تاوان یک تصمیم
نزدیک به 5 سال از آخرین تصمیم مجلس برای رسیدگی به وضع معاینه فنی خودروها می‌گذرد. اسفندماه سال 89 در ذیل رسیدگی به قانون جرائم راهنمایی و رانندگی، مصوبه‌ای از سوی نمایندگان مجلس هشتم موجب شد زمان معافیت خودروهای صفر کیلومتر از معاینه فنی، از 2سال به 5سال افزایش یابد. این تصمیم براساس آمار، یکی از اصلی‌ترین عوامل برای بحرانی شدن آلودگی هوای کلانشهرها بود. معاینه فنی دوره‌ای خودروها دست‌کم تا 30 درصد از گازهای آلاینده وسایل نقلیه متحرک می‌کاهد. در عین حال هم‌اکنون بخش اعظم خودروهای پایتخت، برگه معاینه فنی ندارند و هیچ قانونی برای التزام آنها برای این امر وجود ندارد.

با توجه به تصمیم مجلس در افزایش مدت معاینه فنی متاسفانه تعداد مراجعات به مراکز معاینه فنی کل کشور کاهش یافته و در این مدت در کلانشهر تهران هیچ بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی مرکز معاینه فنی تقاضا نداده است. دراین مدت برخی نمایندگان مجلس به‌صورت انفرادی نسبت به لزوم اصلاح این قانون اظهارنظرهایی داشته‌اند، اما به‌رغم نظر مثبت نمایندگان و تاکید آنان به تسریع در اصلاح معافیت 5ساله، هنوز گام مؤثری در این ارتباط برداشته نشده است. در حال حاضر خدمات معاینه فنی در کشور دارای نواقص و ایراداتی است که قطعا برطرف کردن آن دارای راه‌حل‌های ساده‌ای است.معصومه آباد عضو شورای شهر تهران درباره تاثیراتی که این تصمیم‌گیری مجلس بر شهر تهران گذاشته است گفت: ‌این تصمیم علاوه‌بر تبعات زیست‌ محیطی، تصادفات سنگین ناشی از نقص ایمنی را دامنگیر شهروندان کرده است؛ زیرا در شهر تهران بیش از ۴ میلیون خودرو در حال تردد است و به‌رغم چنین حجم وسایل نقلیه‌ای در شهر، متاسفانه میزان مراجعه به مراکز معاینه فنی به کمتر از ۵۰۰ هزار مورد در سال می‌رسد که بسیار تامل‌برانگیز است.

بیش از 5/ 2 میلیون موتور سیکلت با پلاک تهران در شهر در حال تردد هستند، این در حالی است که سال گذشته تنها ۱۰۰ دستگاه موتورسیکلت به مراکز معاینه فنی موتورسیکلت مراجعه کردند. در حالی که امروز در شهر تهران ۴۰ خط در ۱۴ مرکز آماده ارائه خدمات معاینه فنی به شهروندان هستند اما بیش از ۷۰ درصد ظرفیت موجود که تنها با یک شیفت کار می‌کنند، همچنان خالی است.وی به گزارش ستاد معاینه فنی تهران اشاره کرد و گفت: به‌طور متوسط ۲۷ درصد خودروهایی که به مراکز معاینه فنی مراجعه می‌کنند، به موجب نقص فنی در عملکرد موتور و سیستم احتراقی، دارای آلایندگی بیش از حد و ۱۱ درصد با نقص در سیستم ترمز مواجهند. از سوی دیگر میزان آلودگی ناشی از موتورسیکلت‌ها به‌واسطه عملکرد نامناسب موتور ۴ تا ۱۰ برابر آلایندگی خودروها بوده و به تنهایی عامل ۵۵ درصد از مرگ و میر ناشی از تصادفات هستند.این عضو شورای شهر با تاکید بر اینکه بحث معاینه فنی نزد شهروندان به‌عنوان یک عامل تاثیرگذار در ارتقای ایمنی خودرو و سلامت شهر تلقی نمی‌شود، عنوان کرد: این امر در میان شهروندان، تنها به‌عنوان یک ابزار تحمیلی تعبیه شده که تساهل در انجام آن یک امتیاز به شمار می‌آید. درصورتی که مطالعات انجام گرفته نشان داده است اعمال صحیح معاینات فنی ۲۳ درصد از آلودگی هوا و ۱۳ درصد از مصرف سوخت و ۴۰ درصد از آمار تصادفات راهنمایی و رانندگی را کاهش می‌دهد.

