استراتژی اوپک در برابر کشورهای غیر عضو این سازمان چیست؟
دو قطبی‌گرایی در بازار نفت
برای مازاد عرضه در بازار نفت دو متهم اصلی معرفی می‌شود. اول آمریکا که از سال ۲۰۱۱ بیش از ۴ میلیون بشکه به تولید خود افزوده است و دیگری اوپک است که در این سال‌ها با حذف نظام سهمیه‌بندی برخی از اعضای آن به شکل لجام گسیخته‌ای تولید خود را افزوده‌اند.
برای مازاد عرضه در بازار نفت دو متهم اصلی معرفی می‌شود. اول آمریکا که از سال 2011 بیش از 4 میلیون بشکه به تولید خود افزوده است و دیگری اوپک است که در این سال‌ها با حذف نظام سهمیه‌بندی برخی از اعضای آن به شکل لجام گسیخته‌ای تولید خود را افزوده‌اند. اما اوپک که به شکل سنتی مامور کنترل قیمت نفت بود این بار کاهش تولید نفت خود را منوط به همراهی تولیدکنندگان خارج از سازمان کرد؛ شرطی که با وجود گذشت یک سال به نظر نمی‌رسد عملی شود.
اوپک برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت چه کرد؟
بررسی روند تاریخی قیمت نفت نشان می‌دهد در چند باری که شاهد افت شدید در قیمت نفت بوده‌ایم اوپک در بیشتر مواقع با کاهش سطح تولید خود مقدار نفت موجود در بازار را کنترل کرده و از افزایش مازاد عرضه جلوگیری می‌کرد و با این شیوه مانع از کاهش بیشتر قیمت نفت می‌شد. اما این‌بار اوپک تصمیمی خلاف شیوه سنتی خود گرفت، در نشست ۱۶۶ این سازمان که آذرماه سال پیش در وین برگزار شد، عربستان به همراه سه کشور قطر، امارات و کویت با کاهش سطح تولید اوپک مخالفت کرد و مانع از کاهش سطح تولید این سازمان شد. عربستان اعلام کرد این منصفانه نیست که بار کاهش قیمت تنها به روی کشورهای عضو اوپک باشد، چراکه هر بار با کاهش قیمت‌ها تنها سهم اوپک در بازار کاهش می‌یابد و دیگر تولیدکنندگان خارج از این سازمان با بهره‌گیری از قیمت بالای نفت تولید خود را افزایش داده و در این بین تنها سهم اوپک از بازار نفت کاهش می‌یابد.
اوپک در سال 1960 میلادی 54 درصد از بازار نفت دنیا را در اختیار داشت. اما به مرور با افزایش تولید دیگر کشورهای دارنده ذخایر نفتی و سهم این سازمان کوچک‌تر شد. به‌طوری‌که در حال حاضر این سازمان حدود یکسوم از بازار را در اختیار دارد.
مخالفت عربستان با کاهش سطح تولید نفت باعث شد برخی از کشورهای این سازمان که به قیمت‌های بالای نفت برای تحقق بودجه خود نیاز داشتند به مذاکره با کشورهای غیر عضو پرداخته تا بلکه آنها را برای کاهش عرضه با اوپک همراه کنند. این مذاکرات طی یک سال گذشته توسط مقامات ونزوئلا، یکی از اعضای اوپک دنبال شده است. به تازگی نیز وزیر نفت قطر اعلام کرد که اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس که چهار کشور مخالف کاهش سطح تولید اوپک نیز در آن عضو هستند به بررسی پیشنهاد ونزوئلا برای تشکیل اجلاسی بین کشورهای غیر‌عضو پرداخته‌اند. در این بین وال استریت ژورنال از مخالفت عربستان با تشکیل این جلسه به دلیل بی‌نتیجه بودن آن خبر داد. در واقع عربستان بر این باور است که کشورهای خارج از اوپک به کاهش تولید تن نخواهند داد.
غیر از تلاش برای تشکیل نشست‌های مشترک، تلاش برای به عضویت در آوردن روسیه در اوپک یکی دیگر از اقدامات این سازمان در راستای مشارکت بیشتر با کشورهای غیر‌عضو برای کنترل بازار است.
چرا غیر‌عضوها باید همکاری کنند؟
مهم‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت خارج از اوپک شامل آمریکا، روسیه، چین، نروژ و مکزیک هستند و دیگر کشورها تولید نفت محدودی دارند.
از زمان کاهش قیمت نفت کارشناسان اعلام کردند که مهم‌ترین متهم کاهش قیمت‌ها آمریکا است. در واقع این کشور از سال 2005 با وقوع انقلاب شیل شروع به افزایش تولید خود کرد که از سال 2010 به مقدار قابل توجهی رسید. آمار تولید این کشور نشان می‌دهد که به‌طور متوسط از سال 2011 آمریکا هر سال به تولید روزانه نفت خود یک میلیون بشکه افزوده است. گفته می‌شود هزینه تولید هر بشکه نفت از میادین نامتعارف آمریکا بین 40 تا 60 دلار است. بنابراین با ریزش قیمت‌ها به محدوده 40 دلار سرمایه‌گذاری در بسیاری از میادین نفتی شیل غیر‌اقتصادی شده و پیش‌بینی می‌شود سطح تولید نفت این کشور کاهش یابد. در حال حاضر رشد تولید آمریکا متوقف شده است؛ تولید نفت این کشور که در ماه می به اوج خود رسیده بود، رو به کاهش گذاشته است. آژانس بین‌المللی انرژی در تاز‌ه‌ترین گزارش خود اعلام کرد که متوسط تولید روزانه نفت این کشور در سال 2016 حدود 400 هزار بشکه کاهش خواهد یافت.
