زخم کیفیت سر باز کرد
چالش قدیمی خودروسازان و قطعه‌سازان بر سر شناخت مقصر اصلی نبود کیفیت در محصولات داخلی، این روزها به‌طور علنی مورد نقد دو طرف قرار گرفته است. از یک سو خودروسازان کیفیت محصولات تولیدی را وابسته به قطعاتی می‌دانند که از سوی قطعه‌سازان وارد خطوط اصلی تولید می‌شود و از سوی دیگر قطعه‌سازان، تولیدکنندگان خودرو را مقصر نبود کیفیت در محصولات داخلی می‌دانند چرا که آن‌ها معتقدند ناظر کیفی قطعات، خودروسازان هستند. همچنین قطعه‌سازان تاکید می‌کنند که قطعات به سفارش خودروسازان تولید می‌شود بنابراین قطعه معیوب باید از سوی خودروساز مرجوع شود، حال آنکه سیستم نظارتی تولید کنندگان خودرو هیچگاه قطعه‌ای را مرجوع نمی‌کند.

با تمام این تفاسیر کیفیت خودرو در ایران همچنان موضوع چالش‌برانگیز از یک دهه گذشته تاکنون بوده که پاسخ قانع‌کننده‌ای برای شناخت مقصر آن وجود ندارد. اما چرا این چالش باردیگر مطرح شد؟ هفته پیش محمد باقر رجال رئیس انجمن قطعه‌سازان در حاشیه نشست نمایشگاه قطعات خودرو در پاسخ به سوال خبرنگاری در مورد کیفیت خودرو عنوان کرد که «شرکت‌های خودروساز سال‌ها است قطعه‌ای را مرجوع نمی‌کنند، حال آنکه ما همواره از آنها خواسته‌ایم قطعات نامرغوب را برگشت داده و ایراد آن را اعلام کنند تا نسبت به رفع مشکل اقدام شود.» اظهارات رجال هر چند با واکنش‌های زیادی از سوی برخی خودروسازان و قطعه‌سازان همراه بود اما پیرو این انتقادات قطعه‌سازان دلخوری‌های دیگری را نیز مطرح کردند. به‌طوری‌ که برخی از عدم حضور قطعه‌سازان در قراردادهای تولید مشترک با خودروسازان خارجی سخن گفتند. بنابراین به نظر می‌رسد که اختلافات بین خودروسازان و قطعه‌سازان کشور وارد مرحله جدیدی شده است.اما داستان کیفیت داستانی ریشه‌دار بین این دو بوده و همواره این سوال نزد مشتریان خودرو مطرح است که کیفیت قطعات ورودی به خط تولید خودروهای داخلی را چه کسی تایید می‌کند؟ در این زمینه قطعه‌سازان شش مرحله برای تست نهایی قطعات تولیدی عنوان می‌کنند؛ بازرسی محصول نهایی، پیاده‌سازی ابزارهای کیفی، ارتقای سیستم مدیریت کیفیت، ‌رویکرد سیستم‌های کیفیت بر مبنای نتیجه‌گیری و در نهایت پیاده‌سازی آدیت چرخه تولید و پیاده‌سازی الزامات خودروسازان.

