مهندس سید ابوطالب نجفی، مدیر عامل شرکت خدمات انفورماتیک:
شرکت خدمات انفورماتیک در آستانه خودکفایی است
تصور قرار داشتن در جایگاه مدیر عامل قویترین شرکت فناوری اطلاعات در حوزه بانکی که نقشی پیشران داشته و پروژههای حاکمیتی را نیز به عهده داشته باشد، بسیار سخت است. این تصور زمانی با حساسیت دوچندان مواجه می‌شود که کوچکترین اختلال در هر یک از این سامانههای کلان و راهبردی، می‌تواند کل نظام بانکی کشور را دچار اختلال کرده و خسارتهای بزرگی ایجاد کند. اما این موارد تنها موضوع هایی نیستند که مدیرعامل چنین شرکتی باید نگران و مراقب آن باشد. مهندس سید ابوطالب نجفی مدیر عامل شرکت خدمات انفورماتیک، مدیری است که علاوه بر مسوولیتهای فوق، تواناییها و صفات متعدد دیگری همچون کلاننگری، آشنایی با فناوریهای نوین بانکی، توجه به رضایتمندی مشتریان، امنیت، استانداردها، مقررات، رقبای داخلی و خارجی، شجاعت در تصمیم‌گیری و هدایت بهینه نیروی انسانی متخصص و کمیاب را نیز دارد.
تصور قرار داشتن در جایگاه مدیر عامل قویترین شرکت فناوری اطلاعات در حوزه بانکی که نقشی پیشران داشته و پروژههای حاکمیتی را نیز به عهده داشته باشد، بسیار سخت است. این تصور زمانی با حساسیت دوچندان مواجه می‌شود که کوچکترین اختلال در هر یک از این سامانههای کلان و راهبردی، می‌تواند کل نظام بانکی کشور را دچار اختلال کرده و خسارتهای بزرگی ایجاد کند. اما این موارد تنها موضوع هایی نیستند که مدیرعامل چنین شرکتی باید نگران و مراقب آن باشد. مهندس سید ابوطالب نجفی مدیر عامل شرکت خدمات انفورماتیک، مدیری است که علاوه بر مسوولیتهای فوق، تواناییها و صفات متعدد دیگری همچون کلاننگری، آشنایی با فناوریهای نوین بانکی، توجه به رضایتمندی مشتریان، امنیت، استانداردها، مقررات، رقبای داخلی و خارجی، شجاعت در تصمیم‌گیری و هدایت بهینه نیروی انسانی متخصص و کمیاب را نیز دارد. نجفی به دلیل جایگاهی که دارد، دید وسیعی به مسائل درون و بیرون حوزه کاری خود داشته و از جزئیترین مسائل و نیازهای پرسنل خود تا رقبای نوظهور کوچک داخلی و غولهای فناوری جهانی، اشراف دارد. وی از سوی دیگر نگاهی صریح و البته مشفقانه به مسائل عرصه کاری خود داشته و معتقد است، کارکنان و مدیران بانکها همواره به دنبال آخرین فناوری‌ها بوده و بسیار ایده آلی فکر میکنند و نوعی فناوری‌زدگی در آنها وجود دارد. به اعتقاد وی، نبود زبان مشترک میان مدیران کسب و کار و مدیران IT، عجول بودن در پروژهها، تغییرات و جابجایی سریع مدیران، کمبود بودجه، عدم انطباق طرحها با استانداردهای بینالمللی و مسائلی از این دست ، از مهمترین مسائل و مشکلات امروز مدیران برخی بانکهای کشور است. به همین دلیل، حاصل گفتوگوی ما با وی حاوی نکات آموزنده استراتژیک و کلان است و به مخاطبان تصویری جامع از فرصتها، تهدیدها و چالشهای فناورانه، مدیریتی، رویکردی و ... میدهد.
