رمزگشایی از ترافیک خیابان‌ها در روزهای بارش
امروزه حمل‌ونقل و ترافیک وارائه راهکارهایی برای تقلیل یا مرتفع کردن مشکلات و معضلات ناشی از آن، یکی از اولویت‌های اصلی مدیریت شهری محسوب می‌شود. حضور بیش ازسه میلیون خودرو درکلان‌شهر تهران از عوامل دیگر ترافیک است که در شرایط عادی نیز به ایجاد تراکم و تاخیر منجر شده و عملکرد کُند و بحرانی شبکه معابر را در برخی ساعات روز در پی داشته است.
در چنین شرایطی به وجود آمدن شرایط نامساعد جوی و بارش باران وبرف که کاهش ظرفیت شبکه معابر را در پی دارد، در کنار برخی الگوها و عادات سفرهای شهروندان، چالش تراکم ترافیک و اختلال در رفت و آمد و گره خوردن مسیرهای عبور و مرور را تشدید میکند.
در چنین شرایطی به وجود آمدن شرایط نامساعد جوی و بارش باران وبرف که کاهش ظرفیت شبکه معابر را در پی دارد، در کنار برخی الگوها و عادات سفرهای شهروندان، چالش تراکم ترافیک و اختلال در رفت و آمد و گره خوردن مسیرهای عبور و مرور را تشدید میکند.
امروزه حمل‌ونقل و ترافیک وارائه راهکارهایی برای تقلیل یا مرتفع کردن مشکلات و معضلات ناشی از آن، یکی از اولویت‌های اصلی مدیریت شهری محسوب می‌شود. حضور بیش ازسه میلیون خودرو درکلان‌شهر تهران از عوامل دیگر ترافیک است که در شرایط عادی نیز به ایجاد تراکم و تاخیر منجر شده و عملکرد کُند و بحرانی شبکه معابر را در برخی ساعات روز در پی داشته است.
در چنین شرایطی به وجود آمدن شرایط نامساعد جوی و بارش باران وبرف که کاهش ظرفیت شبکه معابر را در پی دارد، در کنار برخی الگوها و عادات سفرهای شهروندان، چالش تراکم ترافیک و اختلال در رفت و آمد و گره خوردن مسیرهای عبور و مرور را تشدید میکند. هرچند وقوع بارش باران و برف از عوامل خارجی موثر بر جریان ترافیک شناخته می‌شود که تعیین و تغییر آن از دسترس خارج است، اما می‌توان با اجرای اقدامات و تمهیداتی اثرات منفی شرایط جوی بر جریان ترافیک و کارآیی شبکه حمل‌ونقل را به حداقل ممکن کاهش داد.
رخدادهای جوی بر رفتارهای رانندگی افراد، ایمنی سطح راه و قابلیت جابه‌جایی تسهیلات و زیرساخت‌های حمل‌ونقل اثر می‌گذارند.
در گزارشی که مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران با عنوان بررسی علل ترافیک در روزهای بارانی و برفی و راهکارهای کاهش آن انجام داده است، دلایل مشکلات ترافیکی در روزهای بارانی و برفی به دو بخش، عوامل مستقیم و غیرمستقیم تفکیک شده است که دسته اول، مستقیما بر کاهش ظرفیت معابر تاثیرگذارند. از جمله این عوامل می‌توان به تغییر در رفتار رانندگی افراد، افزایش تصادفات رانندگی و نبود طرح‌ها و برنامه‌های متناسب با شرایط مختلف جوی اشاره کرد؛ اما گروه دوم، عواملی هستند که خود مستقیما به کاهش ظرفیت راه منجر نمی‌شود، اما وجود داشتن یا نداشتن آنها می‌تواند در عملکرد راه به شکل غیرمستقیم اثرگذار باشد.
توسعه نامناسب سیستم حمل‌ونقل عمومی و در نتیجه، اتکای بیشتر به خودرو شخصی، نظارت ناکافی بر سیستم‌های حمل‌ونقل شبه عمومی مانند تاکسی، ضعف در مدیریت واحد شهری و همزمانی فصل بارش با زمان کاهش مدت ساعات اوج ترافیک عصرگاهی و نیز همزمانی با مناسبت‌های خاص اثرگذار بر جریان ترافیک از جمله این عوامل هستند.