بر اساس آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت بیش از 3 هزار نفر بر اثر عوارض ناشی از آلودگی هوا و سونامی سرطان در تهران جان خود را از دست داده اند. همچنین براساس آمار رسمی پزشکی قانونی در ۱۶ سال اخیر بیش از ۳۰۰ هزار نفر در ایران بر اثر حوادث رانندگی کشته شده‌اند. نکته حائز اهمیت آن است که اتحادیه اروپا، نقص فنی را عامل ۱۱ درصد از تصادفات منجر به فوت معرفی کرده است که اگر این درصد را به آمار کشته شدگان تصادفات در ایران نسبت دهیم، تنها در این چند سال انجام معاینه فنی می‌توانست جان بیش از ۳۰ هزار نفر ایرانی را نجات بخشد. آباد با بیان این‌که با میزان اعمال قانون و برخورد با وسایل نقلیه‌ای که معاینه فنی نداشته‌اند از سال گذشته تا امسال با ۱۳۰ هزار مورد به بیش از ۲ برابر رسیده است، گفت: این برخوردهای موضعی و موقت راهکار اجرایی شدن قانون نیست. از سوی دیگر هر چند که در حال حاضر ظرفیت خطوط معاینه فنی از میزان مراجعات هم بیشتر است، اما باید به‌منظور پوشش کامل وسایل نقلیه موتوری شهر، ظرفیت‌سازی مناسبی صورت گیرد.

رئیس کمیته ایمنی ومدیریت شورای شهر تهران با اظهار تاسف از عدم اجرای برنامه‌های موجود طبق قانون، تاکید کرد: در حالی که سیاست‌های ملی، توسعه حمل و نقل عمومی را نشانه گرفته، تیرهای ما به گشودن دروازه‌های شهر به روی خودروهای شخصی می‌خورد. خودروهایی که پیش‌تر برایشان طول عمر ۵ ساله معاینه فنی را بریده‌ایم تا در یک چرخه کاملا حساب شده تیشه بر سلامت شهر و شهروندان زنیم. به گفته آباد، معافیت معاینه فنی خودروهای داخلی درحالی رکورد خواب ۵ ساله را می‌زند که کاتالیست‌های آن حداکثر ۳ سال عمر می‌کنند و پس از آن کارایی خود را از دست می‌دهند؛ به‌طوری‌که میزان آلایندگی خودرو تا ۵ برابر افزایش می‌یابد.در این روزهای سرد پاییزی که بیشتر روزها دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا،شرایط سلامت هوا را ناسالم توصیف می‌کند ضرورت معاینه فنی بیشتر حس می‌شود.

ولی‌الله آذروش، دبیر معاینه فنی کلان شهرهای کشور در این رابطه توضیح داد: یکی از آزمون‌های مهم که در مراکز انجام می‌شود تست آلایندگی خودرو است. سلامت و یا عدم سلامت و کارکرد صحیح خودروها در این آزمون براساس حدود مجازی که سازمان حفاظت محیط زیست تعیین کرده و به مراکز معاینه فنی در سرتاسر کشور ابلاغ شده، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در حال حاضر 27 درصد از مردودی خودروها مربوط به این آزمون می‌شود. بقیه آزمون‌ها نیز می‌تواند به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در کاهش آلودگی هوا تاثیرگذار باشد. توقف خودرو به علت نقص در حاشیه راه‌ها عامل ایجاد اختلال در روانی ترافیک و بالطبع افزایش آلودگی هوا در سطح شهر خواهد شد. خرابی ترمز و یا ایراد بسیار جزئی خرابی چراغهای ترمز می‌تواند موجب رخ دادن یک تصادف و انباشت خودرو ایستاده در یک ترافیک سنگین شود. بدون تردید علاوه‌بر خودروهای کاربراتوری که 45 درصد از آلودگی هوای شهر تهران به علت تردد این خودروهاست، وجود ترافیک در شهر یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش آلودگی هوا است. در این حجم بالای ترافیک در شهر به علت افزایش مدت کارکرد و توقف و حرکت متوالی وسایل نقلیه به‌خصوص در فصل زمستان، تنها یک روز کافی است که هوا در وضعیت ناسالم قرار گیرد.

او با اشاره به نقش 23 درصدی انجام معاینه فنی در کاهش آلودگی هوا اظهار کرد: با توجه به تاثیر مستقیم انجام معاینه در کاهش آلودگی هوا و تصادفات شهروندان باید بحث معاینه فنی را فارغ از این‌که انجام سالیانه آن یک الزام قانونی است بسیار جدی بگیرند. در شرایط موجود همکاری و مشارکت شهروندان در رعایت قانون و احساس مسئولیت افراد جامعه نسبت به همدیگر تنها راه بیرون رفت از معضل آلودگی هوا است. شهروندان باید در ارتباط با انجام معاینه فنی به درجه‌ای از آگاهی برسند که بدون هیچگونه اجبار و ترس از برخورد سلبی، در سال چندین بار، بعد از هر تعمیر خودرو و یا قبل از مسافرت جهت کنترل وضعیت خودروی خود به یکی از مراکز معاینه مراجعه کنند.