شرکت خدمات انفورماتیک به دلیل نقشی که در ایجاد و پشتیبانی از زیرساختهای مهم بانکداری الکترونیک در کشور ایفا میکند، از یک شرکت حاکمیتی در حال تبدیل شدن به یک سرمایه ملی است. تا چه حد با این نظر موافقید؟
شرکت خدمات انفورماتیک بر مبنای اهداف و استراتژیهای کلان خود که منطبق بر نقشه راه بانک مرکزی در اجرای اقتصاد مقاومتی و اسناد بالادستی همچون سند چشم انداز ۱۴۰۰ صنعت بانکداری الکترونیک و برنامه راهبردی شرکت ملی انفورماتیک است، با تعریف اهداف و استراتژیهای کلان سازمانی، تمام تلاش و ظرفیت داخلی خود را در مسیر توسعه و تعالی صنعت بانکداری الکترونیک در کشور قرارداده است.این شرکت موفق به طراحی و پیاده‌سازی سامانهها و محصولات موفقی در حوزه حاکمیتی از قبیل پیاده‌سازی و بومیسازی سامانههای ملی پرداخت (پایا، ساتنا و تابا)، توسعه و تقویت مستمر سامانههای بین بانکی شتاب و شاپرک، ایجاد سامانه سوئیفت و سپام برای مدیریت گردش تراکنشهای ارزی و ریالی در شبکه بانکی، پیاده‌سازی سامانه مبادله الکترونیک چک (چکاوک)، کارت اعتباری دولت، ایجاد مرکز کنترل و پایش امنیت شبکه و سرویسهای بانکی (SOC) و پروژههای خرد و کلان بسیار دیگری در شبکه بانکی کشور شده است. عملکرد این سامانهها و دستاوردها و نتایج حاصل از پیاده‌سازی این محصولات و خدمات در سراسرکشور، حکایت از اقدامات موثر و برنامهریزیهای خوب صورت گرفته توسط همکاران شرکت در این مسیر دارد.
شرکت خدمات انفورماتیک در برنامههای راهبردی بعدی خود در نظر دارد با توسعه فعالیتهای آینده‌پژوهی و توسعه نگرش فناورانه در شبکه کارشناسی و مدیریت نظام بانکی، به توسعه تولیدات داخلی متکی بر دانش بومی در کشور بپردازد. از سوی دیگر می خواهد با ایجاد زیرساختهای مناسب و تجهیز و ارتقای سامانههای حاکمیتی برای افزایش سطح پاسخگویی و بسترسازی برای توسعه سامانههای یکپارچه بانکداری الکترونیک در سطح ملی و اقداماتی از این دست، سبد محصولات این حوزه را توسعه داده و نقش و جایگاه نظارتی و حاکمیتی بانک مرکزی را تقویت کند. می توان این شرکت را ضمن تبیین جایگاه حاکمیتی خود و با توجه به جایگاه والای آن در صنعت بانکداری الکترونیک و نگاه به سرمایه گذاری در زیرساخت های ملی، به عنوان سرمایهای برای کشور در نظر گرفت که قادر است با ارتقای کیفیت محصولات و خدمات، پایداری و امنیت سامانهها و سرویسهای خود، در جهت خلق زیست بوم فناورانه با هویت جمعی کارآمد به عنوان مطمئنترین بستر تکامل بانکداری الکترونیک در ایران گام بردارد.
آنچه مسلم است کشور به زیرساختهای بانکی نیاز داشته و خواهد داشت و این زیرساختها به یک مجری نیاز داردکه می‌تواند شرکت خدمات انفورماتیک باشد یا شرکت دیگر. پرسش اینجاست که چه ویژگیها و توانمندیهایی از حیث مدیریتی، نیروی انسانی و سایر مسائل در شرکت خدمات تجمیع شده که این مسوولیتهای بزرگ به این شرکت واگذار می‌شود؟
این شرکت با ایجاد محیطی باثبات و انگیزشی که از آن به عنوان ارکان کلیدی توسعه و رشد پایدار در هر شرکتی نام میبرند، توانست جایگاه خود را به عنوان قدرتمندترین و توانمندترین شرکت فناوری اطلاعات بانکی در کشور به همگان ثابت کند. این موفقیت مرهون زحمات و همت بالای تمام عزیزان و همکاران شرکت، حمایتهای بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و شرکت ملی انفورماتیک و ایجاد انسجام و همسویی بین اهداف و برنامههای کلان سازمان با بخشها و واحدهای مختلف سازمان میسر شده است. تلاش در جهت شناسایی کامل نیازها و انتظارات مردم و مسوولان از نظام بانکی کشور و برنامهریزی برای برآوردهسازی آن و سربلندی در انجام انواع طرحهای کلان ملی از جمله طرح هدفمندی یارانهها، پیاده‌سازی شاپرک، سوئیفت و سپام، سرویس دهی به بانک های بزرگی چون ملی و صادرات و نیز بانک آینده، اجرای سبدکالا و دهها طرح و پروژه دیگر، توان اتکاء به خدمات و محصولات شرکت خدمات انفورماتیک را بالا برده و خودباوری و افتخار را به همراه داشته است.
