استاد شیرمحمد اسپندار کیست؟
عارف صحنه
یاسین نمکچیان این هفته یکی از اتفاق‌های دلنشین عرصه فرهنگ و هنر شکل گرفت و بزرگداشت مردی برگزار شد که عمرش را پای موسیقی نواحی گذاشته و حالا در گوشه‌ای از نقشه جغرافیایی زندگی را با تنهایی می‌گذراند. مراسم نکوداشت استاد شیرمحمد اسپندار نوازنده پیشکسوت موسیقی نواحی سیستان و بلوچستان در حالی در تالار وحدت برگزار شد که معاون هنری وزارت ارشاد از این دونلی‌نواز پیشکسوت به‌عنوان عارف صحنه موسیقی نام برد. در این مراسم خیلی‌ها حضور داشتند. از استاندار سیستان و بلوچستان گرفته تا ایرج افشار سیستانی محقق سرشناس.
یاسین نمکچیان این هفته یکی از اتفاق‌های دلنشین عرصه فرهنگ و هنر شکل گرفت و بزرگداشت مردی برگزار شد که عمرش را پای موسیقی نواحی گذاشته و حالا در گوشه‌ای از نقشه جغرافیایی زندگی را با تنهایی می‌گذراند. مراسم نکوداشت استاد شیرمحمد اسپندار نوازنده پیشکسوت موسیقی نواحی سیستان و بلوچستان در حالی در تالار وحدت برگزار شد که معاون هنری وزارت ارشاد از این دونلی‌نواز پیشکسوت به‌عنوان عارف صحنه موسیقی نام برد. در این مراسم خیلی‌ها حضور داشتند. از استاندار سیستان و بلوچستان گرفته تا ایرج افشار سیستانی محقق سرشناس. همه آمده بودند تا هنر بزرگمرد فرهنگ بلوچ را گرامی بدارند. ایرج افشار زودتر از همه روی صحنه رفت و سیستان و بلوچستان را پاسدار گهواره هنر و فرهنگ ایران زمین دانست و هنرمندان بزرگی همچون شیر محمد اسپندار را هم پرچم‌دار آن. او شیرمحمد را پیشانی هنر ایران نامید و خوب که فکر می‌کنیم درمی‌یابیم که
همین گونه است. شیرمحمد‌ها بوده‌اند که همواره هنر ایرانی را زنده نگه داشته‌اند و هرگز قدرشان هم دانسته نشده است. آنها بوده‌اند که دور از هیاهو و در تنهایی تنها کار کرده‌اند و به هیچ چیزی غیر از هنر فکر نکرده‌اند. جنس مردانی همچون شیر محمد نوع دیگری است. با آدم‌های عادی فرق می‌کند. حتی با هنرمندان اسم و رسم دار هم خیلی تفاوت دارند. هنر در پوست و استخوانشان وجود دارد.
علی اوسط هاشمی، استاندار سیستان و بلوچستان هم در این مراسم گفت که او مردی است که دونلی خود را به تریبون قدرتمندی برای معرفی فرهنگ و هنر استان سیستان و بلوچستان تبدیل کرده است. البته گرچه دانش و هنر مردمان سیستان و بلوچستان در جغرافیای این استان محدود شده است اما شیرمحمد اسپندار جغرافیای خارج از ایران را برای معرفی هنرش برگزید بنابراین ما نباید بگذاریم این هنر در جغرافیای سیستان و بلوچستان محدود شود.
بلوچ‌ها یک ضرب‌المثل دارند که می‌گویند «زمانی که صدای دهل در شهر و بازار به غرش در بیاید مردم بلوچ نمی‌توانند آرام بنشینند، و اسپندار پیش قراول و مصداق عینی این ضرب المثل است. این را محمود زهی مدرس دانشگاه می‌گوید. علی مرادخانی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم به گونه دیگری مقام استاد را گرامی می‌دارد و او را ذخیره ارزشمند موسیقی ایرانی می‌نامد. حالا چرا این همه آدم جمع شده‌اند تا بزرگداشت شیرمحمد باشکوه برگزار شود، دلیل دارد. کارنامه‌اش را که مرور کنید، متوجه می‌شوید.
