فولاد مبارکه، دوستدار محیط‌زیست
شرکت فولاد مبارکه اصفهان بزرگترین مجتمع صنعتی کشور است که مساله‌ی محیط زیست از زمان کلنگ‌‌زنی این واحد مورد توجه ویژه‌ی شرکت بوده است. شاهد این ادعا مطالعات 25 جلدی طرح تحول فولاد مبارکه است که در سال 1361 با همکاری دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است و در آن مطالعات کلیه‌ی اثرات احتمالی زیست محیطی حضور شرکت فولاد در منطقه بررسی، تحلیل و راهکارهای لازم برای مشکلات احتمالی ارائه شده است. بنابراین مطالعات، شرکت در توسعه‌ی مرحله به مرحله‌ی خود با برنامه‌ی قبلی عمل نموده است و برای مثال همواره در ساخت هر واحد تولید الزامات زیست محیطی آن از جمله خرید دستگاه‌های مرتبط برای کنترل آلودگی‌های زیست محیطی نیز مد نظر قرار می‌گرفته است.چنین ملاحظاتی در دهه‌ی 60 و زمانی انجام شده است که مساله‌ی محیط زیست مانند امروز مورد توجه نبوده است و این نشان‌دهنده‌ی عمق بینش شرکت فولاد مبارکه‌ اصفهان در این مساله است. به گونه‌ای که حساسیت ما نسبت به این مساله در آن زمان و در قراردادها به گونه‌ای بود که حتی گاه مورد توجه و تعجب طرف خارجی قراردادهای ما قرار می‌گرفت.
در همان زمان ساخت، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی‌برای طراحی، ساخت و نصب تجهیزات انجام شد که نصب بیش از ۶۰ نوع سیستم کنترل گرد و غبار و آلاینده‌های هوا از جمله‌ی این موارد است که در آن زمان وجود داشته است.
مدیران پروژه و ساخت و مدیر عامل آن زمان جناب آقای مهندس عرفانیان تیز بینی و حساسیت خاصی بر این موضوعات و آینده‌نگری داشتند که این مساله واقعا ستودنی است که همین دیدگاه بعدها منشا اثرات فراوان حتی در مسائل اقتصادی شد. در آن زمان نصب تصفیه خانه‌ها آغاز شد و سیستم‌های کنترل آلودگی هوا یکی پس از دیگری نصب شدند و فولاد مبارکه شروع به کار کرد. یعنی آنکه توجه به مساله محیط زیست از ابتدا جزو خمیرمایه شرکت و عضوی از بدنه‌ی شرکت و مدیران آن بوده است.
بعد از بهره برداری این توجه ادامه یافت که برای مثال در زمان نصب و آغاز بهره برداری طرح‌های توسعه فضای سبز در دستور کار شرکت قرار گرفت که میزان وسعت این فضای سبز اکنون به ۱۶۰۰ هکتار می‌رسد.در همین سال‌ها طرح مطالعاتی دیگری مشترک با دانشگاه انجام شد و گونه‌های گیاهی و درختی منطبق بر اقلیم شرکت فولاد مبارکه با توجه به میزان آب منطقه‌ای که در این منطقه نیمه‌خشک و خشک در دسترس است، شناسایی شدند.
در این مطالعه حدود 70 درخت و درختچه درون یک سایت گونه شناسی پرورش داده‌ شد و حدود 10 سال مطالعات بر روی این گونه‌ها ادامه یافت. نتیجه آن طرح باعث شد که شرکت لیستی از گیاهان و درختانی را به دست آورد که بتواند با کمترین حجم مصرف آب بتواند همواره سبز باشد. یعنی دید علمی‌به مسائل محیط زیستی حتی هنگام گسترش فضای سبز نیز مورد توجه بوده است تا بهترین گونه‌های ممکن شناسایی و وارد منطقه شوند.
طرح مهم دیگر شرکت فولاد مبارکه در زمینه‌ی مسائل زیست محیطی طرح باز چرخانی آب است.واقعیت این امر این است که از آنجا که کارخانجات فولاد اروپا عمدتا در در کنار دریا هستند مساله آب برای آنها چندان اهمیتی ندارد. ولی شرکت چنین حساسیتی را در دوران ساخت به آنها منتقل نمود و آنها با توجه به حساسیت آب در منطقه برداشت ۴۰ میلیون متر مکعب در سال را برای ساخت۴ /۲ میلیون تن فولاد پیشنهاد دادند که این در حالی است که هم اکنون با تولید بیش از دو برابر آن زمان برداشت آب شرکت ۲۳ میلیون تا ۲۸ میلیون متر مکعب در سال بیشتر نیست.