بهرهگیری موثر از سرمایههای انسانی که از آن به عنوان یکی از شایستگیهای کلیدی موثر در کسب مزیت رقابتی پایدار در هر سازمانی یاد می‌شود، یکی از مهمترین برنامههای راهبردی چند سال اخیر شرکت خدمات انفورماتیک بوده است. این شرکت با تعریف انواع اقدامات و پروژههای راهبردی از جمله بازنگری سیستمهای جبران خدمت، نظامهای ارزیابی عملکرد، مدیریت نیرویهای دانشی و ...، تلاش زیادی کرده است به توسعه و تعالی نیرویهای شایسته سازمانی خود بپردازد. ایجاد مکانیزمی برای گوش فرادادن و بها دادن به نظرات و ایدههای خلاقانه و نوآورانه در شرکت با در نظر گرفتن جوایز و هدایای مناسب برای افراد مشارکت کننده، ارج نهادن به تمام نیازها و خواستههای مشتری در کنار ایجاد و ارائه قابلیتهای ویژه و فراتر از خواسته مشتری در محصولات و خدمات شرکت، از دیگر توانمندیهای مدیریتی قابل اشاره در این شرکت است. از جمله برنامههایی که برای تثبیت و ارتقای جایگاه شرکت در نظر گرفته شده، بازبینی اهداف و استراتژیهای کلان شرکت با توجه به تغییرات محیط و مقتضیات فعلی است تا امکان بهرهگیری از فرصتها و ظرفیتهای جدید را فراهم کند. اکنون نیز همچون گذشته برنامهریزی برای تحقق و پیشبرد موفق طرحها و پروژهها در دستور کار قرار دارد.
با توجه به سرعت تغییرات و تحولات در دنیای فناوری و به دنبال آن در سایر صنایع از جمله بانکداری، شرکت خدمات انفورماتیک نیازمند افزودن چه بخشهای جدیدی به تشکیلات سازمانی خود است؟ آیا مثلا به واحدی به نام آیندهنگری نیاز دارد؟
هم اکنون در حال گذار از عصر اطلاعات به عصر مجازی هستیم و در آینده بانکداری به سمت مدلهای بدون بانک و بانکداری بدون شعبه و بدون حمایت شبکهها (بانکداری مجازی) حرکت خواهد کرد. بنابراین شاهد تغییرات بنیادی در ابعاد مختلف مدلهای کسب و کار بانکداری نظیر ارزش مشتری، بخش بندی بازار، مشتری محوری، ساختار هزینه، منبع درآمدها و عایدی و الگوی شبکه ارزش خواهیم بود. شرکتهای ارائه دهنده خدمات به بانکها نیز باید مواردی همچون بهبود ساختار سازمانی، اصلاح نسبت کارکنان واحدهای ستاد و صف، بازمهندسی چارت سازمانی واحدهای مختلف، بهبود فرایندهای کسب و کار، تغییر ساختار و شرح وظایف مدیریتهای ستادی در راستای اهداف و مأموریتهای جدید را مورد توجه قرار دهند. در حال حاضر در شرکت خدمات انفورماتیک کارگروههای مختلفی از جمله کمیته کسب و کار برای بررسی موضوعات مربوط به آینده‌پژوهی و تحقیقات بازار و ... فعالیت دارند و به تناسب نیازها، با توجه به ساختار سازمانی انعطاف پذیر، کارگروههای دیگری نیز تشکیل خواهد شد و چارت سازمانی مورد بازنگری قرار خواهد گرفت.
