کهنه سرباز ویتنام، دیپلمات امروز
شادی آذری
بسیاری از تحلیلگران مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵، نقش جان کری و محمدجواد ظریف را در به نتیجه رسیدن این مذاکرات بی‌بدیل خواندند. جان کری، نخستین وزیر خارجه آمریکا است که پس از ۳۴ سال در تاریخ پنجم مهر سال ۱۳۹۲ و در حاشیه شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد با جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران دیدار کرد، دیداری که انتظار می‌رفت در حد یک ملاقات گذری و چند دقیقه‌ای باشد اما حدود ۲۰ دقیقه طول کشید.
کری پس از این دیدار در یک کنفرانس خبری رو به خبرنگاران گفته بود: «با ظریف ملاقات داشتم، لحن او حقیقتا متفاوت بود.» حالا می‌توان در مورد کری گفت که او هم متفاوت است.
جان فوربز کری، متولد ۱۱ دسامبر ۱۹۴۳ شصت و هشتمین وزیر خارجه ایالات متحده است. کری طی سال‌های ۱۹۸۵ تا ۲۰۱۳ به‌عنوان سناتور دموکرات ایالت ماساچوست در سنای آمریکا حضور داشت. در سال ۲۰۰۴ او رسما به‌عنوان نامزد حزب دموکرات انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی شد اما از رقیب سرسخت خود، جورج بوش از حزب جمهوری‌خواه شکست خورد. تبار او به نسلی بر می‌گردد که از جمهوری چک امروزی به آمریکا مهاجرت کردند. او از دانشجویان ورودی سال ۱۹۶۲ دانشگاه ییل بود که در رشته علوم سیاسی تحصیل کرد. اما پیش از آن در سال ۱۹۶۰ کری اولین سخنرانی سیاسی خود را در حمایت از جان اف کندی برای راهیابی به کاخ سفید انجام داده بود.
جان کری در ابتدای جنگ ویتنام عازم این کشور شد و به‌خاطر آن جنگ چندین مدال گرفت. اما همان‌طور که خودش در مصاحبه اخیر خود پس از توافق هسته‌ای با ایران گفت، پس از پایان آن جنگ به خود قول داد که دیگر هرگز در هیچ جنگی شرکت نکند. به همین دلیل بود که پس از جنگ ویتنام به جنبش ضدجنگ پیوست. او حتی فعالیت حدود 20 هزار سرباز ضدجنگ را رهبری کرد تا جایی که خشم دولت ریچارد نیکسون را برانگیخت.

دختر جان کری، ونسا کری، در سال 2009 با یک پزشک ایرانی ازدواج کرد. بسیاری از تحلیلگران یکی از علت‌های توانایی وی در مذاکره با هیات ایرانی را به آشنایی او با فرهنگ ایرانی‌ها به واسطه داشتن داماد ایرانی نسبت داده‌اند.
پس از استعفای هیلاری کلینتون از سمت وزارت خارجه، کری در سال ۲۰۱۳ دومین وزیر خارجه دولت اوباما شد. صاحب‌نظران بر این باورند که بزرگ‌ترین دستاورد دوران وزارت جان کری و بیشترین فعالیت او در این حوزه، به عملکرد وی در مذاکرات هسته‌ای با ایران و به‌ویژه مذاکرات طولانی با شخص محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان مربوط است. بنا به گفته یکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا کری طی دو سال و نیم تصدی سمت وزارت خارجه آمریکا، بیش از هر وزیر خارجه دیگری با ظریف دیدار داشته است. وقتی که مذاکرات در مورد برنامه هسته‌ای ایران کلید خورد، کری به‌عنوان رئیس کمیته روابط خارجه سنا در شکل‌گیری آن ایفای نقش کرد. او در سال ۲۰۱۱ سفری اعلام‌نشده به یمن داشت تا با سلطان قابوس دیدار کند و باب گفت‌وگو با ایران را بگشاید تا بفهمد که آیا می‌توان در مورد موضوع هسته‌ای به زمینه تفاهمی با ایران رسید یا نه.