شیرمحمد اسپندار کیست؟
او یکی از نوازندگان مطرح ساز دونلی در ایران و جهان است که در سال ۱۳۱۰ هجری خورشیدی در بمپور بلوچستان متولد شده است. در نوجوانی به پاکستان رفت و در سال ۱۳۳۷ پس از کسب تجربه در زمینه موسیقی به ایران بازگشت. اوتا سال ۱۳۶۲ برای نواختن موسیقی بلوچی از تک نی هم استفاده می‌کرد ودر این سال‌ها موفق به کسب دکترای افتخاری موسیقی سنتی از کشور فرانسه و دیپلم افتخار نوازندگی در ایران شده و تندیس او و نخستین دونلی در موزه تهران به یادگار گذاشته شده است و حالا هم تنها دونلی نواز ایران است. ساز دونلی‌ساز بادی کمیاب و متشکل از دو نی است که در اصطلاح محلی به آن نر و ماده می‌گویند و در آن نی راست با هفت سوراخ نغمه اصلی را می‌نوازد و نی چپ با هشت سوراخ اجرای نت پایه را بر عهده داشته و به صورت واخوان استفاده می‌شود. نواختن دونلی بسیار دشوار است و تنها معدودی از نوازندگان بلوچ قادر به اجرای آن هستند.
جهان در حیرت هنر استاد
استاد اسپندار در کشورهای مختلفی هنرش را عرضه کرده و نکته جالب این است که در همه جا هم حیرت مخاطبانش را برانگیخته است. علی مراد خانی در این باره می‌گوید: طی این سال‌ها با استاد شیر محمد اسپندار در کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین همراه بودیم و در این مدت شاهد استقبال بسیار خوب مخاطبان در کشورهای مختلف بودیم که چقدر خوب با موسیقی او ارتباط برقرار می‌کنند. از نظر من شیرمحمد اسپندار عارف اجرای روی صحنه است به طوری که مخاطبان در طول اجرایش علاوه بر نواختن به طرز نشستن او نیز توجه می‌کنند و خوب یادم می‌آید که در اجرای دانشگاه پرو وقتی در کنار حاج قربان و دیگر استادان موسیقی نواحی کردستان به اجرای برنامه مشغول شد، چه سکوتی سالن اجرا را دربرگرفته بود و این نشان اجرای درخشان وی بود که این چنین مورد توجه قرار گرفته و خیال ما را راحت کرد.
تندیس‌های شیر محمد در ایرانشهر
در این مراسم علاوه بر اهدای نشان عالی وزارت ارشاد به شیرمحمد اسپندار از کتاب «جشن نامه» و آلبوم موسیقی موسیقی پژوهان سیستانی نیز رونمایی شد ضمن اینکه از سوی مسوولان استانی و مسوولان وزارت ارشاد نیز قطعه زمینی به ارزش یکصد میلیون تومان به همراه هدایای نقدی به استاد شیرمحمد اسپندار اهدا شد. همچنین طی هفته‌های آینده تندیس‌های استاد در خیابان‌های ایرانشهر تهران و تعدادی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان
نصب خواهد شد.