شرکت خدمات به دلیل تاثیر و جایگاهی که در بخشهای زیرساختی بانکها دارد، به نوعی پیشران و لوکوموتیو محسوب می‌شود. با توجه به اهمیت چنین نقشی، به نظر شما آیا بیشتر باید فناوریهای نوین خارجی را در داخل بومی کرد یا باید طرحها و فناوریهای بومی را در دستور کار قرار داد؟
همانطور که گفته شد، با توجه به تجربه به دست آمده در رابطه با سامانههای ملی پرداخت، به این نتیجه رسیدیم که برای سامانههای حاکمیتی به هیچ وجه از سیستمهای خارجی استفاده نکنیم مگر اینکه مأخذ (Source)، مستندات و آموزشهایش را در اختیار داشته باشیم. این تصمیم از سال ۹۰ به صورت رسمی در بانک مرکزی گرفته شد و هم اکنون تمام سامانههای حاکمیتی، تولید داخل بوده و آنهایی که نیستند در حال بازنگری برای بومیسازی اند. همچنین با توجه به اینکه تمام سرویسهای بانکهای ملی، صادرات، آینده و چند بانک و موسسه مالی و اعتباری دیگر به وسیله شرکت خدمات انفورماتیک تامین می‌شود، Source همه این برنامهها در اختیار شرکت است. علاوه بر این، محصولات وارداتی نیز باید برای بکارگیری متناسب با شرایط اجتماعی، فرهنگی و زیرساخت موجود در کشور سفارشی شوند و در پاره ای از موارد صرفا باعث تحمیل هزینههای هنگفت میشوند.
اما با توجه به بستر کنونی این حوزه و ورود کسب وکارهای نوپا (استارت آپها) که بازیگران کوچک ولی کلیدی این عرصه هستند، تیمهای کوچک و چابکی برای آموختن و یافتن شکل گرفتهاند و میتوانند به سرعت و برمبنای دریافت بازخوردهای سریع، مسیرشان را اصلاح کنند. این فضا و الگوی کسب و کار برآمده و ناشی از ناپایداری، پیشبینی ناپذیری و عدم قطعیت موجب توسعه دامنه بازارهای جدید و بومیسازی فناوریهای نوین خارجی می‌شود. سازمانهای بزرگ مانند بانکها و شرکتهای خدمت رسان به آنها نیز باید درهای خود را به روی این جست وجوگران پرتلاش باز کرده و با کمک گرفتن از این نیروی پیشران خودانگیخته و بیمرز، شتاب جریان نوآوری را در رگهای سازمان خود و صنعت بانکداری کشور احساس کنند.
به عنوان مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک که همواره نظام بانکی کشور را نظاره میکنید، مهمترین چالشها و پیچیدگیهای موجود برای تولید محصولات یا ارائه خدمات بانکی را چه مواردی می دانیدو چه راهکارهایی برای رفع آنها در نظر دارید؟
مهم ترین سامانه ای که در بحث بکارگیری فناوری در بانکها مطرح است، سامانه یکپارچه بانکی یا همان CORE است. همانگونه که می دانید، نخستین بار چنین سامانه ای به وسیله شرکت خدمات انفورماتیک در بانک ملی و سپس در صادرات پیاده سازی شد و در حال حاضر بسیاری از بانک های کشور از محصولات این شرکت و یا محصولاتی که به وسیله شرکت های دیگر بخش خصوصی تولید شده، استفاده می کنند. با این همه تعدادی از بانک های کشور که بیش از ۱۰۰۰ شعبه دارند، سالهاست نتوانسته اند در ارتباط با پیاده‌سازی یک سامانه یکپارچه در بانک خود تصمیم گیری کنند که در این مورد می توان به چالش های ذیل اشاره کرد:
- تغییرات و جابجایی سریع مدیران در صنعت بانکی
- کمبود دانش و ارائه اطلاعات نادرست به آنها و در نتیجه تردید در تصمیم گیری
- نداشتن بودجه و منابع مالی مناسب در مقایسه با استانداردهای دنیا و نبود تخمین از ابعاد مالی طرح
- عدم تعریف مشخص از نیازهای واقعی بانک و نداشتن مستندات لازم
- کارکنان و مدیران بانک ها به دنبال آخرین فناوری‌ها بوده و بسیار ایده آلی فکر می کنند و نوعی فناوری‌زدگی در آنها وجود دارد.
- محیط صنعت بانکی کشور کاملا سنتی است و با بانکداری مدرن دنیا از منظر بکارگیری استانداردهایی مانند IFRS، بازل، CAMEL و ... فاصله دارد. چگونگی نگاشت فرآیندهای سنتی بانک ها با سامانه های مدرن از دیگر چالش هاست.