شرایط نامساعد جوی، دومین عامل ایجاد تراکم‌های ترافیکی غیربازگشتی شناخته شده است؛ به گونه‌ای که ۲۵ درصد تاخیر بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها را به آن نسبت داده‌اند. در برخی کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا پیشبینی شده است سالانه یک میلیارد ساعت از وقت افراد در ترافیک‌ها و راهبندان‌های ناشی از بارش باران و برف از دست می‌رود.
وقوع بارش باران و برف عوامل خارجی موثر بر جریان ترافیک شناخته می‌شود که هر چند تعیین و تغییر آن از دسترس خارج است، اما می‌توان با اجرای اقدامات و تمهیداتی اثرات منفی شرایط جوی برجریان ترافیک و کارآیی شبکه حمل‌ونقل را کاهش داد.
نحوه اثر این عامل بر جریان ترافیک به صورت کاهش‌دهنده ظرفیت تسهیلات حمل‌ونقل، تغییر در رفتار رانندگی افراد و نیز تاثیر بر سطح ایمنی راه شناخته شده است.
لازمه کاهش مشکلات ترافیکی در روزهای بارانی و برفی وجود اطلاعات دقیق و به موقع از شرایط جوی، سیستم‌های اطلاع‌رسانی کارآمد برای آگاه کردن کاربران شبکه درخصوص تغییرات جوی، مدیریت کنشگرا در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و واکنش‌های بهنگام و لحظه‌ای به مشکلات ورخدادهای ناشی از شرایط جوی است.
عامل محیط در کنار سه عامل شناخته شده انسان، راه و وسیله نقلیه نقش مهمی در وقوع حوادث رانندگی دارد. هوای بارانی، برفی و مه‌آلود که منجر به کاهش سطح دیده می‌شود از جمله شرایطی است که در قالب عامل محیطی دسته‌بندی می‌شوند. مطالعات قبلی نشان داده است که رابطه معنی‌داری میان نرخ و شدت وقوع تصادفات و بارش باران و برف وجود دارد.
در پژوهشی از آمار تصادفات جاده‌ای ایران در سال 2011 که به شناسایی نقش عامل شرایط جوی در وقوع تصادفات پرداخته، خطر تصادف مرگبار در تصادفات، هوای بارانی را 02/3 برابر مرگ در تصادفات هوای عادی شناسایی کرده است. این درحالی بوده است که شدت تصادفات در هوای برفی بهطور معنی‌داری کمتر بوده است. این نتیجه به این شکل توجیه شده است که رانندگان در شرایط لغزندگی راه در هوای برفی سرعت خود را کاهش داده و دامنه تغییرات سرعت کلیه وسایل نقلیه کم است، اما در شرایط بارانی این باور کمتر دیده شده و راننده با سرعتی که بهطور معمول در شرایط عادی حرکت میکند، رانندگی میکند؛ غافل از اینکه سطح اصطکاک در شرایط بارانی به شدت کاهش می‌یابد و زمان توقف به طور فزایندهای افزایش می‌یابد.
در شهر تهران عوامل متنوع و متعددی وجود دارد که مشکلات ترافیکی در زمان بارندگی را تشدید میکند.
لغزندگی معابر و به تبع آن کاهش سرعت خودروها در زمان بارندگی و عملکرد نامناسب ترمز در این شرایط، بی‌احتیاطی برخی خودروها و بروز تصادفات هرچند کوچک باعث می‌شود که به صورت موضعی در نقاط گوناگون شهر ترافیک‌های مقطعی رخ دهد که گاهی پیشروی و پس زدن صف این ترافیک‌های موضعی به تقاطع‌ها و ورودی و خروجی مسیرهای دیگر موجب راهبندان‌های طولانی و تاخیرهای فزاینده می‌شود.
