ذکر احوال حاکمان و استانداران خراسان در دوره قاجاریه – بخش آخر
هادی پژوهش
على‌محمد شریف‌الدوله کاشانی در کاشان متولد شد و در مدرسه علوم سیاسى تهران به تحصیل پرداخت. به سال ۱۳۲۴ ش قنسول بادکوبه شد و در دوره مشروطیت کارگزار رشت بود و برای مدتی کفالت وزارت جنگ را برعهده داشت.
وى حکومت‌هاى کردستان، گروس، بروجرد، لرستان آذربایجان و خوزستان را عهده‌دار گردید و در سال ۱۳۰۳ شمسی با سمت استاندار خراسان راهی مشهد شد و تا اواخر سال ۱۳۰۵ خورشیدی در سمت خود باقی بود. شریف‌الدوله آخرین استاندار حکم گرفته قاجاری در خراسان است. در سال ۱۳۰۴ با مقدماتی که از قبل فراهم شده بود مجلس شورای ملی با اکثریت ۸۰ رای از ۸۵ نفر حاضر در مجلس که به ریاست سید محمد تدین بیرجندی نائب رئیس مجلس اداره می‌شد با تصویب ماده واحده‌ای رای به تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی با تغییر مواد ۳۶ و ۳۷ و ۳۸ و ۴۰ متمم قانون اساسی مشروطیت داد و رضاخان میرپنج معروف به سردار سپه به عنوان بنیان‌گذار سلسله پهلوی شد.
على‌محمد شریف‌الدوله کاشانی در کاشان متولد شد و در مدرسه علوم سیاسى تهران به تحصیل پرداخت. به سال ۱۳۲۴ ش قنسول بادکوبه شد و در دوره مشروطیت کارگزار رشت بود و برای مدتی کفالت وزارت جنگ را برعهده داشت.
وى حکومت‌هاى کردستان، گروس، بروجرد، لرستان آذربایجان و خوزستان را عهده‌دار گردید و در سال ۱۳۰۳ شمسی با سمت استاندار خراسان راهی مشهد شد و تا اواخر سال ۱۳۰۵ خورشیدی در سمت خود باقی بود. شریف‌الدوله آخرین استاندار حکم گرفته قاجاری در خراسان است. در سال ۱۳۰۴ با مقدماتی که از قبل فراهم شده بود مجلس شورای ملی با اکثریت ۸۰ رای از ۸۵ نفر حاضر در مجلس که به ریاست سید محمد تدین بیرجندی نائب رئیس مجلس اداره می‌شد با تصویب ماده واحده‌ای رای به تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی با تغییر مواد ۳۶ و ۳۷ و ۳۸ و ۴۰ متمم قانون اساسی مشروطیت داد و رضاخان میرپنج معروف به سردار سپه به عنوان بنیان‌گذار سلسله پهلوی شد.
هادی پژوهش
على‌محمد شریف‌الدوله کاشانی در کاشان متولد شد و در مدرسه علوم سیاسى تهران به تحصیل پرداخت. به سال ۱۳۲۴ ش قنسول بادکوبه شد و در دوره مشروطیت کارگزار رشت بود و برای مدتی کفالت وزارت جنگ را برعهده داشت.
وى حکومت‌هاى کردستان، گروس، بروجرد، لرستان آذربایجان و خوزستان را عهده‌دار گردید و در سال ۱۳۰۳ شمسی با سمت استاندار خراسان راهی مشهد شد و تا اواخر سال ۱۳۰۵ خورشیدی در سمت خود باقی بود. شریف‌الدوله آخرین استاندار حکم گرفته قاجاری در خراسان است. در سال ۱۳۰۴ با مقدماتی که از قبل فراهم شده بود مجلس شورای ملی با اکثریت ۸۰ رای از ۸۵ نفر حاضر در مجلس که به ریاست سید محمد تدین بیرجندی نائب رئیس مجلس اداره می‌شد با تصویب ماده واحده‌ای رای به تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی با تغییر مواد ۳۶ و ۳۷ و ۳۸ و ۴۰ متمم قانون اساسی مشروطیت داد و رضاخان میرپنج معروف به سردار سپه به عنوان بنیان‌گذار سلسله پهلوی شد.
در دوره دوم مجلس از طرف گیلان (فومنات) وکیل گردید و به تهران آمده به فرقه اعتدالیون پیوست. پس از چند ماه از مجلس استعفا کرده از فرقه اعتدالیون خارج شد و به دسته «اتحاد و ترقى» پیوست. سپس به وزارت امور خارجه رفت و در سمت‌هاى مختلف مشغول به‌کار شد. شریف‌الدوله طبع شعر نیز داشت و «دیوان» خطى وى حاوى مضامین جنگ‌هاى ارتش در کردستان بود. او در ۷۲ سالگى در کوى سنگلج تهران وفات یافت.