- نبود زبان مشترک میان مدیران کسب و کار و مدیران IT که در بسیاری مواقع از مدیران فنی به عنوان مسوول طرح یا پروژه استفاده می شود که این کار اشتباه است.
- عجول بودن در اجرا از دیگر چالش هاست. باید در نظر داشت ، در صورتی که تمام مستندات آماده و نیازها تعریف شده باشند، باید یک دوره حداقل ۳۰ ماهه را برای پیاده سازی در نظر گرفت.
- از دیگر مواردی که باید به آن توجه کرد، تولید یا خرید است که بستگی به نوع و ابعاد بانک، هر یک می‌تواند مزایا و معایب خود را داشته باشد.
موارد فوق انتخاب یک CORE را با دشواری مواجه می سازد. شاید به همین دلایل باشد که تعدادی از بانک ها تاکنون نتوانسته اند در این ارتباط تصمیم‌گیری کنند. نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد، مقاومت بدنه بانک است، زیرا بسیاری از بانک ها با استفاده از بدنه کارشناسی خود سیستم های جزیره ای تولید کرده‌اند و اگر مدیریت ارشد بانک تصمیم به جایگزینی آنها داشته باشد، با مقاومت نامحسوس و جدی آنها مواجه خواهد شد.
این روزها اغلب مدیران عامل کشور از مشکل نبود نیروی انسانی ماهر و کارآمد گلهمندند. با توجه به مدیریت سامانههای حساسی که به عهده شرکت خدمات انفورماتیک است، در این خصوص با چه مسائلی مواجه هستید؟
در حال حاضر با اینکه با کمبود پرسنل متخصص و آموزش دیده این صنعت در کشور روبرو هستیم، شرکت خدمات انفورماتیک وضعیت نسبتا خوبی دارد. عملکرد شرکت نیز در سالهای اخیر نشان دهنده این مطلب است. با توجه به شرایط تحریم و محدودیتهای مختلف سالهای اخیر، شرکت خدمات انفورماتیک در تولید بسیاری از محصولات و خدمات خود ، به خودکفایی رسیده است. اگر نگاهی به سبد محصولات و خدمات شرکت بیندازیم،این مطلب را در مییابیم. بومی سازی محصولات و خدمات در سالهای اخیر در دستور کار شرکت قرار گرفته است و به موفقیت های ارزشمندی در این زمینه دست یافتهایم. شرکت خدمات انفورماتیک با ایجاد محیطی پایدار و انگیزشی به عنوان ارکان کلیدی توسعه و رشد پایدار در سازمان، توانسته است جایگاه خود را به عنوان برترین شرکت عرصه فناوری اطلاعات بانکی در کشور به همگان ثابت کند و قطعا این موفقیت مرهون زحمات و همت بالای نیروی انسانی متعهد شرکت است. با این حال نمیتوان این نکته را نادیده گرفت که در ادامه مسیر و برای ورود به بازارهای جهانی و فضای پسابرجام همچنان با کمبود نیروی انسانی متخصص در کشور مواجه هستیم.
