حکمرانی شبکه توزیع سنتی ‌ در بازار لاستیک
لاستیک خودرو از جمله قطعاتی است که بعد از افزایش نرخ ارز در سال 91 با رشد قیمت همراه شد. رشد قیمت یکی از حیاتی‌ترین قطعات خودرو در حالی رخ داد که در کنار آن واردات انواع لاستیک‌ با برندهای ناشناخته و بی‌کیفیت نیز با تشدید تحریم‌ها اوج گرفت، موضوعی که از رشد قیمت‌ها مهم‌تر به نظر می‌رسد. به این ترتیب دیگر از برند‌های مطرح خارجی در بازار لاستیک خبری نبود، بازاری که یک‌سوم نیاز خود را به واسطه واردات لاستیک تامین می‌کند.
برندهای ناشناخته وارد شده، بعد از قطع ارتباط ایران با کشورهای اروپایی که تا پیش از آن فروشنده لاستیک به ایران بودند، رشدی قارچ‌گونه داشته‌اند. تعداد شرکت‌های ناشناخته صادر‌کننده لاستیک به ایران به قدری زیاد است که عضو کمیته اجرایی و سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر، به جای گفتن رقمی دقیق صفت «بی‌شمار» را برای آنها استفاده می‌کند. مصطفی تنها، برندهای فعلی موجود در بازار را شامل برندهای ایرانی و خارجی از اروپا، چین، اندونزی و کره می‌داند. او در رابطه با برندهای خارجی موجود در بازار به «آخر هفته» می‌گوید: در حال حاضر برندهای اروپایی در بازار موجود هستند، اما بعد از قطع ارتباط ما با اروپا، بیشتر تایرهای اروپایی چند دست بین دلالان می‌چرخند و بعد وارد کشور می‌شوند، به همین علت حداقل دو سال از عمر آنها گذشته است.
واردات لاستیک‌هایی از اروپا به کشور که دست‌کم دو تا سه سال از عمر آنها گذشته است در حالی رخ می‌دهد که نحوه نگهداری و تاریخ‌مصرف لاستیک برای سلامت خودرو و سرنشینان از اهمیت زیادی برخوردار است.
سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر در این رابطه می‌گوید: یک لاستیک حداکثر ۶ سال کار می‌کند، ولی در شرایط استاندارد؛ اما لاستیکی که مشخص نیست در چه شرایطی نگهداری شده است و بعد از دو یا سه سال وارد کشور می‌شود، نمی‌توان به آن اطمینان کرد.
شرایط نگهداری کالایی مانند لاستیک از آنجا اهمیت دارد که اگر این شرایط نامناسب باشد، کیفیت لاستیک را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد. برای مثال انباری را تصور کنید که تعداد زیادی لاستیک در آنجا برای مدت یک‌سال یا بیشتر دپو شده است. این لاستیک‌ها اگر زیر باد و باران و آفتاب نگهداری شوند، کیفیت خود را از دست می‌دهند. نحوه نگهداری لاستیک در انبار تا جایی اهمیت دارد که تنها می‌گوید: حتی نحوه چینش لاستیک‌ها در انبار هم باید علمی باشد، اگر تعداد زیادی لاستیک روی هم و به‌صورت فشرده کنار یکدیگر چیده شده باشند، آسیب زیادی می‌بینند مانند چیزی که در بندر جبل‌علی دیدم، اما اگر این لاستیک‌ها به‌صورت علمی و در کانتینر انبار شده باشند، قابلیت استفاده خواهند داشت.
اما چطور می‌توان تشخیص داد که یک برند مطرح اروپایی که در بازار موجود است و برای خرید آن باید مبلغ زیادی نیز پرداخت شود، از کیفیت کافی برخوردار است یا اینکه چقدر از عمر آنها می‌گذرد؟
تنها در پاسخ به این سوال می‌گوید: در کنار تایرها کلمات DOT نوشته شده است که نشان‌دهنده یک استاندارد جهانی است و جلوی آن یکسری عدد نوشته شده است، چهار رقم آخر این اعداد نشان‌دهنده هفته و سال تولید این تایرها است، این تنها راه تشخیص تاریخ تولید لاستیک است، اما نمی‌توان راه تشخیصی برای اینکه این لاستیک‌ها در چه شرایطی نگهداری شده‌اند مشخص کرد. همان‌طور که اشاره شد، با قطع ارتباط ایران و اروپا، لاستیک‌ها و برندهای ناشناخته بازار را فراگرفتند.