علاوه براین، آبگرفتگی برخی معابر که خود ممکن است معلول طراحی نامناسب شیب معبر یا جدول‌های کناری باشد، نبود سیستم مناسب جمع‌آوری آب‌های سطحی، انباشت زباله در جوی‌های کناری راه و نیز خرابی سطح روسازی که به ایجاد چاله‌ها و گودال‌ها در سطح معابر منجر می‌شود همگی به مثابه عوامل مستقیم کاهش ظرفیت و سرعت تردد و افزایش تراکم ترافیک و تاخیر عمل می‌کنند.
با توجه به اینکه در شرایط بارانی و برفی کاهش ظرفیت امری اجتناب‌ناپذیر و پذیرفته شده است، بنابراین اهتمام مدیریت شهری به مطالعه و پیاده‌سازی اقدامات و راهکارهایی که به جلوگیری از افزایش تقاضای سفر به عرضه یا همان ظرفیت تسهیلات حمل‌ونقل منجر می‌شود، راه‌حل اصلی مقابله و کاهش اثرات نامطلوب شرایط جوی بر جریان ترافیک محسوب می‌شود.
در این پژوهش پیشنهادهایی برای کاهش ترافیک در روزهای بارانی شده است از جمله توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی. لازمه تغییر بخشی از سفرهای روزانه از مد حمل‌ونقل شخصی به حمل‌ونقل عمومی در شرایط بارانی و برفی آن است که ظرفیت حمل‌ونقل عمومی درشرایط عادی اشباع نباشد تا در شرایط غیرعادی نظیر بارندگی بتواند به تقاضای سفر افزوده شده به نحو مناسب و مطلوبی پاسخ دهد.
همچنین توسعه عملکرد مراکز کنترل ترافیک و یکپارچگی مراکز کنترل ترافیک با عملکرد مراکز پیشبینی وضعیت جوی و تدوین برنامه‌های مدیریت ترافیک شرایط جوی مختلف یک ضرورت به حساب می‌آید.
ترمیم و اصلاح شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی و مدیریت تقاضای سفرهای روزانه از دیگر راهکارهای مفید برای کاهش بار ترافیکی در این ایام است. این کار از طریق جابه‌جایی شیوه سفر از خودرو شخصی به حمل‌ونقل عمومی و نیز مدیریت تقاضای سفرهای روزانه از طریق حذف سفرهای غیرضروری و جایگزینی آنها با روش‌های ارائه خدمات غیرحضوری، تغییر زمان انجام سفرهای غیراجباری، هم‌پیمایی یا تضمین سرویس‌های بازگشت به منزل از محل کار صورت می‌گیرد.
از جمله راهکارهایی که به منظور کاهش تقاضای سفر در شرایط بارانی و برفی پیشنهاد می‌شود، پیشبینی و اعلام شاخص‌های ترافیکی در روزهای بارانی و برفی از طریق اتصال میان داده‌های هواشناسی و مرکز کنترل ترافیک است. با انجام این کار می‌توان درخصوص تغییر زمان انجام سفرهای غیرضروری، تغییر شیوه حمل‌ونقلی مورد استفاده توسط شهروندان و نیز مسیریابی و توزیع بهینه جریان در شبکه معابر به صورت بهنگام اطلاع‌رسانی کرد.
در چنین شرایطی به وجود آمدن شرایط نامساعد جوی و بارش باران وبرف که کاهش ظرفیت شبکه معابر را در پی دارد، در کنار برخی الگوها و عادات سفرهای شهروندان، چالش تراکم ترافیک و اختلال در رفت و آمد و گره خوردن مسیرهای عبور و مرور را تشدید میکند. هرچند وقوع بارش باران و برف از عوامل خارجی موثر بر جریان ترافیک شناخته می‌شود که تعیین و تغییر آن از دسترس خارج است، اما می‌توان با اجرای اقدامات و تمهیداتی اثرات منفی شرایط جوی بر جریان ترافیک و کارآیی شبکه حمل‌ونقل را به حداقل ممکن کاهش داد.
رخدادهای جوی بر رفتارهای رانندگی افراد، ایمنی سطح راه و قابلیت جابه‌جایی تسهیلات و زیرساخت‌های حمل‌ونقل اثر می‌گذارند.