یکی از طرح‌های مهمی‌که در آن زمان بسیاری آن را غیر ضروری می‌دیدند اما شرکت آن را اجرایی نمود، بحث بازچرخانی آب بود که با احداث تصفیه خانه‌ها‌ی بزرگ کل پساب فولاد برگشت می‌یافت. بخشی از آن برای مصرف در فضای سبز بعد از تصفیه و بخشی از آن را هم بعدا با انجام مراحلی به خط تولید باز می‌گرداندند.‌
برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی جمهوری اسلامی‌بیان می‌داشت که بخشی از آب مصرفی صنایع باید از منابع پساب‌ها تامین بشود و شرکت بسیار زودتر از برنامه به این مهم دست یافت. علیرغم برخی تبلیغات منفی رسانه‌ها، شرکت هیچگونه بازگشت مواد آلوده کننده‌ای به رودخانه ندارد. بلکه آب برداشتی به رودخانه پس از ۶ بار بازچرخانی بر اساس استانداردهای زیست‌محیطی تصفیه شده و برای آبیاری گیاهان منطقه استفاده می‌شود که این سهم در توسعه‌ی فضای سبز بهترین روش استفاده برای آب یک رودخانه محسوب می‌شود.
کل مصرف آب شرکت از رودخانه زیر یک درصد است که در بعضی از گفته‌ها در این باره اغراق می‌شود. شرکت تا به حال سرمایه‌گذاری‌های زیادی را روی بحث پساب و آب انجام داده است تا بتواند آب را ذخیره و مجدد استفاده کند. اگر کیفیت آب رودخانه خوب باشد شرکت تا 10 درصد دیگر هم می‌تواند صرفه جویی کند و مصرفش را در بحث آب کمتر کند.
شرکت از ابتدا در ساختار خود واحدی به نام محیط زیست داشت که در آن زمان کمتر صنعتی بخش مجزای محیط زیست در کارخانه اش داشت. در سبا ظهور شرکت فولاد مبارکه اولین کارخانه بزرگی بود که موفق به پایه‌گذاری سیستم‌های مدیریت زیست محیطی ایزو ۱۴۰۰۰ این سیستم در شرکت نمود. اهمیت این مساله تا حدی بود که رییس موسسه استاندارد و رییس وقت سازمان حفاظت محیط زیست در مراسم اهدای آن گواهی‌نامه حضور داشتند و در جشنی در فولاد مبارکه شرکت نمودند.
از آنجا که سازمانی که نظام مدیریت زیست محیطی را پایه‌گذاری می‌کند هر سال باید مورد ممیزی قرار بگیرد، مجبور است که مواردی را رعایت کند. اینها هر سال مورد ممیزی خارجی قرار می‌گیرند و هر سه سال یک بار این گواهی نامه تجدید می‌شود که خوشبختانه شرکت از سال 76 تا کنون به طور مرتب توسط شرکت‌های معتبر ارزیابی مجدد شده و گواهی نامه با سطح خوبی از رفع مغایرت‌ها و بهبود‌های زیست محیطی تمدید می‌شود.
شرکت از ابتدا تا کنون بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه سرمایه‌گذاری در بخش زیست محیطی داشته است و جالب است بدانید سالیانه بالغ بر ۱۵ میلیارد تومان هزینه نگهداری این تجهیزات و از جمله فضای سبزی است که ایجاد نموده است. در بحث ضایعات شرکت اقدام به ایجاد یک سایت مجهز و منطبق بر استانداردهای زیست محیطی نموده است که ۱۸ میلیارد تومان هزینه داشته است.
ضایعات ویژه نیز زیر نظر محیط زیست در قراردادی 4میلیارد تومانی جهت امحاء به وسیله‌ی یکی از شرکت‌های خصوصی با تدابیر ویژه جابجا می‌شود. موضع شرکت در برابر منتقدین موضع‌گیری نیست بلکه شرکت سعی دارد به طور واضح و روشن واقعیات را مطرح کند. واقعیت این است که شرکت مشکل زیست محیطی به صورتی که معضل باشد یا بار آلودگی روی محیط زیست اضافه کند، ندارد.
شرکت فولاد مبارکه یک کارخانه صنعتی است که به هر جهت بازدهی بالایی از هر جهت دارد و به ازای این بازدهی یک مقدار پساب دارد و یا آلودگی ایجاد می‌کند که در همه جای دنیا طبیعی است.البته این موارد ممکن است در بعضی از مواقع یک مقدار از حالت استاندارد خارج شود.