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لاستیک در رابطه با این برندها می‌گوید: همانطور که می‌دانید، استانداردها نشان‌دهنده حداقل‌هایی است که یک کالا باید داشته باشد، اما متاسفانه بسیاری از لاستیک‌هایی که وارد کشور می‌شوند، خصوصا چینی‌ها، این کف استانداردها را هم ندارند، کیفیت برخی از این لاستیک‌ها به قدری پایین است که حتی توسط مردم کشور مبدا نیز استفاده نمی‌شوند.
اما این لاستیک‌های غیراستاندارد چطور و چگونه وارد کشور می‌شوند؟ از مبادی گمرکی رسمی یا از طریق قاچاق؟
تنها در پاسخ به این سوال می‌گوید: درست است که قاچاق در کشور زیاد است، اما در مورد تایر متاسفانه حتی نمونه‌های غیراستاندارد نیز از مبادی رسمی وارد کشور می‌شوند؛ درحالی‌که لاستیک‌هایی که قرار است وارد کشور شود باید هنگام ورود به کشور تست ایمنی شود و استانداردهای کشور را پاس کند.او در ادامه می‌گوید: به علت نبود امکانات کافی و همچنین زیاد بودن مبادی ورودی، انجام این کار در امکانات اداره استاندارد که وظیفه انجام این کار را برعهده دارد نمی‌گنجد. پیشنهاد تنها برای کنترل ورود لاستیک‌های غیراستاندارد، کاهش تعداد مبادی ورود لاستیک به حداکثر چهار گمرک است، او می‌گوید: ما این پیشنهاد را مطرح کرده‌ایم و گفته‌ایم که اگر این اتفاق بیفتد نصب دستگاه‌های تست لاستیک‌ها در این مبادی و کنترل آنها آسان‌تر و با دقت بیشتری انجام می‌شود. او ورود افراد غیرمتخصص به حوزه واردات لاستیک را نیز از دیگر عوامل ورود گسترده لاستیک‌های غیر‌استاندارد می‌داند و می‌گوید: متاسفانه در حال حاضر هر شخصی که کارت بازرگانی داشته باشد، واردکننده لاستیک می‌شود بدون اینکه ابتدایی‌ترین اطلاعات را در رابطه با لاستیک استاندارد داشته باشد. او در ادامه می‌گوید: اما اگر کسی قصد خرید برندی خارجی را دارد، بهتر است برندی را انتخاب کند که از قبل می‌شناسد یا توسط افراد مطمئن معرفی شده است. وی در مورد بازار تایر از ابتدای سال تاکنون نیز عنوان می‌کند: اگرچه از ابتدای زمستان گذشته نرخ ارز رشدی حدودا ۱۰ درصدی داشته است، اما انجمن حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان تا کنون اجازه افزایش قیمت را به شرکت‌های تولیدکننده نداده‌اند و تولیدکنندگان باید محصولات خود را بر اساس قیمت‌هایی که در پایگاه اطلاع‌رسانی قیمت کالا و خدمات منتشر شده است به فروش برسانند. تولیدکنندگان در حالی محصولات خود را با قیمت‌های سال گذشته به فروش می‌رسانند که تنها می‌گوید: شبکه توزیع سنتی لاستیک عموما کاری با قیمت‌های اعلام شده از سوی مراجع ذی‌ربط ندارد و بر اساس منطق خاص خود عمل می‌کند؛ زیرا بحث مقادیر زیادی پول مطرح است، آنها با توجه به مسائلی نظیر فصل مسافرت مردم، قیمت‌های بازار را آن‌طور که می‌خواهند تغییر می‌دهند.