در گزارشی که مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران با عنوان بررسی علل ترافیک در روزهای بارانی و برفی و راهکارهای کاهش آن انجام داده است، دلایل مشکلات ترافیکی در روزهای بارانی و برفی به دو بخش، عوامل مستقیم و غیرمستقیم تفکیک شده است که دسته اول، مستقیما بر کاهش ظرفیت معابر تاثیرگذارند. از جمله این عوامل می‌توان به تغییر در رفتار رانندگی افراد، افزایش تصادفات رانندگی و نبود طرح‌ها و برنامه‌های متناسب با شرایط مختلف جوی اشاره کرد؛ اما گروه دوم، عواملی هستند که خود مستقیما به کاهش ظرفیت راه منجر نمی‌شود، اما وجود داشتن یا نداشتن آنها می‌تواند در عملکرد راه به شکل غیرمستقیم اثرگذار باشد.
توسعه نامناسب سیستم حمل‌ونقل عمومی و در نتیجه، اتکای بیشتر به خودرو شخصی، نظارت ناکافی بر سیستم‌های حمل‌ونقل شبه عمومی مانند تاکسی، ضعف در مدیریت واحد شهری و همزمانی فصل بارش با زمان کاهش مدت ساعات اوج ترافیک عصرگاهی و نیز همزمانی با مناسبت‌های خاص اثرگذار بر جریان ترافیک از جمله این عوامل هستند.
شرایط نامساعد جوی، دومین عامل ایجاد تراکم‌های ترافیکی غیربازگشتی شناخته شده است؛ به گونه‌ای که ۲۵ درصد تاخیر بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها را به آن نسبت داده‌اند. در برخی کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا پیشبینی شده است سالانه یک میلیارد ساعت از وقت افراد در ترافیک‌ها و راهبندان‌های ناشی از بارش باران و برف از دست می‌رود.
وقوع بارش باران و برف عوامل خارجی موثر بر جریان ترافیک شناخته می‌شود که هر چند تعیین و تغییر آن از دسترس خارج است، اما می‌توان با اجرای اقدامات و تمهیداتی اثرات منفی شرایط جوی برجریان ترافیک و کارآیی شبکه حمل‌ونقل را کاهش داد.
نحوه اثر این عامل بر جریان ترافیک به صورت کاهش‌دهنده ظرفیت تسهیلات حمل‌ونقل، تغییر در رفتار رانندگی افراد و نیز تاثیر بر سطح ایمنی راه شناخته شده است.
لازمه کاهش مشکلات ترافیکی در روزهای بارانی و برفی وجود اطلاعات دقیق و به موقع از شرایط جوی، سیستم‌های اطلاع‌رسانی کارآمد برای آگاه کردن کاربران شبکه درخصوص تغییرات جوی، مدیریت کنشگرا در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و واکنش‌های بهنگام و لحظه‌ای به مشکلات ورخدادهای ناشی از شرایط جوی است.
عامل محیط در کنار سه عامل شناخته شده انسان، راه و وسیله نقلیه نقش مهمی در وقوع حوادث رانندگی دارد. هوای بارانی، برفی و مه‌آلود که منجر به کاهش سطح دیده می‌شود از جمله شرایطی است که در قالب عامل محیطی دسته‌بندی می‌شوند. مطالعات قبلی نشان داده است که رابطه معنی‌داری میان نرخ و شدت وقوع تصادفات و بارش باران و برف وجود دارد.
در پژوهشی از آمار تصادفات جاده‌ای ایران در سال 2011 که به شناسایی نقش عامل شرایط جوی در وقوع تصادفات پرداخته، خطر تصادف مرگبار در تصادفات، هوای بارانی را 02/3 برابر مرگ در تصادفات هوای عادی شناسایی کرده است. این درحالی بوده است که شدت تصادفات در هوای برفی بهطور معنی‌داری کمتر بوده است. این نتیجه به این شکل توجیه شده است که رانندگان در شرایط لغزندگی راه در هوای برفی سرعت خود را کاهش داده و دامنه تغییرات سرعت کلیه وسایل نقلیه کم است، اما در شرایط بارانی این باور کمتر دیده شده و راننده با سرعتی که بهطور معمول در شرایط عادی حرکت میکند، رانندگی میکند؛ غافل از اینکه سطح اصطکاک در شرایط بارانی به شدت کاهش می‌یابد و زمان توقف به طور فزایندهای افزایش می‌یابد.