کسی حالی از ما نمی‌پرسد
اگرچه این هفته مقام هنری استاد ارج گذاشته شد اما این هنرمند سال‌های اخیر را در تنهایی گذرانده است. او در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها می‌گوید: متاسفانه در این سال‌هایی که کمتر قادر به فعالیت در حوزه نوازندگی هستم و کسی از ما برای اجرا در تهران دعوت رسمی نمی‌کند، کمتر مسوولی را دیدم که حالی از ما بپرسد چه برسد به اینکه از ما بخواهند برای اجرای برنامه به تهران بیاییم. اصلا از من نمی‌پرسند که چه کار می کنم و چه کار نمی‌کنم؟ متاسفانه شرایط به گونه‌ای شده است که بنده از کمترین حقوق ماهانه برای هنرمند بودنم استفاده می‌کنم که به دلیل کم بودن مبلغ خجالت می‌کشم رقم آن را اعلام کنم.آقایان مسوول بدانند با حرف زدن هیچ چیزی درست نمی‌شود بنابراین بهتر است به جای حرف زدن کمی هم به وعده‌های خود جامه عمل بپوشانند و حمایت‌های خود را از پیشکسوتان موسیقی نواحی بیشتر کنند. مگر من تا چند سال می‌توانم عمر داشته باشم؟ مگر چند نفر در موسیقی نواحی ایران وجود دارند که قادر به نواختن دونلی هستند.به شدت دنبال یک مسوول دولتی می‌گردم که دردل‌هایم را به او بگویم و از او بخواهم تا فقط کمی به موسیقی نواحی ایران توجه کند و این بار فارغ از حرف و شعار به وعده‌هایی که از قبل به ما داده شده جامه عمل بپوشاند. نزدیکانم می‌دانند بارها پیشنهاد اقامت دائم در کشورهای دیگر را داشتم اما از آن امتناع کردم.من نگران این موضوع هستم که بعد از مرگم ساز دونلی هم در خاک آرام بگیرد بنابراین دوست دارم تا زمانی که زنده هستم لااقل به چند نفر نحوه نواختن این ساز را بیاموزم.
همین گونه است. شیرمحمد‌ها بوده‌اند که همواره هنر ایرانی را زنده نگه داشته‌اند و هرگز قدرشان هم دانسته نشده است. آنها بوده‌اند که دور از هیاهو و در تنهایی تنها کار کرده‌اند و به هیچ چیزی غیر از هنر فکر نکرده‌اند. جنس مردانی همچون شیر محمد نوع دیگری است. با آدم‌های عادی فرق می‌کند. حتی با هنرمندان اسم و رسم دار هم خیلی تفاوت دارند. هنر در پوست و استخوانشان وجود دارد.
علی اوسط هاشمی، استاندار سیستان و بلوچستان هم در این مراسم گفت که او مردی است که دونلی خود را به تریبون قدرتمندی برای معرفی فرهنگ و هنر استان سیستان و بلوچستان تبدیل کرده است. البته گرچه دانش و هنر مردمان سیستان و بلوچستان در جغرافیای این استان محدود شده است اما شیرمحمد اسپندار جغرافیای خارج از ایران را برای معرفی هنرش برگزید بنابراین ما نباید بگذاریم این هنر در جغرافیای سیستان و بلوچستان محدود شود.
بلوچ‌ها یک ضرب‌المثل دارند که می‌گویند «زمانی که صدای دهل در شهر و بازار به غرش در بیاید مردم بلوچ نمی‌توانند آرام بنشینند، و اسپندار پیش قراول و مصداق عینی این ضرب المثل است. این را محمود زهی مدرس دانشگاه می‌گوید. علی مرادخانی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم به گونه دیگری مقام استاد را گرامی می‌دارد و او را ذخیره ارزشمند موسیقی ایرانی می‌نامد. حالا چرا این همه آدم جمع شده‌اند تا بزرگداشت شیرمحمد باشکوه برگزار شود، دلیل دارد. کارنامه‌اش را که مرور کنید، متوجه می‌شوید.
شیرمحمد اسپندار کیست؟
او یکی از نوازندگان مطرح ساز دونلی در ایران و جهان است که در سال ۱۳۱۰ هجری خورشیدی در بمپور بلوچستان متولد شده است. در نوجوانی به پاکستان رفت و در سال ۱۳۳۷ پس از کسب تجربه در زمینه موسیقی به ایران بازگشت. اوتا سال ۱۳۶۲ برای نواختن موسیقی بلوچی از تک نی هم استفاده می‌کرد ودر این سال‌ها موفق به کسب دکترای افتخاری موسیقی سنتی از کشور فرانسه و دیپلم افتخار نوازندگی در ایران شده و تندیس او و نخستین دونلی در موزه تهران به یادگار گذاشته شده است و حالا هم تنها دونلی نواز ایران است. ساز دونلی‌ساز بادی کمیاب و متشکل از دو نی است که در اصطلاح محلی به آن نر و ماده می‌گویند و در آن نی راست با هفت سوراخ نغمه اصلی را می‌نوازد و نی چپ با هشت سوراخ اجرای نت پایه را بر عهده داشته و به صورت واخوان استفاده می‌شود. نواختن دونلی بسیار دشوار است و تنها معدودی از نوازندگان بلوچ قادر به اجرای آن هستند.