منبع :شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران - و وقایع خاور ایرانبا تلخیص و اضافات
خلاصه ای از
شرح حال استانداران خراسان در دوران قاجاریه
به دلایلی از جمله همجواری با کشورهای افغانستان و روسیه و وسیع بودن و تنوع قومی آن و همچنین وجود مرقد مطهر امام رضا (ع) و حضور زائرین و درآمد و نذورات آستان قدس رضوی که مهمترین درآمد والیان بوده است؛ خراسان در دوران قاجاریه اهمیت خاصی داشته است و اکثر والیان علاوه بر منصب حکومت مقام تولیت رابه خود اختصاص داده‌اند و برای رسیدن به منصب استانداری این ایالت پهناور که سیستان را هم در برمی‌گرفت گاهی اقدام به پرداخت رشوه و پیشکش به شاه و یا صدر اعظم می‌نمودند. تعداد والیان خراسان در دوران قاجار با احتساب کسانی که مکررا استاندار شده و حکم دریافت کرده‌اند ۳۴نفر بوده‌اند که بدلیل اهمیت خراسان همه از میان شاهزادگان و نزدیکان شاه انتخاب می‌شدند.
34 والی خراسان که بودند؟
چنانچه ذکر شداولین والی خراسان در عهد قاجار محمدولی میرزا در سن۱۶سالگی مدت۱۴سال والی خراسان بوده است. وی فرزند چهارم فتحعلی شاه بود و تنها والی بود که مدت طولانی با اقتدار کامل و پشتیبانی از مرکز توانست حکومت کند. دومین والی خراسان شجاع‌السلطنه ششمین فرزند فتحعلی شاه است. طول دوران والی‌گری وی۶ سال بود.
وقایع مهم دوران وی عبارتند از: لشکرکشی به هرات و فتح آن، شورش بنیادخان مزاره‌ای و فتح خان و ورود اویس سفرنامه‌نویس و جهانگرد خارجی به خراسان. والی بعدی هلاکومیرزا بهادر، پسر بزرگ شجاع‌السلطنه که به‌علت کوتاهی دوران حکومت وی، واقعه قابل‌ذکر وجود ندارد. احمدعلی میرزا، نوزدهمین پسر فتحعلی شاه به حکومت خراسان منصوب شد.
عباس میرزا پسر دوم فتحعلی‌شاه، وی تنها شاهزاده قاجاراست که تجربه کافی درامر حکومت داشت و توانست با تدبیر درمدت کم‌آرامش رابا حمله به تربت‌حیدریه، کاشمر، قوچان برقرار کند. والیان خراسان در سلطنت محمدشاه که اولین والی آصف‌الدوله دایی محمدشاه بود. مهمترین وقایع دوره او: شورش علیه یهودیان ساکن مشهد، دومین والی حسن‌خان فرزند آصف‌الدوله، سومین والی فرزند دیگر آصف‌الدوله بیگلربیگی بود، فتنه سالار در مشهد که به خوبی دست استعمار انگلیس درآن پیداست دراین دوره اتفاق افتاد. والیان در سلطنت ناصرالدین شاه عبارتند از:حشمت‌الدوله پسر بیست و یکم عباس‌میرزا، نایب‌السلطنه درمدت دوسال والی‌گری وی درگیر جنگ با سالار و امرای خراسان بود.
سپس حسام‌السلطنه، پسر سیزدهم عباس‌میرزا از شخصیت‌های با کفایت قاجار و به انتخاب امیرکبیر والی خراسان شد. دفع فتنه سالار و تصرف هرات از خدمات بزرگ وی بود. او یکی از مخالفان انگلیس بود که همین امر باعث برکناری وی شد.
فریدون‌میرزا، پسر پنجم عباس‌میرزا والی بعدی بود. اقدامات مهم او، مرمت ایوان طلا و به‌سازی حرم مطهر و جمع‌آوری زنان فاحشه و پایان فتنه سرخس بود. بعد از فوت وی مراد حسام‌السلطنه برای سومین بار والی گردید. بعد از سه سال، حمزه میرزا حشمت‌الدوله، برای دومین بار والی خراسان شد. از اقدامات او سرکوبی ترکمنان یاغی و ساختن مهمان‌خانه حضرت و فاجعه شکست شمس‌الدوله از ترکمنان دراین دوره اتفاق افتاد. جلال‌الدوله، پسر پنجم ناصرالدین شاه والی خراسان شد. وی درسن شانزده سالگی بعداز چهارسال والی‌گری درگذشت. اولین سفر ناصرالدین شاه با همسر ومادرش مهد علیا دراین دوره بوده است. سپس والی‌گری به ظهیرالدوله رسید که دو سال بر منصب آن بود.
