داعش و بحران هویت در اروپا
پیروز ایزدی
کارشناس مسائل اروپا
اروپا تاکنون چندین‌بار مورد حمله گروه تروریستی داعش قرار گرفته است. در پاسخ به چرایی این مساله می‌توان فعالیت‌های تروریستی گروه داعش در اروپا را در دو سطح بین‌المللی و داخلی مورد بررسی قرار داد. در سطح بین‌المللی عقب‌نشینی‌های داعش در عراق و سوریه شاید یکی از مهم‌ترین عوامل حمله این گروه تروریستی به اروپا تلقی شود، امری که برای داعش بسیار گران تمام شد، به همین دلیل است که داعش صحنه نبرد را دیگر محدود به خاورمیانه نمی‌بیند و عملا در سطحی گسترده‌تر میدان جنگ را به خاک کشورهای دیگر به‌خصوص اروپا کشانده است. باید گفت که اروپا برای گروه تروریستی داعش از چند منظر با اهمیت است، از یک طرف این گروه تروریستی توانسته بسیاری از جوانان اروپایی را جذب خود کرده و از میان آنها یارگیری کند، بسیاری از جوانان برای پیوستن به داعش راهی خاک سوریه و عراق شده اند و این همان موضوعی است که به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های رهبران سیاسی اروپا تبدیل شده است. چراکه بازگشت آنها می‌تواند خطرات امنیتی جدی را برای اروپا به ارمغان بیاورد.
در مورد چرایی این امر باید گفت که به‌طور کلی نسل سوم و چهارم مهاجران اروپایی به خوبی نتوانسته اند جذب فرهنگ و جامعه اروپایی شوند و به همین دلیل بسیاری از تکفیری های اروپایی دچار بحران هویت هستند، آنها از یک طرف از فرهنگ، سنت و ارزش‌های زادگاه خویش دور مانده‌ و از طرف دیگر جذب جامعه و ارزش‌های اروپا نشده‌اند یا به عبارتی دیگر دولت‌های اروپایی در ادغام آنها ناتوان بودند و این گروه تقریبا در طول سال‌ها به حاشیه رانده شدند، پس از پایان جنگ جهانی دوم قدرت‌های استعماری یا مستعمراتشان را رها کردند یا از کشورهای تحت سلطه‌شان رانده شدند. آنجا بود که کمبود نیروی کار به‌شدت احساس شد، استعمارگران تلاش کردند تا با پرداخت مبلغی اندک از مهاجران به عنوان نیروی کار ارزان و کم‌هزینه استفاده کنند. بسیاری از کسانی که استخدام شدند فقیر بودند و از شهرهایی چون اسلام آباد، الجزیره یا استانبول به منچستر، پاریس و هامبورگ نقل مکان کردند. سیل هجوم مهاجران به سوی اروپا در حالی صورت گرفت که رهبران سیاسی این منطقه هیچ‌گاه برای پناهجویان برنامه خاصی طراحی نکرده بودند. به‌طور معمول اولین نسل از مهاجران سخت کار می‌کردند و کشورهای اروپایی را سرزمینی بیگانه می‌دانستند، نسل دوم و سوم مهاجران با کشورهایی که زادگاه پدران و مادرانشان بود قطع رابطه کردند اما هیچ‌گاه توسط کشورهای اروپایی که میزبانشان بود کاملا پذیرفته نشدند. همین امر زمینه را برای از خودبیگانگی این افراد فراهم کرد و موجب وقوع برخی از جرایم شد. بسیاری از تکفیری های اروپایی که به داعش پیوسته اند به دنبال این هستند که به آرمان یا گروهی خاص تعلق خاطر پیدا کرده و از این طریق موجودیتشان را به اثبات برسانند، نکته مهم این است که داعش به ابزارهای پیشرفته برای تبلیغات مجهز است و به راحتی توانسته در فضای مجازی رشد و گسترش یافته و بسیاری از جوانان به‌خصوص مسلمانان اروپا را به سمت ایده‌های تبلیغاتی خویش جذب کند.

مسلمانان اروپایی از یک طرف جذب تبلیغات داعش می‌شوند و از طرف دیگر تلاش دارند تا با عضویت در این گروه به نوعی از کشورهای اروپایی که سال‌ها است میزبان آنهاست به‌دلیل تمام نابرابری‌ها و تبعیض‌هایی که به آنها روا داشته انتقام بگیرند. مجموعه این عوامل از بحران هویت گرفته تا شرایط مسلمانان در اروپا به گروه تروریستی داعش کمک کرد تا به راحتی بتواند بسیاری از جوانان این منطقه را جذب خود کند. در این میان باید گفت که گروه تروریستی داعش برای حمله به اروپا اهداف متعددی دارد، آسیب به ارزش‌های حاکم بر این منطقه و مهم‌تر از همه ایجاد رعب و وحشت میان شهروندان اروپایی و ایجاد فضای امنیتی در این کشورها از جمله اهداف این گروه تروریستی است. از طرفی دیگر داعش در تلاش است تا کشورهای اروپایی را از ادامه نبرد در خاورمیانه بازدارد، به عبارتی دیگر این گروه تروریستی هم‌اکنون در خاورمیانه با ائتلافی به رهبری غرب درگیر است و در همین راستا با توسل به فعالیت‌های تروریستی در تلاش است تا رهبران سیاسی اروپا را ترسانده و آنها را از تداوم نبرد با خود بازدارد. در این میان عاملی که به این گروه تروریستی کمک می‌کند این است که متاسفانه کشورهای اروپایی در حوزه مهاجرت و مسائل امنیتی فاقد برنامه مشترکی هستند، حمله تروریستی به بلژیک هم شاهدی برای اثبات این ادعا بود و نشان داد که میان دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی اروپا هماهنگی وجود ندارد. مجموعه این عوامل موجب شده است که داعش از شرایط حاکم استفاده کرده و چندین‌بار کشورهای اروپایی را با حملات تروریستی خود غافلگیر کند. در حال حاضر کشورهای اروپایی باید بتوانند در حوزه امنیت و اطلاعات سیاست‌های مشترکی را در پیش گرفته و هماهنگ‌تر از گذشته عمل کنند، عامل دیگری که می‌تواند به اروپا برای مقابله با گروه تروریستی داعش کمک کند نظارت بیشتر بر مرزها است، کشورهای اروپایی با نظارت بیشتر بر مرزها می‌توانند از خروج بسیاری از تکفیری های جلوگیری کرده یا مانع از بازگشتشان به اروپا شوند.