کتاب خوب را از کجای نمایشگاه بخریم؟

محسن فرجی

نویسنده و روزنامه نگار

نمایشگاه کتاب حالا به صفحه بیست و نهم رسیده و برای خودش کتاب قطوری شده که صفحاتش خواندنی و به یاد ماندنی است. از این منظر، چنین اتفاق فرهنگی بزرگی به یک جشن سالانه بدل شده که برای دوستداران کتاب و کتابخوانی خوشایند و دوست‏داشتنی است. اما از منظری دیگر، نمی‏توان چشم به روی کاستی‏های آن بست و از کنار رویدادی که با هزینه‏ای هنگفت به انجام می‏رسد، بی‏اعتنا و بدون نقادی جدی گذشت. مثلا نقدی که همواره به آن وارد بوده و هنوز هم راه‌حلی برایش پیدا نشده، این است که نمایشگاه بیشتر یک فروشگاه بزرگ است تا یک نمایشگاه واقعی با تعاریف و کارکردهایش. اما از جمله موضوعاتی که کمتر به آن پرداخته شده و هر ساله در نمایشگاه رخ می‏نماید، در هم‏ریختگی شگفت‏آوری است که در چینش غرفه‏های ناشران دیده می‏شود و چهره این جشن را مخدوش می‏کند.

البته متولیان برپایی نمایشگاه، در یک تقسیم‏بندی کلی، ناشران را تحت عناوین عمومی، دانشگاهی و کودک و نوجوان مجزا کرده‏اند. بخشی را هم به نشر بین‏الملل اختصاص داده‏اند. بعد هم ناشران هر کدام از این بخش‏ها را بر مبنای حروف الفبا کنار هم نشانده‏اند. از جهتی، این تقسیم‏بندی که برای سهولت دسترسی به غرفه‏ها صورت گرفته، راهگشاست، اما از جهتی دیگر، به همان آشفتگی عجیب و غریبی منجر شده است که به آن اشاره کردیم. چون بی‏تعارف شاید تعداد ناشران جدی و اثرگذار در حوزه علوم انسانی و خاصه ادبیات، بیش از تعداد انگشتان دو دست نباشد، اما این ناشران معدود و محدود، در انبوه ناشرانی محاصره شده‏اند که کتاب‏های عسل درمانی و مدیریت یک دقیقه‏ای و آشپزی‏های رنگارنگ و ... برای فروش آورده‏اند. مخاطب بخت‏برگشته کتاب‏های جدی هم باید این همه ناشر را ببیند و بی‏اعتنا از کنارشان بگذرد تا خودش را به همان ناشران جدی برساند. در آنجا هم با همفکران خودش مواجه می‏شود که جلوی این غرفه‏ها تجمع کرده‏اند و ناخواسته دیدن و انتخاب و خرید کتاب را برای دیگران دشوار کرده‏اند.

در حالی که می‏توان در یک تقسیم بندی دیگر، ناشران را تقسیم‏بندی کیفی کرد و حتی ناشران را بر مبنای محتوای عمده کتاب‏هایشان به ادبی، فلسفی، هنری و ... از هم مجزا ساخت تا مخاطب بتواند مستقیما و با کمترین صرف انرژی و وقت به سراغ ناشران و کتاب‏های مطلوبش برود. اگر هم به این ناشران پرمخاطب، فضایی وسیع‏تر و مجهزتر از وضعیت فعلی اختصاص یابد، مخاطبان جدی کتاب به واقع یک جشن بیکران را در نمایشگاه تجربه می‏کنند. در این صورت خریداران و دوستداران کتاب‏های عامه‏پسند و آسان‏فهم هم می‏توانند راحت‎‏تر و سریع‏تر به غرفه‏های مطلوب خود برسند و آثار مورد نیازشان را تهیه کنند. البته که این کار، یعنی جداسازی کیفی ناشران، مستلزم یک برنامه‏ریزی دقیق و جدی و کاربردی است، اما نشدنی نیست. چنانچه تاکنون سه بار محل برگزاری نمایشگاه را تغییر داده‏اند و این آزمون و خطا در مکان برپایی نمایشگاه، نهایتا به وضعیتی پایدار و قابل قبول رسیده است. این اتفاق هم شدنی است و بعد از یک درهم ریختگی اولیه، حتما به نتیجه‏ای مطلوب می‏رسد تا علاقه‏مندان به کتاب‏های خوب و جدی، بیشترین بهره را از نمایشگاه در کمترین زمان ببرند.

کتاب خوب را از کجای نمایشگاه بخریم؟