شیفت از ۹۹‌ساله‌ها به مسکن اجتماعی

وزارت راه و شهرسازی با دستیابی به پیشرفت نزدیک به ۹۰ درصدی در پروژه‌های مسکن مهر و فارغ شدن نسبی دولت و بانک‌ها از طرح ۹۹ ساله‌ها، آماده اجرای طرح مسکن اجتماعی شد. قرار است شیفت از طرح مسکن مهر با ظرفیت ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکونی به طرح مسکن اجتماعی با ظرفیت حدود نیم میلیون واحد، طی یک فرآیند ۵ ساله انجام شود، به این معنا که سالانه حدود ۱۰۰ هزار خانوار کم‌درآمد تحت حمایت مستقیم دولت از بابت تامین مسکن اجاره‌ای یا اجاره به شرط تملیک قرار بگیرند. در این میان آنچه باعث شد طی دو سال گذشته به رغم سر زبان‌ها افتادن طرح مسکن اجتماعی، این طرح به اجرا درنیاید، نیاز مالی مسکن مهر و همچنین نیاز مدیریتی این طرح بود.

وزارت راه و شهرسازی با دستیابی به پیشرفت نزدیک به ۹۰ درصدی در پروژه‌های مسکن مهر و فارغ شدن نسبی دولت و بانک‌ها از طرح ۹۹ ساله‌ها، آماده اجرای طرح مسکن اجتماعی شد.قرار است شیفت از طرح مسکن مهر با ظرفیت ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکونی به طرح مسکن اجتماعی با ظرفیت حدود نیم میلیون واحد، طی یک فرآیند ۵ ساله انجام شود، به این معنا که سالانه حدود ۱۰۰ هزار خانوار کم‌درآمد تحت حمایت مستقیم دولت از بابت تامین مسکن اجاره‌ای یا اجاره به شرط تملیک قرار بگیرند.در این میان آنچه باعث شد طی دو سال گذشته به رغم سر زبان‌ها افتادن طرح مسکن اجتماعی، این طرح به اجرا درنیاید، نیاز مالی مسکن مهر و همچنین نیاز مدیریتی این طرح بود.مسکن مهر طی دو سال اخیر نزدیک به ۲ هزار میلیارد تومان اعتبار جدید بانکی مصرف کرد در حالی که طرح مسکن اجتماعی نیز تقریبا به همین میزان اعتبار نیاز دارد.با توجه به اعتبار بانکی محدود در شبکه بانکی کشور، اجرای طرح مسکن اجتماعی در عمل به پایان طرح مسکن مهر موکول شده بود.در طرح مسکن اجتماعی مطابق آنچه یک مقام بخش مسکن به پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده است، قرار است تجربه‌های تلخ طرح‌های قبلی استفاده نشود. از جمله آنکه، از ساخت‌و‌ساز مجموعه ساختمان‌های مختص سکونت کم‌درآمدها، پرهیز و جدانشینی به اختلاط‌نشینی دهک‌های درآمدی مختلف تبدیل شود.این سیاست باعث می‌شود انگیزه زندگی در این خانه‌ها تقویت شود و از آن مهم‌تر، بخش خصوصی رغبت کافی برای پیشبرد مسکن اجتماعی پیدا کند که این خود باعث سبک شدن بار مالی طرح برای دولت خواهد شد و سرعت تامین مسکن کم‌درآمدها را افزایش می‌دهد.

محور اصلی در مسکن اجتماعی، تامین مکان سکونتی به شکل واحدهای اجاره‌ای یا پرداخت یارانه اجاره خواهد بود.مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن، ابعاد مختلف مسکن اجتماعی را که در آن تامین مسکن اقشار کم‌درآمد با هدف عدم جدایی‌گزینی اجتماعی و توجه به رویکردهای اجتماعی است، تشریح کرد و گفت: ۵۷۰ هزار واحد مسکونی در طرح مسکن اجتماعی تا پایان برنامه ششم توسعه در دو قالب استیجاری و ملکی با هدف تامین مسکن اقشار کم‌درآمد و با رویکرد اجتماعی-اقتصادی ساخته یا تامین می‌شوند. علی چگینی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن با تشریح ابعاد مختلف سیاست‌گذاری و اجرای طرح مسکن اجتماعی، همچنین سازمان‌ها و ارگان‌هایی که قرار است در اجرای مسکن اجتماعی ایفای نقش کنند، ضمن اشاره به اینکه معمولا همه دولت‌ها برای تامین و تسهیل دسترسی به مسکن گروه‌های کم‌درآمد، برنامه‌ها و سیاست‌هایی دارند، ‌به مروری بر کلیات تامین مسکن اقشار کم‌درآمد در دوره‌های مختلف پرداخت.بر اساس مطالعات و اقداماتی که انجام شده، در هر برهه زمانی، دولت‌ها، سیاست‌هایی اتخاذ کردند تا بتوانند آنجایی که بازار مسکن کارآمدی لازم را ندارد و با شکست مواجه می‌شود و گروه‌های کم‌درآمد دسترسی به مسکن ندارند، سیاست‌گذاری و اقداماتی انجام شود، و به این ترتیب به فرآیند تامین مسکن اقشار متوسط و به ویژه کم‌درآمد، کمک نماید.مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن ادامه داد: در دولت یازدهم نیز تامین مسکن اقشار کم‌درآمد در سیاست‌گذاری‌های کلان قرار گرفت و دولت پذیرفت تا مسکن مهر را با تمامی مشکلاتی که داشت به پایان برساند. دولت یازدهم به رغم نقدهایی که به اجرای طرح مسکن‌مهر داشت تعهد خود را با توجه به منابع مالی که در اختیار داشت، عملیاتی کرد.