اما دیگر رقبای اوپک در خارج از این سازمان نیز بیکار ننشسته‌اند. این کشورها نیز تولید نفت خود را اغلب در سال‌های اخیر افزایش داده‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد روسیه، بزرگترین تولیدکننده نفت جهان طی ۱۰ سال اخیر یک میلیون بشکه به تولید نفت خود افزوده است. این کشور در حال حاضر حدود ۵/ ۱۰ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند و بعد از عربستان بزرگترین صادرکننده نفت جهان است. با این وجود کارشناسان نفتی بر این باورند که سال بعد روند تولید این کشور کاهشی خواهد بود؛ چراکه از یکسو با کاهش قیمت نفت روسیه مجبور شده برخی سرمایه‌گذاری‌های خود در سیبری را متوقف کند و بر همین اساس شاهد کاهش تولید نفت این کشور هستیم. از سوی دیگر روسیه در حال حاضر بر سر مسائل اوکراین با غرب دچار مشکل شده و کشورهای غربی برخی تحریم‌ها را علیه روسیه وضع کرده‌اند که بر تولید نفت این کشور اثر‌گذار بوده است. دیگر کشوری که در بازه زمانی ۲۰۱۰ تاکنون تولید نفت خود را افزایش داده کانادا است. این کشور نیز منابع غیر متعارف موسوم به نفت ماسه‌ای تولید خود را افزایش داده است و طی ۵ سال اخیر بیش از یک میلیون بشکه به تولید نفت خود افزوده که بیشترین افزایش تولید بعد از آمریکا است.
چین را همه به‌عنوان بزرگترین واردکننده نفت جهان می‌شناسند اما قابل توجه است که این کشور در حال حاضر بیش از 4 میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند یعنی از عراق، دومین تولیدکننده اوپک تولید بیشتری دارد. چین در حال حاضر چهارمین تولیدکننده بزرگ جهان تلقی می‌شود و طی 5 سال اخیر بیش از 100 هزار بشکه به تولید خود افزوده است. این کشور همچنین دارای منابع عظیمی از نفت شیل است که به دلیل دسترسی نداشتن به تکنولوژی تولید تاکنون موفق به استخراج نفت از این میادین نشده است. برزیل نیز در سال‌های اخیر تولید نفت خود را حدود 500 هزار بشکه در روز افزایش داده است.
پیوستن روسیه به اوپک
اما اوپک بارها تلاش کرده است که روسیه را به عضویت خود درآورد؛ درخواستی که تاکنون با مخالفت این کشور روبرو شده است. اوپک به تازگی دوباره از این کشور دعوت به عضویت کرد و ایگور سچین، رئیس شرکت دولتی نفت روسیه درخصوص دعوت این سازمان گفت: «دولت روسیه به دلیل تفاوت‌های موجود در ماهیت حقوق مالکیت و تولید در بخش صنعت نفت، قادر به پذیرش عضویت دائم نیست اما با عضویت ناظر در سازمان اوپک موافق است.»
روسیه در حال حاضر بزرگترین تولیدکننده نفت جهان است و از این رو پیوستن این کشور به اوپک سهم این سازمان در بازار نفت را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد و موجب افزایش قدرت اوپک در بازار نفت می‌شود. از سوی دیگر عضویت روسیه به کنترل تولید این کشور توسط اوپک منجر می‌شود بنابراین اوپک که همواره در زمان افت قیمت‌ها برای کاهش عرضه نفت به دنبال همراه کردن تولیدکنندگان خارج از سازمان بود می‌توانست قدم بزرگی در این راستا بردارد.
نماینده روسیه در بیشتر نشست‌های اوپک حضور دارد اما در همه نشست‌های مهم این سازمان باوجود وعده همکاری هیچ‌گاه به قول خود مبنی بر کاهش تولید نفت همراه با اوپک برای افزایش قیمت نفت عمل نکرده است. با توجه به عملکرد این کشور در سال‌های پیش به اهمیت به عضویت در آمدن آن برای اوپک و ممانعت روسیه پی خواهیم برد.
ونزوئلا چندی است که دور جدیدی از مذاکرات را آغاز کرده و سعی دارد این بار بین کشورهای عضو اوپک و غیر عضو آشتی برقرار و آنها را به تشکیل جلسه‌ای مشترک ترغیب کند. اما مهم‌ترین کشورهای خارج این سازمان یعنی روسیه و آمریکا بعید به نظر می‌رسد با اوپک همراه شوند. روسیه اعلام کرده قصد دارد تولید نفت خود را در سال 2020 به 14 میلیون بشکه در روز برساند. آمریکا نیز از کوچک‌ترین رشد قیمت‌ها استفاده کرده و به افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و افزایش تولید اقدام می‌کند. بنابراین به نظر می‌رسد بی‌نتیجه بودن این نشست از دید النعیمی، وزیر نفت سعودی‌ها بیراه نبوده است.
ارسال نظر