در طول مذاکرات ژنو و لوزان، کری وقت و انرژی زیادی را صرف به نتیجه رسیدن مذاکرات کرد. با وجود انتقادات شدید اسرائیل و افراطیون داخل آمریکا، او بارها تاکید کرد که مذاکره تنها راه‌حل موجود است تا جایی که برخی تحلیلگران ضمن انتقاد از این رویکرد وی، کری را متهم کردند که بیش از هیات ایرانی خود را مشتاق به مذاکره نشان می‌دهد. او که در دوران مذاکرات دچار سانحه شد و مصدومیت پایش او را راهی بیمارستان کرد، با عصاهایی در زیر بغل مذاکرات را ادامه داد. این در شرایطی بود که برخی پزشکان گفته بودند مصدومیت کری مانع از مسافرت یا حتی راه رفتن او برای یک ماه یا بیشتر می‌شود و ممکن است باعث پیچیده شدن روند مذاکرات شود. اما با حضور کری آسیب‌دیده در مذاکرات، این اتفاق روی نداد. استقامت کری در مذاکرات روزنامه نیویورک‌تایمز را بر آن داشت تا در تحلیلی بنویسد وزیر خارجه آمریکا به عامل محرک پشت این مذاکرات پیچیده و سخت بر سر برنامه هسته‌ای ایران تبدیل شده است. از نظر مخالفان اما عزم کری برای به ثمر رسیدن مذاکرات عامل اختلاف شده است.
بنابراین با دستیابی به توافق هسته‌ای ایران و 1+5 هم کار کری نه تنها تمام نشد، که به مرحله دشوار بعدی رسید. او حتی پس از توافق هسته‌ای نیز تلاش بسیار کرد تا کنگره را متوجه لزوم تایید توافق هسته‌ای با ایران کند و تاکید کرد که اگر کنگره این توافق را به تصویب نرساند انگشت اتهام به سمت اسرائیل نشانه خواهد رفت و همه رژیم صهیونیستی را مقصر آن خواهند دانست. تا مدت‌ها پس از دستیابی به توافق هسته‌ای تیتر خبرها مملو بود از نقل قول‌هایی از جان کری که در برابر مخالفان، از توافق هسته‌ای با ایران دفاع می‌کرد.
گر چه در تمام طول مذاکرات و حتی تا روز آخر مسائلی باقی مانده بود که مورد اختلاف‌نظر بین طرفین بود، اما بنا به شهادت همه ناظران، مذاکرات ایران و آمریکا با نمایندگی کری و ظریف، بر پایه احترام متقابل پیش رفت. عملکرد قوی این دو مذاکره‌کننده ارشد از چشم تحلیلگران دور نماند تا جایی که حتی پیش از حصول توافق، بسیاری از آنها نوشتند که نتیجه هرچه باشد، قابلیت‌های مذاکره‌کنندگان ارشد این مذاکرات غیرقابل انکار است. البته این فقط تحلیلگران و ژورنالیست‌ها نبودند که به توانایی‌های کری و ظریف پی بردند. موسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم در سوئد هم محمدجواد ظریف و جان کری را به دلیل نقش‌آفرینی در انعقاد توافق تاریخی هسته‌ای به‌عنوان نامزد دریافت جایزه صلح نوبل سال 2016 معرفی کرد. طارق رئوف، رئیس سابق اداره هماهنگی سیاست‌های راستی‌آزمایی و امنیتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که اکنون مدیر برنامه خلع سلاح و منع گسترش هسته‌ای در موسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم است، گفت که توافق بین ایران و 1+5 برجسته‌ترین توافق هسته‌ای چند جانبه در دودهه اخیر محسوب می‌شود. او تاکید کرد که به همین دلیل این توافق هسته‌ای اعطای جایزه صلح نوبل 2016 به جان کری و محمدجواد ظریف را مسلم می‌کند.