سیستان دراین دوره به خراسان افزوده شد و تلگراف خراسان راه‌اندازی شد. رکن‌الدوله والی بعدی، چهارمین پسر محمدشاه و برادر کوچک ناصرالدین شاه است. سپهسالار اعظم ناصرالدین شاه والی بعدی بود وبه ترتیب والیان عبارتند از: محمودخان ناصرالملک، فتح‌علی‌خان صاحب دیوان، ابوالفتح میرزا، غلامرضا خان آصف‌الدوله
والیان در زمان مظفرالدین شاه ومحمدعلی شاه:
سلطان حسین میرزا منیرالدوله، آصف‌الدوله غلامحسین صاحب اختیار
والیان درزمان احمدشاه: علی‌نقی میرزا رکن الدوله، منیرالدوله، کامران میرزا، احمدقوام السلطنه، صمصام‌السلطنه (شورش آقا محمدخان درنوخندان اتفاق افتاد). رضاقلی‌خان مانی نظام‌السلطنه، سردار اسعد بختیاری، ابوالفتح طباطبایی، حشمت‌الدوله و شریف‌الدوله.
با این قسمت گزارش به پایان می‌رسد و چنانچه توفیقی حاصل شد انشاا... شرح حال و اقدامات و وقایع خراسان در دوران پهلوی تقدیم خواهد شد .
على‌محمد شریف‌الدوله کاشانی در کاشان متولد شد و در مدرسه علوم سیاسى تهران به تحصیل پرداخت. به سال ۱۳۲۴ ش قنسول بادکوبه شد و در دوره مشروطیت کارگزار رشت بود و برای مدتی کفالت وزارت جنگ را برعهده داشت.
وى حکومت‌هاى کردستان، گروس، بروجرد، لرستان آذربایجان و خوزستان را عهده‌دار گردید و در سال ۱۳۰۳ شمسی با سمت استاندار خراسان راهی مشهد شد و تا اواخر سال ۱۳۰۵ خورشیدی در سمت خود باقی بود. شریف‌الدوله آخرین استاندار حکم گرفته قاجاری در خراسان است. در سال ۱۳۰۴ با مقدماتی که از قبل فراهم شده بود مجلس شورای ملی با اکثریت ۸۰ رای از ۸۵ نفر حاضر در مجلس که به ریاست سید محمد تدین بیرجندی نائب رئیس مجلس اداره می‌شد با تصویب ماده واحده‌ای رای به تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی با تغییر مواد ۳۶ و ۳۷ و ۳۸ و ۴۰ متمم قانون اساسی مشروطیت داد و رضاخان میرپنج معروف به سردار سپه به عنوان بنیان‌گذار سلسله پهلوی شد.
در دوره دوم مجلس از طرف گیلان (فومنات) وکیل گردید و به تهران آمده به فرقه اعتدالیون پیوست. پس از چند ماه از مجلس استعفا کرده از فرقه اعتدالیون خارج شد و به دسته «اتحاد و ترقى» پیوست. سپس به وزارت امور خارجه رفت و در سمت‌هاى مختلف مشغول به‌کار شد. شریف‌الدوله طبع شعر نیز داشت و «دیوان» خطى وى حاوى مضامین جنگ‌هاى ارتش در کردستان بود. او در ۷۲ سالگى در کوى سنگلج تهران وفات یافت.
منبع :شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران - و وقایع خاور ایرانبا تلخیص و اضافات
خلاصه ای از
شرح حال استانداران خراسان در دوران قاجاریه
به دلایلی از جمله همجواری با کشورهای افغانستان و روسیه و وسیع بودن و تنوع قومی آن و همچنین وجود مرقد مطهر امام رضا (ع) و حضور زائرین و درآمد و نذورات آستان قدس رضوی که مهمترین درآمد والیان بوده است؛ خراسان در دوران قاجاریه اهمیت خاصی داشته است و اکثر والیان علاوه بر منصب حکومت مقام تولیت رابه خود اختصاص داده‌اند و برای رسیدن به منصب استانداری این ایالت پهناور که سیستان را هم در برمی‌گرفت گاهی اقدام به پرداخت رشوه و پیشکش به شاه و یا صدر اعظم می‌نمودند. تعداد والیان خراسان در دوران قاجار با احتساب کسانی که مکررا استاندار شده و حکم دریافت کرده‌اند ۳۴نفر بوده‌اند که بدلیل اهمیت خراسان همه از میان شاهزادگان و نزدیکان شاه انتخاب می‌شدند.
