استـراتژی‌هایـی برای طراحی محیط کار
مترجم: مریم رضایی سازمان‌های هوشمند می‌دانند که هدف اصلی آنها توسعه عملکرد کارکنان است. در یک شرکت دانش-محور، افراد همانند موتورهایی هستند که رشد، سازگاری، توسعه و نوآوری شرکت را بر عهده دارند. مترجم: مریم رضایی
تعجبی ندارد که طراحی متفکرانه محیط کار می‌تواند ابزار قدرتمندی برای کمک به توسعه عملکرد کارکنان باشد و مزیتی که این موضوع به همراه دارد این است که هر آنچه باعث افزایش بهره‌وری می‌شود، سلامت و رفاه کارکنان را نیز در بر دارد. با توجه به ماهیت فرآیندهای کاری امروزی، محیط کار چگونه می‌تواند توسعه عملکرد انسانی را دربربگیرد؟ محیط کار چگونه می‌تواند فعالیت‌های مختلف مربوط به‌کار عملی - مثل همکاری، خلاقیت، نوآوری، تفکر عمیق و آموزش - را مورد حمایت قرار دهد؟ یک راه شناخت بهتر ماهیت عملکرد انسانی، تعریف مورد استفاده توسط روانشناسان سازمانی است که معتقدند این امر از طریق ترکیب توانایی، انگیزه و فرصت محقق می‌شود.


عملکرد = توانایی × انگیزه × فرصتعملکرد تابعی از سه فاکتور است که همزمان عمل می‌کنند. توانایی به این مربوط است که آیا یک فرد می‌تواند وظیفه‌ای را انجام دهد یا نه. انگیزه یعنی بسنجیم که آیا فرد می‌خواهد کاری را انجام دهد یا نه و فرصت یعنی دسترسی‌پذیری؛ یعنی یک فرد نمی‌تواند کاری را انجام دهد، اگر فرصتی در اختیارش گذاشته نشود یا به منابع لازم دسترسی نداشته باشد. این چارچوب، منعکس‌کننده ماهیت مشکل و متغیر کار در دنیای امروز است. همه این فاکتورها را یک محیط کار تضمین می‌کند. محیط کار چگونه این کار را انجام می‌دهد؟ به گفته جودیت هیرواگن، کارشناس برنامه‌ریزی، بهره‌وری و محیط کار به سه طریق زیر با هم ارتباط دارند:
یک ساختمان با ایجاد شرایط محیطی راحت، توانمندسازی کنترل فردی و متناسب‌سازی شرایط و کاهش ریسک‌های بهداشتی و امنیتی می‌تواند به‌طور مثبتی بر توانایی کاری افراد اثرگذار باشد. اثرات منفی بر توانایی انجام کار دقیقا برعکس این موارد هستند؛ یعنی عدم آسایش، اختلال و ریسک.
یک ساختمان با ایجاد شرایطی که کارکرد موثر و مثبت را ارتقا می‌دهد، درگیری روانی و کنترل شخصی می‌تواند به‌طور مثبتی بر انگیزه افراد تاثیرگذار باشد. وضعیت روانی «فضای موثری» برای فرآیندها و رفتارهای متفکرانه ایجاد می‌کند و مستقیما به انگیزه مرتبط می‌شود.
ک ساختمان با ایجاد دسترسی منصفانه به شرایطی که ریسک‌های بهداشتی و امنیتی را کاهش می‌دهد و نیز دسترسی منصفانه به سازگاری و طراحی‌های مناسب، می‌تواند
بر فرصت تاثیرگذار باشد. کدام استراتژی‌های خاص محیط کار ترکیب مناسبی از توانایی، انگیزه و فرصت را برای توسعه عملکرد انسانی ارائه می‌دهد؟ بهترین کار طراحی خوب محیط کار است.

آنچه باید در طراحی محیط کار در نظر گرفت
ده عامل اساسی در طراحی که اثر مثبتی بر محیط کار دارند و از انجام کار بهتر پشتیبانی می‌کنند عبارت است از:
1) مناسب بودن دما و تجهیزات حرارتی:دمای مناسب محل کار با ترکیب مناسبی از وسایل گرمازا یا خنک‌کننده، سیستم تهویه برای جریان داشتن هوا و رطوبت به دست می‌آید. ترکیب این عوامل برای آسایش جسمی در محیط کار لازم است. وقتی می‌شنوید که کارمندان از دمای نامناسب محیط کار خود شکایت می‌کند، شاید عدم وجود تهویه یا رطوبت مناسب بخشی از دلیل آن باشد. برخی نکات کلیدی به‌منظور ایجاد دمای مناسب در محیط کار عبارت است از:
دمای ایده‌آل محیط کار ۵/ ۲۱ و به ازای هر یک درجه دمای بالا یا پایین‌تر از این میزان، ۱ تا ۲ درصد کاهش بهره‌وری خواهیم داشت.