وی تصریح کرد: مسکن مهر در حوزه زیرساخت‌ها و مکان‌یابی‌ها مشکلات فراوانی دارد که با توجه به محدودیت منابع، بسیار محتمل است که مشکلات مسکن مهر دامنگیر دولت بعدی نیز بشود. در این راستا افزایش قیمت تمام شده واحدها ناشی از تورم و آورده اندک برخی از متقاضیان و عدم همکاری در بخشی از مناطق به مشکلات دامن زده است.

چگینی در تشریح ابعاد مسکن اجتماعی به تفاوت‌هایی که مسکن اجتماعی با مسکن مهر دارد اشاره کرد و افزود: مسکن اجتماعی مانند مسکن مهر نیست و در اجرای طرح مسکن اجتماعی تصمیم گرفته شده تا از حوزه اقتصادی صرف خارج شده و وارد حوزه اجتماعی شویم. به این ‌معنا، مسکن اجتماعی حوزه رفاه و تامین اجتماعی مردم را پوشش می‌دهد و دامنه شمول آن گروه‌های کم‌درآمد واقعی هستند.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن با تاکید بر اینکه بسته مسکن اجتماعی در سال دوم از دولت یازدهم آماده شده بود، اما به‌دلیل اجرای طرح مسکن مهر و تعهد دولت به اتمام آن به تعویق افتاد، گفت: محورهای مختلف اجرای طرح مسکن اجتماعی در بسته‌ای از همان دو سال گذشته تدوین شده بود. یعنی در آن بسته، بحث‌های مدیریتی، تقاضا، عرضه، تامین منابع مالی و زمین همه آماده و بسته‌ای بود که تمامی جوانب آن سنجیده شده بود که به دولت ارائه شد اما به‌دلیل تنگناهای مالی امکان تصویب آنها نبود. وی با اشاره به اینکه بخشی از مسکن اجتماعی در قالب تامین تسهیلات برای بافت‌های ناکارآمد شهری است، گفت: برنامه تخصیص سالانه ۳۰۰ هزار وام به بافت‌های ناکارآمد شهری نیز در قالب مسکن اجتماعی تعریف شده است، اما به‌دلیل تنگناهای مالی و اینکه نتوانست منابع مالی مابه‌التفاوت سود را به بانک‌ها تزریق کند، طبیعتا عملکرد قابل‌توجهی نداشت.چگینی تصریح کرد: برنامه‌ اجرایی مسکن اجتماعی، توسط سازمان برنامه و بودجه و وزارت راه و شهرسازی طراحی و تدوین شد که این برنامه به کمیسیون زیربنایی دولت ارائه و مورد بحث کارشناسی دستگاه‌های ذیربط قرار گرفت. هدف از این بررسی این بود که معضلات و اشتباهات گذشته تکرار نشود و به لحاظ مسائل زیرساخت و روبنایی در حال حاضر این برنامه مراحل تصویب نهایی را طی می‌کند تا با مشکلاتی مشابه مسکن مهر روبه‌رو نباشیم.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن گفت: اجرای برنامه مسکن اجتماعی به‌گونه‌ای طراحی شده که ساخت ۷۰ هزار واحد مسکونی در سال ۹۵ و برای ۵ سال برنامه ششم توسعه، ساخت سالانه ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در دستور کار قرار بگیرد و در پایان برنامه ششم ۵۷۰ هزار واحد مسکونی در قالب مسکن اجتماعی ساخته و در قالب استیجاری و ملکی در اختیار گروه‌های کم‌درآمد قرار گیرد. برنامه‌های اجرایی و سازوکار آن با مدیریت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی انجام می‌شود که به‌عبارت دیگر متولی اجرای برنامه مسکن اجتماعی بنیاد مسکن است.