34 والی خراسان که بودند؟
چنانچه ذکر شداولین والی خراسان در عهد قاجار محمدولی میرزا در سن۱۶سالگی مدت۱۴سال والی خراسان بوده است. وی فرزند چهارم فتحعلی شاه بود و تنها والی بود که مدت طولانی با اقتدار کامل و پشتیبانی از مرکز توانست حکومت کند. دومین والی خراسان شجاع‌السلطنه ششمین فرزند فتحعلی شاه است. طول دوران والی‌گری وی۶ سال بود.
وقایع مهم دوران وی عبارتند از: لشکرکشی به هرات و فتح آن، شورش بنیادخان مزاره‌ای و فتح خان و ورود اویس سفرنامه‌نویس و جهانگرد خارجی به خراسان. والی بعدی هلاکومیرزا بهادر، پسر بزرگ شجاع‌السلطنه که به‌علت کوتاهی دوران حکومت وی، واقعه قابل‌ذکر وجود ندارد. احمدعلی میرزا، نوزدهمین پسر فتحعلی شاه به حکومت خراسان منصوب شد.
عباس میرزا پسر دوم فتحعلی‌شاه، وی تنها شاهزاده قاجاراست که تجربه کافی درامر حکومت داشت و توانست با تدبیر درمدت کم‌آرامش رابا حمله به تربت‌حیدریه، کاشمر، قوچان برقرار کند. والیان خراسان در سلطنت محمدشاه که اولین والی آصف‌الدوله دایی محمدشاه بود. مهمترین وقایع دوره او: شورش علیه یهودیان ساکن مشهد، دومین والی حسن‌خان فرزند آصف‌الدوله، سومین والی فرزند دیگر آصف‌الدوله بیگلربیگی بود، فتنه سالار در مشهد که به خوبی دست استعمار انگلیس درآن پیداست دراین دوره اتفاق افتاد. والیان در سلطنت ناصرالدین شاه عبارتند از:حشمت‌الدوله پسر بیست و یکم عباس‌میرزا، نایب‌السلطنه درمدت دوسال والی‌گری وی درگیر جنگ با سالار و امرای خراسان بود.
سپس حسام‌السلطنه، پسر سیزدهم عباس‌میرزا از شخصیت‌های با کفایت قاجار و به انتخاب امیرکبیر والی خراسان شد. دفع فتنه سالار و تصرف هرات از خدمات بزرگ وی بود. او یکی از مخالفان انگلیس بود که همین امر باعث برکناری وی شد.
فریدون‌میرزا، پسر پنجم عباس‌میرزا والی بعدی بود. اقدامات مهم او، مرمت ایوان طلا و به‌سازی حرم مطهر و جمع‌آوری زنان فاحشه و پایان فتنه سرخس بود. بعد از فوت وی مراد حسام‌السلطنه برای سومین بار والی گردید. بعد از سه سال، حمزه میرزا حشمت‌الدوله، برای دومین بار والی خراسان شد. از اقدامات او سرکوبی ترکمنان یاغی و ساختن مهمان‌خانه حضرت و فاجعه شکست شمس‌الدوله از ترکمنان دراین دوره اتفاق افتاد. جلال‌الدوله، پسر پنجم ناصرالدین شاه والی خراسان شد. وی درسن شانزده سالگی بعداز چهارسال والی‌گری درگذشت. اولین سفر ناصرالدین شاه با همسر ومادرش مهد علیا دراین دوره بوده است. سپس والی‌گری به ظهیرالدوله رسید که دو سال بر منصب آن بود.
سیستان دراین دوره به خراسان افزوده شد و تلگراف خراسان راه‌اندازی شد. رکن‌الدوله والی بعدی، چهارمین پسر محمدشاه و برادر کوچک ناصرالدین شاه است. سپهسالار اعظم ناصرالدین شاه والی بعدی بود وبه ترتیب والیان عبارتند از: محمودخان ناصرالملک، فتح‌علی‌خان صاحب دیوان، ابوالفتح میرزا، غلامرضا خان آصف‌الدوله
والیان در زمان مظفرالدین شاه ومحمدعلی شاه:
سلطان حسین میرزا منیرالدوله، آصف‌الدوله غلامحسین صاحب اختیار
والیان درزمان احمدشاه: علی‌نقی میرزا رکن الدوله، منیرالدوله، کامران میرزا، احمدقوام السلطنه، صمصام‌السلطنه (شورش آقا محمدخان درنوخندان اتفاق افتاد). رضاقلی‌خان مانی نظام‌السلطنه، سردار اسعد بختیاری، ابوالفتح طباطبایی، حشمت‌الدوله و شریف‌الدوله.
با این قسمت گزارش به پایان می‌رسد و چنانچه توفیقی حاصل شد انشاا... شرح حال و اقدامات و وقایع خراسان در دوران پهلوی تقدیم خواهد شد .
ارسال نظر