دمای نسبتا پایین‌تر موجب بالا رفتن دقت در کارها و کاهش مرخصی‌های استعلاجی می‌شود.
کنترل شخصی بر شرایط محیطی، به‌خصوص دما، بهره‌وری را بالا می‌برد. یک پروژه تحقیقاتی نشان داده وقتی کارمندان یک شرکت بیمه به ساختمان جدید محل کار خود که امکان کنترل دما در اختیار خودشان بود نقل مکان کردند، به میزان ۸/ ۲ درصد افزایش بهره‌وری داشتند.
2) دسترسی به طبیعت، چشم‌انداز مناسب و نور روز: انسان به‌طور غریزی ترجیح می‌دهد اطرافش را طبیعت فرا گرفته باشد. این عشق به طبیعت بسیار مهم است که در محیط‌های داخلی رعایت شود. همچنین بسیار مفید خواهد بود اگر کارمندان بتوانند دقایق اندکی از روز کاری را بیرون از دفتر کار بگذرانند و گشتی در یک محیط باز بزنند.
وجود پنجره‌های بزرگ و مناسب و استفاده از نور روز تاثیر مثبتی بر عملکرد کارکنان خواهد داشت.
نور بیرون کمک می‌کند کارکنان ریتم تغییر ساعت را تنظیم کنند و تحقیقات نشان داده بدون این ریتم‌ها دچار استرس می‌شوند.
۳) دگرگونی حسی و تغییرپذیری:همان‌طور که دسترسی به طبیعت و نور روز در یک محیط کار لازم است، دگرگونی حسی و تغییرپذیری نیز مهم است. نبود محرک‌های بصری در طول یک روز، کسالت به دنبال دارد و بر توانایی کارکنان برای هوشیار بودن اثر می‌گذارد. فضای گسترده‌ای که مملو از رنگ‌‌های خنثی است و پستی و بلندی و بافت ندارد، کمکی به بهره‌وری انسانی نمی‌کند.
دگرگونی حسی و تغییرپذیری لزوما به معنی به‌کار بردن نورهای روشن یا صداهای خاص نیست، بلکه وجود پنجره‌های بزرگ با چشم‌انداز رو به منظره، استفاده از موادی که تجربه حسی در مغز ایجاد کند، تغییرپذیری در فاصله اشیا، تغییر سطوح نورپردازی و هایلایت کردن برخی چیزها و نیز سطوح معتدلی از پیچیدگی بصری از نمونه‌های آن است.
وقتی فضای محیط کار محرک نباشد، کارکنان تمرکز و خلاقیت خود را از دست می‌دهند. محیطی عاری از دگرگونی حسی و تغییرپذیری موجب کسالت و عدم انفعال می‌شود.
4) رنگ:اینکه افراد چگونه تفاوت‌های رنگی را درک می‌کنند، به فرهنگ و تجربیات زندگی آنها بستگی دارد. به هر حال، کلیاتی در مورد نحوه درک آشکار یا ناخودآگاه افراد از رنگ‌پردازی در محیط کار وجود دارد:
رنگ‌های روشن‌تر به‌طور کلی با افزایش تمرکز و دقت در انجام کارها همراه است.
آبی آرامش‌بخش است و کنترل ذهنی و تفکر خلاقانه را افزایش می‌دهد.
صورتی احساس خشم، تهاجم، تنهایی، ناامیدی و گرفتاری را کاهش می‌دهد.
قرمز احساس قدرت و انرژی را افزایش می‌دهد و با سرزندگی و جاه‌طلبی همراه است.
زرد باعث می‌شود افراد بیشتر هوشیار و مراقب باشند و فکر آزادتری برای تصمیم‌گیری داشته باشند.
نارنجی کمک می‌کند افراد بر احساسات خود غلبه کنند و اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند. همچنین حس اشتیاق به زندگی ایجاد می‌کند.
۵) کنترل صداهای مزاحم:صدا مساله‌ای بسیار مهم در محیط‌های کاری است. این عامل با توجه به اولویت‌های فردی و نیز نوع کاری که انجام می‌شود، به طرز جالبی می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد یا مانع آن باشد. کلید کار این است که امکان دسترسی افراد را به فضاهای مجزا با تفکیک‌سازی آکوستیک در مواقع لزوم ایجاد کنیم.
برخلاف تصور عامه، اختلالاتی که صدا در حین انجام وظایف ساده و معمولی ایجاد می‌کند، می‌توانند محرکی برای ادامه کار ما باشند، اما اختلالات صوتی در حین انجام کارهای پیچیده اثرات منفی خواهد داشت و انگیزه ادامه کار را کاهش می‌دهد.