با این تفاسیر قطعه‌سازان عنوان می‌کنند که فرایند اجرایی بهبود کیفیت قطعات داخلی هر ساله روندی صعودی داشته است.به عبارت بهتر، آن‌ها معتقدند قطعاتی که در خودروهای داخلی به کار می‌روند، هم از سوی قطعه‌سازها مورد بررسی قرار می‌گیرد و هم از جانب شرکت‌های خودروساز بر آن نظارت صورت می گیرد. دیگر مساله تقریبا مورد توافق میان خودروسازها و قطعه‌سازان این است که در حالت ایده‌آل، شرکت‌های قطعه‌ساز همانی را می‌سازند که خودروسازها سفارش می‌دهند. در واقع روال به این شکل است که شرکت‌های خودروساز نقشه قطعه موردنظر خود را به شرکت‌های قطعه‌ساز می‌دهند و آنها قطعات موردنظر را با سطح کیفی و قیمت مشخص، تولید و در اختیار خودروسازها می‌گذارند اما مشکل زمانی ایجاد می‌شود که قطعات ارسالی به خطوط تولید خودروسازان، کیفیت از پیش تعیین شده را نداشته و دو طرف (خودروساز و قطعه‌ساز) نیز نظارت لازم را روی آنها ندارند و نتیجه تولید خودروهایی با سطح کیفی نامناسب. در این مورد، محمدرضا نجفی‌منش عضو انجمن قطعه‌سازان می‌گوید: ما قطعات را طبق سفارش شرکت‌های خودروساز می‌سازیم و در قرارداد مربوطه نیز جزئیات هر قطعه‌ای به‌طور کامل مشخص می‌شود؛ به‌نحوی‌که خودروسازان پیش از ارسال قطعات به خطوط تولید خود، آنها را از حیث مطابقت با سطح کیفی موردنظر و مشخصات اعلام شده در نقشه طراحی، چک می‌کنند. به گفته نجفی‌منش، خودروسازان نیز در مراحل مختلف نسبت به ارزیابی کیفیت قطعات اقدام می‌کنند، هرچند به‌نظر می‌رسد باید کنترل کیفی بیشتری انجام شود.

عضو انجمن قطعه‌سازان اما در ادامه تاکید می‌کند که انتخاب شرکت قطعه‌ساز،عامل بسیار مهمی در سطح کیفی قطعات به شمار می‌رود و از همین رو باید از خودروسازها پرسید چرا گاهی با قطعه‌سازانی که فرآیند مناسبی در تولید ندارند، کار می‌کنند. در حال حاضر ۱۲۰۰ شرکت قطعه‌سازی در زنجیره تولید خودرو قرار دارند که به اعتقاداین عضو انجمن قطعه‌سازان برخی از آن‌ها فرآیند تولید برخی قطعه ها را رعایت نمی‌کنند. اما وی به این نکته نیز تاکید می‌کند که اگر قطعه‌ای دارای سطح کیفی مناسب و از پیش تعیین شده نیست، خودروسازها نباید آن را تحویل بگیرند. اما در کنار اظهارات این عضو انجمن قطعه‌سازان، خودروسازان نیز نظرات جالبی در این زمینه ارائه می‌کنند.یک مقام مسوول در یک شرکت خودروساز تاکید می‌کند که روزانه پنج تا شش هزار خودرو از خطوط تولیدی خودروسازان خارج می‌شود. این در شرایطی است که گاهی قطعات نامرغوب راهی خطوط تولید می‌شوند، بنابراین امکان چک کردن تمامی قطعات وجود ندارد و باید در نظر گرفت که همواره احتمال خطا حتی یک در هزار، هست. این مقام مسوول همچنین به نکته دیگری در مورد خطای قطعه‌سازان اشاره و عنوان می‌کند که گاهی قطعه‌سازها بدون اطلاع قبلی، مواد اولیه خود را تغییر می‌دهند که این موضوع تاثیر منفی روی کیفیت قطعه تولیدی و در نهایت خودرو، می‌گذارد. به این ترتیب آنچه طی هفته جاری با اظهارات محمدباقر رجال کلید خورد به نوعی نشان دهنده اختلافات عمیق میان قطعه‌سازان و خودروسازان است هر چند که قطعه‌سازان با ورود شرکت‌های خارجی و تولید مشترک با خودروسازان داخلی در موضع انفعالی قرار خواهند گرفت چرا که سرمایه‌گذار خارجی به نوعی قطعه‌ساز خود را نیز به همراه دارد. بنابراین برخی از دست‌اندرکاران صنعت خودرو پیشنهاد می‌کنند که قطعه‌سازان به جای باز کردن زخم کهنه کیفیت، بهتر است به فکر روز‌های آتی خود باشند چرا که ورود قطعه‌سازان خارجی توان رقابتی را از آن‌ها خواهد گرفت.