در شهر تهران عوامل متنوع و متعددی وجود دارد که مشکلات ترافیکی در زمان بارندگی را تشدید میکند.
لغزندگی معابر و به تبع آن کاهش سرعت خودروها در زمان بارندگی و عملکرد نامناسب ترمز در این شرایط، بی‌احتیاطی برخی خودروها و بروز تصادفات هرچند کوچک باعث می‌شود که به صورت موضعی در نقاط گوناگون شهر ترافیک‌های مقطعی رخ دهد که گاهی پیشروی و پس زدن صف این ترافیک‌های موضعی به تقاطع‌ها و ورودی و خروجی مسیرهای دیگر موجب راهبندان‌های طولانی و تاخیرهای فزاینده می‌شود.
علاوه براین، آبگرفتگی برخی معابر که خود ممکن است معلول طراحی نامناسب شیب معبر یا جدول‌های کناری باشد، نبود سیستم مناسب جمع‌آوری آب‌های سطحی، انباشت زباله در جوی‌های کناری راه و نیز خرابی سطح روسازی که به ایجاد چاله‌ها و گودال‌ها در سطح معابر منجر می‌شود همگی به مثابه عوامل مستقیم کاهش ظرفیت و سرعت تردد و افزایش تراکم ترافیک و تاخیر عمل می‌کنند.
با توجه به اینکه در شرایط بارانی و برفی کاهش ظرفیت امری اجتناب‌ناپذیر و پذیرفته شده است، بنابراین اهتمام مدیریت شهری به مطالعه و پیاده‌سازی اقدامات و راهکارهایی که به جلوگیری از افزایش تقاضای سفر به عرضه یا همان ظرفیت تسهیلات حمل‌ونقل منجر می‌شود، راه‌حل اصلی مقابله و کاهش اثرات نامطلوب شرایط جوی بر جریان ترافیک محسوب می‌شود.
در این پژوهش پیشنهادهایی برای کاهش ترافیک در روزهای بارانی شده است از جمله توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی. لازمه تغییر بخشی از سفرهای روزانه از مد حمل‌ونقل شخصی به حمل‌ونقل عمومی در شرایط بارانی و برفی آن است که ظرفیت حمل‌ونقل عمومی درشرایط عادی اشباع نباشد تا در شرایط غیرعادی نظیر بارندگی بتواند به تقاضای سفر افزوده شده به نحو مناسب و مطلوبی پاسخ دهد.
همچنین توسعه عملکرد مراکز کنترل ترافیک و یکپارچگی مراکز کنترل ترافیک با عملکرد مراکز پیشبینی وضعیت جوی و تدوین برنامه‌های مدیریت ترافیک شرایط جوی مختلف یک ضرورت به حساب می‌آید.
ترمیم و اصلاح شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی و مدیریت تقاضای سفرهای روزانه از دیگر راهکارهای مفید برای کاهش بار ترافیکی در این ایام است. این کار از طریق جابه‌جایی شیوه سفر از خودرو شخصی به حمل‌ونقل عمومی و نیز مدیریت تقاضای سفرهای روزانه از طریق حذف سفرهای غیرضروری و جایگزینی آنها با روش‌های ارائه خدمات غیرحضوری، تغییر زمان انجام سفرهای غیراجباری، هم‌پیمایی یا تضمین سرویس‌های بازگشت به منزل از محل کار صورت می‌گیرد.
از جمله راهکارهایی که به منظور کاهش تقاضای سفر در شرایط بارانی و برفی پیشنهاد می‌شود، پیشبینی و اعلام شاخص‌های ترافیکی در روزهای بارانی و برفی از طریق اتصال میان داده‌های هواشناسی و مرکز کنترل ترافیک است. با انجام این کار می‌توان درخصوص تغییر زمان انجام سفرهای غیرضروری، تغییر شیوه حمل‌ونقلی مورد استفاده توسط شهروندان و نیز مسیریابی و توزیع بهینه جریان در شبکه معابر به صورت بهنگام اطلاع‌رسانی کرد.
ارسال نظر