استانداران خراسان در عهد پهلوی- 19

هادی پژوهش　

باقر پیرنیا فرزند «مؤتمن الملک» در سال ۱۲۹۸هجری شمسی در تهران متولد شد. وی تحصیلات خود را در رشته ریاضی در دانشسرا به پایان رسانید و بلافاصله پس از اتمام تحصیلات، در سال ۱۳۱۹ در وزارت دارایی مشغول به کار شد، اما پس از مدت کوتاهی به اداره کل تازه تأسیس انتشارات و تبلیغات انتقال یافت. در دی ماه ۱۳۲۴ مسئولیت امور مطبوعاتی و انتشاراتی اداره خواروبار و همزمان ذی‌حسابی شهرستان مشهد را به‌عهده گرفت. سپس دو سال به‌عنوان مسئول حسابداری وزارت کار، خدمت می‌کرد. در سال ۱۳۲۹ حکم ریاست حسابداری وزارت خارجه را دریافت کرد و تا تیرماه ۱۳۳۱ در این پست باقی ماند.

در مهرماه همان سال پیرنیا به سمت خزانه‌دار کل انتخاب شد . در زمان نخست‌وزیری دکتر مصدق از نظر سیاسی طرفدار او بود، مدتی هم با روزنامه باختر همکاری می کرد؛ اما بعدا به سمت رژیم پهلوی تغییر جهت داد، همچنین وی عضو جمعیت فراماسونری «لژ فردا» نیز بود و نشان درجه سه همایونی را دریافت کرد تا سال ۱۳۳۷ که تلاش کرد به‌عنوان وزیرمختار اقتصادی (وابسته اقتصادی) ایران در واشنگتن به یک مأموریت خارجی اعزام شود و پنج سال در این پست باقی ماند. در سال ۱۳۴۲ به ایران بازگشت و به‌عنوان استاندار به استان فارس رفت. چهارسال بعد استاندار خراسان و نایب‌التولیه آستان قدس رضوی شد و تا سال ۱۳۵۰ در این سمت باقی ماند. از این تاریخ به بعد پیرنیا به تجارت آزاد پرداخت و در سال‌های پایانی دولت محمدرضا پهلوی به‌کار گرفته نشد. پیرنیا به لحاظ گرایش، راه پدر را دنبال کرد. وی هرچند در یک مقطع کوتاه به جریان سیاسی علی امینی نزدیک شد، اما به سرعت تغییر جهت داد و به اسدالله علم گرایش یافت. شاید به همین دلیل در اوج اقتدار نیروهای آمریکایی بر کشور عملا از گردونه خارج شد و مسئولیتی به وی واگذار نشد. پیرنیا در سال ۱۳۶۰ احتمالا به‌دلیل طرح شکایتی علیه وی دستگیر و در فروردین ۱۳۶۱ آزاد شد. مدتی پس از آن برای معالجه سرطان به آمریکا رفت و تا سال ۱۳۶۷ که دار فانی را وداع گفت در این کشور سکونت داشت.

تحصیلات: مدرک لیسانس ریاضی از دانشگاه تهران.

مناصب و مشاغل: استاندار فارس از ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۶، استاندار خراسان از ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۰، استاندار خراسان و نایب‌التولیه آستان قدس رضوی، سفیر ایران در ایالات متحده آمریکا از ۱۳۳۷ تا ۱۳۳۸ و وزیرمختار امور اقتصادی و بازرگانی دولت ایران در واشنگتن.

مناصب غیر سیاسی: رئیس حسابداری در وزارت کار، مدیرکل حسابداری وزارت امور خارجه ایران، از سال ۱۳۲۹، خزانه‌دار کل کشور در سال ۱۳۳۲ و معاون وزارت دارایی در سال ۱۳۳۶، مشاور اقتصادی وزارت امور خارجه از سال ۱۳۴۰، همکاری با روزنامه باختر (چاپ ایران).

آثار ادبی: کتاب «گذر عمر: خاطرات سیاسی باقر پیرنیا»

وقایع خراسان در دوران پیرنیا:

الف- احداث شهر جدید سرخس: سرخس قدیم در زمان تزارها از خاک ایران جدا شد و سرخس فعلی در حد یک روستای کوچک مخروبه بود. در سال ۱۳۴۶ طرح شهر مدرن سرخس تهیه و پس از تامین اعتبار به مرحله اجرا گذاشته شد و تا سال ۱۳۴۹ شهر جدید شکل گرفت.

ب- بنای هتل بزرگ خیام (هتل همای شماره یک فعلی)در شهر مشهد: این هتل از جمله هتل‌های مجلل آن زمان مشهد محسوب می‌شد و در سال ۱۳۵۱ به بهره‌برداری رسید.

ج- احداث میدان، بولوار و جنگل پیرامونی فرودگاه مشهد.

د- واقعه زلزله سهمگین کاخک و فردوس: در اوایل پاییز سال ۱۳۴۷ دو زلزله شدید شهرهای گناباد، کاخک و فردوس را با خاک یکسان کرد. در این دو زلزله حدود ۱۲ هزار نفر جان خود را از دست دادند .

هـ - سفر رئیس دانشگاه الازهر مصر به مشهد: شیخ محمد الفحام در تیر ماه ۱۳۴۹ بنا به دعوت رئیس دانشگاه تهران به ایران مسافرت کرد. وی پس از حضور در تهران برای زیارت مضجع شریف رضوی و بازدید از کتابخانه آستان قدس به مشهد نیز سفر کرد.