جهان در حیرت هنر استاد
استاد اسپندار در کشورهای مختلفی هنرش را عرضه کرده و نکته جالب این است که در همه جا هم حیرت مخاطبانش را برانگیخته است. علی مراد خانی در این باره می‌گوید: طی این سال‌ها با استاد شیر محمد اسپندار در کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین همراه بودیم و در این مدت شاهد استقبال بسیار خوب مخاطبان در کشورهای مختلف بودیم که چقدر خوب با موسیقی او ارتباط برقرار می‌کنند. از نظر من شیرمحمد اسپندار عارف اجرای روی صحنه است به طوری که مخاطبان در طول اجرایش علاوه بر نواختن به طرز نشستن او نیز توجه می‌کنند و خوب یادم می‌آید که در اجرای دانشگاه پرو وقتی در کنار حاج قربان و دیگر استادان موسیقی نواحی کردستان به اجرای برنامه مشغول شد، چه سکوتی سالن اجرا را دربرگرفته بود و این نشان اجرای درخشان وی بود که این چنین مورد توجه قرار گرفته و خیال ما را راحت کرد.
تندیس‌های شیر محمد در ایرانشهر
در این مراسم علاوه بر اهدای نشان عالی وزارت ارشاد به شیرمحمد اسپندار از کتاب «جشن نامه» و آلبوم موسیقی موسیقی پژوهان سیستانی نیز رونمایی شد ضمن اینکه از سوی مسوولان استانی و مسوولان وزارت ارشاد نیز قطعه زمینی به ارزش یکصد میلیون تومان به همراه هدایای نقدی به استاد شیرمحمد اسپندار اهدا شد. همچنین طی هفته‌های آینده تندیس‌های استاد در خیابان‌های ایرانشهر تهران و تعدادی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان
نصب خواهد شد.
کسی حالی از ما نمی‌پرسد
اگرچه این هفته مقام هنری استاد ارج گذاشته شد اما این هنرمند سال‌های اخیر را در تنهایی گذرانده است. او در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها می‌گوید: متاسفانه در این سال‌هایی که کمتر قادر به فعالیت در حوزه نوازندگی هستم و کسی از ما برای اجرا در تهران دعوت رسمی نمی‌کند، کمتر مسوولی را دیدم که حالی از ما بپرسد چه برسد به اینکه از ما بخواهند برای اجرای برنامه به تهران بیاییم. اصلا از من نمی‌پرسند که چه کار می کنم و چه کار نمی‌کنم؟ متاسفانه شرایط به گونه‌ای شده است که بنده از کمترین حقوق ماهانه برای هنرمند بودنم استفاده می‌کنم که به دلیل کم بودن مبلغ خجالت می‌کشم رقم آن را اعلام کنم.آقایان مسوول بدانند با حرف زدن هیچ چیزی درست نمی‌شود بنابراین بهتر است به جای حرف زدن کمی هم به وعده‌های خود جامه عمل بپوشانند و حمایت‌های خود را از پیشکسوتان موسیقی نواحی بیشتر کنند. مگر من تا چند سال می‌توانم عمر داشته باشم؟ مگر چند نفر در موسیقی نواحی ایران وجود دارند که قادر به نواختن دونلی هستند.به شدت دنبال یک مسوول دولتی می‌گردم که دردل‌هایم را به او بگویم و از او بخواهم تا فقط کمی به موسیقی نواحی ایران توجه کند و این بار فارغ از حرف و شعار به وعده‌هایی که از قبل به ما داده شده جامه عمل بپوشاند. نزدیکانم می‌دانند بارها پیشنهاد اقامت دائم در کشورهای دیگر را داشتم اما از آن امتناع کردم.من نگران این موضوع هستم که بعد از مرگم ساز دونلی هم در خاک آرام بگیرد بنابراین دوست دارم تا زمانی که زنده هستم لااقل به چند نفر نحوه نواختن این ساز را بیاموزم.
ارسال نظر