ولی با تعمیراتی که انجام می‌شود. با واکنش‌های به موقعی که انجام می‌شود اینها اصلاح می‌شود. شرکت سیستم پایش لحظه ای دارد که به صورت آنلاین مونیتورینگ انجام می‌شود و هر لحظه خروجی‌هایمان کنترل می‌شود.
همچنین فولاد مبارکه به طور مداوم به وسیله‌ی سازمان‌های محیط زیست پایش می‌شود و شاخص‌های مورد نظر آنها مدام اندازه گیری می‌شود و نتایج آن‌ها بدون اطلاع ما به سازمان‌های محیط زیستی ارائه می‌شود که خوشبختانه تا کنون مساله‌ی جدی با این سازمان‌ها نداشته‌ایم. مساله ای که اخیرا اتفاق افتاد بر اساس یک اتفاق ویک شرایط غیر عادی یک مقدار آلاینده از یک خروجی بیش از حد مجاز شد که آن هم بلافاصله ترمیم شد و اصلاح شد. من معتقدم فولاد مبارکه یکی از پاک ترین صنایعی است که در منطقه وجود دارد.
تمام کوشش ملی این است که به جای سوخت‌های سنگین از گاز استفاده کنند. ما در فولاد مبارکه طراحی مان بر اساس مصرف گاز است. گاز طبیعی را استفاده می‌کنیم که یکی از بهترین سوخت‌هایی است که فعلا در دسترس است . تمام کوره‌های ما گاز سوز هستند. ما هیچ آلاینده ناشی از سوخت به محیط وارد نمی‌کنیم. سایر مسائل مانند ذرات و گرد و غبار نیز در سیستم‌های کنترل آلودگی و کنترل گرد و غبار گرفته می‌شود.
علاوه بر این، فشارهای بین‌المللی نیز همیشه ناظر برنامه‌های شرکت است. در این زمینه نیز شرکت دستاوردهای زیادی داشته است که می‌توان به مواردی مانند دریافت گواهی‌توسعه مکانیسم پاک برای کنترل انتشار گاز دی اکسید کربن از انجمن جهانی فولاد، طرح منتخب زیست محیطی فرآوری سرباره از جامعه سبز اروپا و انعقاد پیمان بازل برای دفع ضایعات خطرناک اشاره کرد. واقعیت این است که حساسیت نسبت به فولاد مبارکه زیاد است و شرکت نیز به اندازه‌ی کافی به این قضیه می‌پردازد اما برخی بدون توجه به دستاوردها این شرکت در مورد آن بی انصافی می‌کنند.
شرکت فولاد مبارکه اصفهان علاوه بر واحد اصلی خود در واحدهایی که به طور مستقیم زیر نظر فولاد مبارکه هستند نیز همین مسائل را پیگیری می‌نمایدکه یکی از این واحد‌ها فولاد سبا است که در حال حاضر کاملا متصل به فولاد مبارکه است و تمام این شرایط در آنجا نیز رعایت شده است. فولاد هرمزگان نیز دیگر واحد تولیدی فولاد مبارکه است که خوشبختانه به علت جدید بودن از نظر تکنولوژی یک مقدار هم از خود فولاد مبارکه جلوتر است. در آنجا هم سعی شده که این مسایل در نظر گرفته شود و کلیه‌ی دستاوردها به آنجا نیز منتقل شود.
شرکت فولاد مبارکه همواره ارتباطات مثبتی با دانشگاه‌ها و سازمان‌ها و سمن‌های زیست محیطی برقرار نموده است و طرح‌های مختلفی را در این موضوع مورد مطالعه قرار می‌دهد. شرکت سالانه در نمایشگاه‌های زیست محیطی مختلف شرکت می‌کند و دستاوردها و موفقیت‌های خود را در معرض دید علاقه‌مندان قرار می‌دهد. گروه‌های بسیار زیادی از دانشگاه‌ها و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در ارتباط با محیط زیست از فولاد مبارکه بازدید می‌نمایند. پتانسیل عظیمی‌در فولاد مبارکه وجود دارد برای افراد علاقه‌مند به تحقیقات محیط زیستی وجود دارد و نظام محیط زیستی شرکت جالب توجه است و شرکت نیز از آنها استقبال می‌کند و دانش خود را با علاقه در اختیار دیگران می‌گذارد.