اداره خدمات عمومی آمریکا اخیرا راهنمای جامعی را در مورد صوت‌شناسی در محیط کار منتشر کرده است. در این راهنما اشاره شده «صوت‌شناسی در دفتر کار نقشی کلیدی در عملکرد کاری و رفاه کارکنان دارد. توانایی برقراری تعاملات برنامه‌ریزی شده و خودانگیخته، بدون ایجاد مزاحمت برای دیگران، در انجام کار تیمی و توسعه روابط بسیار لازم است. «آسایش صوتی» زمانی به دست می‌آید که محیط کار پشتیبانی مناسبی از تعاملات، گفت‌وگوهای محرمانه و کاری که نیاز به تمرکز دارد، انجام دهد.
پیشنهاد طراحان این است که برای به حداقل رساندن میزان انعکاس صدا در محیط از سه استراتژی جذب (از طریق به‌کار بردن سقف آکوستیک، پارچه و فرش)، مسدود کردن (از طریق به‌کار بردن اشیا، پنل‌ها، دیوار، پارتیشن و پرده) و پوشاندن صدا استفاده کنید. برای به دست آوردن نتیجه مطلوب‌تر، بهتر است هر سه استراتژی با هم ترکیب شوند.
۶) ازدحام:وقتی افراد دورشان شلوغ می‌شود، اغلب احساس استرس می‌کنند که این امر بر رضایت آنها از محیط کار تاثیرگذار است. حسی که افراد از فضا و شلوغ بودن آن دریافت می‌کنند بسیار متفاوت است و به سابقه فرهنگی، علایق شخصی و جنسیت آنها بستگی دارد. سالی آگوستین، روانشناس محیطی موارد زیر را یادآور می‌شود:
فضاهای روشن‌تر و پرنورتر و نیز اتاق‌هایی که سقف بلند دارند و یا دیوارهای آنها آینه‌کاری شده‌اند، کمتر شلوغ و پرازدحام به نظر می‌رسند.
مردان بیشتر از زنان حس می‌کنند دور و برشان شلوغ است. مردان دید محیطی بهتری نسبت به زنان دارند و حضور دیگران را در یک فضا بیشتر حس می‌کنند.
استفاده از اشیا، گیاهان، وسایل دکوری یا ستون باعث می‌شود افراد حس کنند ازدحام کمتری در اطرافشان وجود دارد.
۷) فاکتورهای انسانی و سهولت استفاده از ابزارها:محیط‌های کاری که صرفا برای کارکنان طراحی شده‌اند و انسان‌محور هستند، راحت‌تر و منعطف‌تر هستند و در طول زمان باعث افزایش بهره‌وری می‌شوند. دلیل آن این است که این گونه دفاتر نیازها و محدودیت‌های افراد را در نظر می‌گیرند و در صدد رفع آنها برمی‌آیند. «فاکتورهای انسانی» حوزه‌ای از روانشناسی محیط کار است که بر دامنه‌ای از موضوعات مانند سهولت استفاده از ابزارها، امنیت محیط کار، کاهش خطای انسانی، طراحی محصول و تعامل انسان با کامپیوتر، متمرکز می‌شود.
طبق اعلام آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا، بیماری‌های عضلانی/ اسکلتی که عامل انواع کمردرد، آرتروز و پوکی استخوان است، در این کشور رو به افزایش است. همچنین تحقیقی که وب‌سایت HOK اخیرا در مورد 3 هزار و 600 کارمند فعال در صنایع گوناگون انجام داده نشان می‌دهد که 82 درصد شرکت‌کنندگان تجربه نوعی ناهنجاری جسمی را داشته‌اند. متداول‌ترین این ناهنجاری‌ها درد کمر، گردن و شانه بوده که ناشی از طولانی نشستن یا ایستادن و نیز استفاده از ابزارهای غیراستاندارد در محیط کار است.
۸) دخالت دادن کارمندان:رابطه مستقیمی بین دخالت دادن کارمندان در امور و میزان رضایت شغلی آنها وجود دارد. این موضوع بر بهره‌وری و نوآوری کارمندان اثرگذار است.
کارمندانی که در کارها دخالت داده می‌شوند، بهره‌وری و سودآوری بیشتری نسبت به سایر کارمندان دارند. این افراد روابط قوی‌تری با مشتری برقرار می‌کنند و وفاداری بیشتری نسبت به شرکت خود دارند. کارمندان متعهد بهترین منبع ایده‌های جدید برای شرکت هستند.
بهتر است فضای دفتر کار را طوری طراحی کنید که وسعت دید بیشتری داشته باشد و تحرک کارمندان برای تعامل با یکدیگر بیشتر باشد. وقتی همکاران یکدیگر را می‌بینند، ارتباط و مشارکت بیشتری خواهند داشت.
پاداش و تحسین کارمندان را به روش آشکاری اجرا کنید تا دیگران را برای دخالت بیشتر تشویق کنید.