شود.
رضایی با تاکید بر اینکه باید دسترسی دولت به صندوق توسعه ملی کم شود، گفت: ارز حاصل از درآمد‌های نفتی را باید در خارج از کشور سرمایه‌گذاری و درآمد حاصل از تولید آن را وارد کشور کنیم.
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به اینکه ایران در ۳۵ سال گذشته نتوانسته حتی یک پالایشگاه در خارج از کشور خریداری کند، گفت: ارز ناشی از منابع ملی و دلارهای نفتی دلیل اصلی تورم است. در حالی که می‌توان جریان نقدینگی نفت را با سپرده‌گذاری در علم، صادرات و مناطق کمتر توسعه‌یافته با نرخ سود تشویقی، هدایت کنیم، این باعث کاهش تورم و حجم نقدینگی می‌شود.
افتتاحیه این همایش با سخنرانی سردار نقدی به اتمام رسید. پس از آن اساتید و دانش پژوهان دانشگاهی به ارائه مقالات علمی خود در رابطه با این موضوع پرداختند.