دیر یا زود درهای نظام بانکی کشور به روی رقبای جدید باز می‌شود و قطعا برای تهیه ویزا و مسترکارت با حجم بالای تراکنشها و با یک سری الزامات استانداردی برای تطبیق با نظام جهانی مواجه خواهیم شد. نقطه اتصال این موارد نیزشرکت خدمات انفورماتیک است. آیا آمادگی لازم برای این کارها در شرکت ایجاد شده است؟
از زمانی که بحث توافق هسته ای و اجرای برجام آغاز شد، کارگروهی در شرکت خدمات انفورماتیک تشکیل شده که به بررسی فرصت ها و فراهم کردن الزامات برای ورود به فضای پسابرجام می پردازد. در این خصوص باید اشاره کنم که تنها ویزا و مسترکارت مطرح نیست. اگر بر روی صنعت بانکی تمرکز کنیم، شرکت های بزرگی که در این صنعت و در فناوری و پرداخت حضور دارند، با برداشتن تحریم ها به بازار ایران خواهند آمد که به بعضی از آنها مانند IBM، Apple، Microsoft، Google، ebay، SAP، Temenos می توان اشاره کرد که حضور آنها قطعا می تواند ضمن ایجاد رقابت، در کشور ظرفیت سازی ایجاد کند. در این رابطه، اگر بانک های ما بخواهند با صنعت بانکی دنیا ارتباط و مشارکت داشته باشند، باید در فرایندها و گزارش های مالی خود تغییراتی مانند استفاده از استانداردهای گزارش گیری IFRS ، الزامات بازل و یا ارائه اطلاعات شفاف برای رتبه بندی در CAMEL ارائه کنند که این نیازها به بخش های فنی برای اجرا، ارجاع خواهد شد. شرکت های بین المللی پرداخت نیز انتظار دارند با یک شبکه پرداخت کارا، امن و منسجم که دارای حداقل ریسک باشد، ارتباط برقرار کنند و در این رابطه انتظار دارند استانداردهایی مانند DSS، PCI، ISMS، EMV در سامانه ها وجود داشته باشد و از ابزارهایی برای شناسایی و جلوگیری از Fraud و AML نیز استفاده شود. بدیهی است، محیط حقوق بین الملل بانک ها و شرکت های فناوری با ادبیات و واژه های جدید مواجه خواهد شد که تاکنون از آنها دور بوده است. در ارتباط با این موارد، شرکت خدمات انفورماتیک از حدود ۲ سال پیش اقداماتی وسیع و سرمایه گذاری‌های بسیار انجام داده و در حال شناسایی یک شرکت با تجربه و متخصص برای گرفتن سامانه و مشورت برای اتصال به شبکه های پرداخت بین الملل است.
با فرض راهاندازی کامل شبکه ملی اطلاعات در ایران، چه فرصتهایی برای شبکه بانکی کشور متصور هستید؟
شبکه ملی اطلاعات، یک شبکه مستقل داخلی است که وظیفه آن برقراری ارتباط مجازی بین کاربران است. در حال حاضر کاربران داخل کشور برای هر نوع استفاده از اینترنت باید به مرکز اصلی آن در خارج متصل شوند که این به معنای کاهش سرعت و افزایش هزینه است. شبکه ملی اطلاعات با ایجاد یک شبکه داخلی، نیازهای داخلی ما را رفع میکند. یعنی دیگر نیازی نیست برای چک کردن حساب بانکی یا دسترسی به سایتهای خبری و شبکههای داخلی از پهنای باند بینالمللی استفاده کنیم. راه اندازی شبکه ملی اطلاعات چند فایده دارد؛ در گام اول پهنای باند افزایش یافته و به دنبال آن سرعت نیز افزایش می‌یابد، یعنی دیگر تلویزیون اینترنتی و انتقال فایلهای حجیم یک رویا نخواهند بود. در گام دوم، دست دلالهای بینالمللی کوتاه می شود و هزینههای اینترنت کاهش می‌یابد و در گام سوم، وابستگی ما به کشورهای خارجی کمتر می‌شود. در این شرایط اگر اینترنت را به روی ما قطع کنند، بسیاری از سازمانها مانند شبکههای بانکی و اداری بهراحتی به کار خود ادامه میدهند. با راه اندازی این شبکه، همچنین بازدید از وبسایتهای داخلی در بستر شبکه داخلی ایران صورت میگیرد. انتقال دیتا در شبکه ملی اطلاعات مسیر کوتاهی دارد. کاربر داخلی ضمن برخورداری از ویژگیهای شبکه ملی اطلاعات از امکانات اینترنت جهانی بهرهمند است و امکان هک اطلاعات بسیار کاهش می‌یابد.
شبکه ملی اطلاعات در ارتباط تنگاتنگ با نظام بانکی کشور قرار دارد و با فرض راهاندازی کامل آن، بهبود و ایجاد فرصتهای چشمگیر در صنعت بانکداری کشور رخ خواهد داد که مهمترین آن ارائه خدمات بانکداری بر بستر اینترنت ملی با سرعت، پایداری و امنیت مطلوب و هزینه کمتر است. این شبکه کاملا بومی است و تمام ارتباطات بانکی بر بستر آن با امنیت و مطلوبیت بالا انجام خواهد شد. همچنین هزینه ارائه خدمات بانکداری بر بستر این شبکه کاهش پیدا خواهد کرد. با راهاندازی کامل این شبکه میتوان برای پیاده‌سازی دولت الکترونیک گام بلندی برداشت.
ارسال نظر