لغو تحریم‎ها و سپرده‎های بانکی
حمید صفای‎نیکو
معاون سرپرستی بانک ملی استان خراسان رضوی
لغو تحریم‎ها در مرحله اول باعث شکل‏گیری ارتباط مستقیم فعالان بخش‏های مختلف اقتصادی با اقتصاد جهانی شده، موجبات حضور بانک‎های خارجی در ایران و مشارکت با بانک‌های داخلی و نیز رقابت بین بانکی و همچنین برقراری شبکه سوئیفت به عنوان ارتباط دهنده امور مالی ایران با دنیای خارج و بالطبع راه‎اندازی مبادلات متعارف بانکی ازجمله گشایش اعتبارات اسنادی را فراهم می‌کند که این نیز به نوبه خود تحرک اقتصادی و راه‎اندازی بخش واقعی اقتصاد را که همانا بازار کالا و خدمات و کار است، به دنبال خواهد داشت .
بانک‎ها به عنوان قسمتی از بخش اسمی اقتصاد در این رهگذر می‎توانند با عملکرد مناسب و برنامه‌ریزی شده موجب تسهیل فرآیند مبادلات پولی و بانکی شده و شتاب رشد اقتصادی پیش‏بینی شده در سال آینده را که حدود پنج درصد است، فراهم کنند.با تحرک بخش واقعی اقتصاد در دوران پس از تحریم انتظار می‌رود روند سپرده‎های بانکی از سپرده‎های غیردیداری یا شبه پول (سپرده قرض‌الحسنه پس‎انداز و سپرده‎های سرمایه‎گذاری کوتاه مدت و بلند مدت )‌ به سمت سپرده‌های دیداری یا سپرده‌های قرض‎الحسنه جاری (‌که بخشی از حجم پول درگردش است ) منتقل شود و در نتیجه سپرده‎های بانکی از حالت سرمایه‎گذاری خارج شده و در بخش‎های مولد به کارگرفته شود؛ این عمل علاوه بر ایجاد تحرک اقتصادی در بین بخش‎های مختلف مولد، سبب کاهش قیمت تمام شده پول برای شبکه بانکی شده، موجبات کاهش نرخ سود بانکی را فراهم کرده و پول را با نرخ کمتری دراختیار فعالان اقتصادی یا گیرندگان تسهیلات قرار می‎دهد؛ از طرف دیگر با لغو تحریم‎ها و تحرک اقتصادی منابع بلوکه شده بانک‎ها توسط بخش خصوصی آزاد شده و توان بازپرداخت بدهی‌های دولت به بانک‌ها نیز افزایش می‎یابد که هر دوی این موارد باعث افزایش توان وام‎دهی بانک‎ها می‎شود. بدیهی است که شکل‌‎گیری هرچه بهتر روند فوق مستلزم اصلاحاتی درخصوص تطبیق قوانین حاکم بر نظام بانکی کشور با قوانین مالی بین‏المللی است.

درحال حاضر سهم بازار پول در تأمین مالی بخش‎های مختلف اقتصادی 89 درصد، سهم بازار سرمایه هشت درصد و سهم سرمایه‏گذاری خارجی سه درصد است که امید داریم با رفع تحریم‏ها و استفاده بهینه بازار سرمایه از موقعیت مذکور سهم بازار سرمایه و سرمایه‎گذاری خارجی افزایش یافته و نظام اقتصادی ازمقوله بانک محوری خارج شود.در نظام پولی خلق پول توسط بانک مرکزی صورت می‎گیرد که به صورت مستقیم بر روی پایه پولی تأثیر می‎گذارد و خلق نقدینگی توسط بانک‎ها صورت می‏گیرد و متأثر از ضریب فزاینده پولی است؛ افزایش هر کدام از آن‎ها به طور مستقیم موجب افزایش حجم نقدینگی می‏شود. تسهیلات بانکی موجب خلق نقدینگی و در نتیجه افزایش حجم نقدینگی می‎شوند چرا که دریافت کنندگان تسهیلات وجوه دریافتی را صرف پرداخت به عوامل تولید کرده که مجدداً در قالب سپرده به بانک بر می‎گردد و موجبات افزایش حجم نقدینگی را فراهم می‎کند؛ سود تعلق گرفته به این سپرده‎ها نیز رشد مضاعف حجم نقدینگی را به دنبال خواهد داشت. لذا با نگاهی به عملکرد بانک‎ها در سال‎های اخیر در می‎یابیم که استمهال و تمدید وام‎های بانکی علی‎رغم اینکه تزریق جدیدی را صورت نمی‎دهد بلکه به عنوان تسهیلات پرداختی محسوب می‏شوند و موجب خلق نقدینگی و افزایش حجم نقدینگی می‏گردند به طوری که حجم نقدینگی که به حاصل جمع شبه پول و حجم پول درگردش گفته می‎شود، در حال حاضر به 900 هزار میلیارد تومان رسیده و آمارها نشان می‏دهد از مجموع 900 هزار میلیارد تومان نقدینگی تنها 300 هزار میلیارد تومان در اقتصاد به طور واقعی در حال گردش است. بدیهی است بانک مرکزی درچنین شرایطی باید با اعمال سیاست‎های پولی مناسب و متناسب با وضعیت اقتصادی کشور نسبت به کنترل حجم نقدینگی و هدایت آن به سمت بخش‌های مولد اقدام کند. عدم خلق پول، ثبات نرخ ارز و متناسب کردن نرخ سپرده‎های بانکی با نرخ تورم را می‏توان از جمله سیاست‎های دیگر بانک مرکزی در ماه‌های پیش رو برشمرد.