دوئل روی رینگ - ۱۹ بهمن ۹۱
تلفن زنگ می‌زند، صدایی از آن طرف خط می‌گوید: «ماشینا آمادس، چک نقد باشه»! این مکالمه کوتاه است، اما پیام کاملا شفاف و واضح است. پیام حکایت از رانت‌های میلیارد تومانی در صنعت خودرو دارد!

این روز‌ها جنگ عجیبی بین دلالان خودرو در جریان است، همه به دنبال یافتن یک مسیر نفوذ در کارخانه‌های ایران‌خودرو و سایپا هستند؛ چراکه فاصله قیمت‌ها از جلوی در کارخانه تا بازار آزاد، گاه تا۲۴ میلیون تومان است و این موضوع باعث شکل‌گیری یک رانت میلیاردی در صنعت خودروسازی داخلی شده است.
به غیر از افزایش شدید قیمت که در روز‌های گذشته بازار خودرو را درنوردید و قیمت پراید را از 7 میلیون تومان به 17 میلیون تومان رساند، موضوع مهمی که این روزها وجود دارد تفاوت فاحش قیمت کارخانه و بازار آزاد است.
دلالان بازار خودرو این روز‌ها در به در دنبال پیدا کردن یک رابط در داخل کارخانه‌های ایران‌خودرو و سایپا هستند و این موضوع یک دوئل تمام‌عیار را بین دلالان خودرو ایجاد کرده است. در این میان تنها کسی که در این بازار ضرر می‌کند مصرف‌کننده نهایی است که مجبور است، خودرو‌های داخلی را به قیمت‌های بسیار گران‌تر بخرد. چنین رویه‌ای در دهه ۶۰ در بازار خودرو ایران حاکم بود؛ هر کس حواله خودرو در دست داشت، خوشبخت بود و می‌توانست این خودرو را به چندین برابر قیمت در بازار آزاد بفروشد. این موضوع موجب شده بود خودرو به یک کالای سرمایه‌ای در ایران تبدیل شود و بخش زیادی از نقدینگی موجود در جامعه برای دریافت سود بیشتر به سمت خرید خودرو حرکت کند. این موضوع در دهه‌های بعد به شکل‌های دیگری تکرار شد و این بار مردم برای کسب سود بیشتر در صف‌های خرید موبایل ایستادند تا آن را در بازار آزاد به قیمت‌های بالاتری بفروشند، اقتصاددانان معتقدند تبدیل کالاهای مصرفی، مانند موبایل و خودرو به یک کالای سرمایه‌ای نشانه‌ای از بروز یک بیماری اقتصادی است و باید چاره‌ای برای آن اندیشید. به نظر می‌رسد ادامه روند کنونی در بازار خودرو منجر به افزایش رانت در روزهای آینده خواهد شد؛ چراکه هر کس بتواند خودروی بیشتری از کارخانه تحویل بگیرد، سود بیشتری به دست می‌آورد. به طور مثال هر نمایشگاه داری که بتواند ۱۰ خودرو ۲۰۶ از کارخانه تحویل بگیرد به طور میانگین می‌تواند بیش از ۲۰۰ میلیون تومان سود ‌کند؛ چراکه تفاوت تقریبی قیمت کارخانه تا بازار آزاد بین ۲۰ تا ۲۲ میلیون است، این موضوع موجب ایجاد رانت‌های میلیارد تومانی در بازار آزاد خودرو شده است. در این جنگ نابرابر کسی برنده است که بتواند خودروی بیشتری از کارخانه تحویل بگیرد و آخرین خبرها حکایت از آن دارد که جنگ نابرابری برای ایجاد رابطه بیشتر در داخل کارخانه برای تحویل خودرو بیشتر در جریان است و واسطه‌های وارد یک کارزار تمام‌عیار برای دریافت سود بیشتر از تفاوت قیمت به وجود آمده شده‌اند. برخی کارشناسان براین باورند که کاهش تولید خودروهای داخلی توسط ایران‌خودرو و سایپا به ایجاد رانت در بازار دامن زده و در این میان بازار خودرو به‌شدت گیج شده است؛ اما کسانی که به رانت دسترسی دارند، سود‌های کلانی به جیب می‌زنند.
بررسی قیمت‌ها
بررسی قیمت‌ها در بازار آزاد نشان می‌دهد قیمت خودرو از زمانی که از کارخانه خارج می‌شود تا زمانی که به نمایشگاه فروش اتومبیل برسد، به طور عجیبی رشد می‌کند. به طور مثال، قیمت پژوه ۲۰۷ اتومات و دنده‌ای به طور میانگین بین ۲۳تا ۲۴ تومان افزایش می‌یابد. اگراز قبل برای خرید این خودرو در کارخانه ایران‌خودرو ثبت‌نام کرده باشید؛ می‌توانید پژو i ۲۰۷ اتوماتیک را ۲۷ میلیون و ۳۲۰ هزار تومان تحویل بگیرید، اما اگر بخواهید همین خودرو را در بازار آزاد بخرید، باید بابت همین خودرو بین ۵۰ تا ۵۲ میلیون تومان پول نقد پرداخت کنید. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پس از پژو۲۰۷ بیشترین میزان افزایش قیمت مربوط به خودرو ۲۰۶ است و تفاوت قیمت کارخانه این خودرو با بازار آزاد بیشتر از دیگر خودرو‌ها است. به نظر می‌رسد عمده‌ترین دلیل این موضوع تقاضای زیادی است که برای این محصول وجود دارد. به طور کل قیمت محصولات شرکت ایران‌خودرو از جلوی در کارخانه تا بازار آزاد به طور عجیبی افزایش می‌یابد و این موضوع در مورد قیمت ۲۰۶ بیشتر از دیگر محصولات این شرکت است. آمار‌ها همچنین نشان می‌دهد که قیمت تندر ۹۰ هم در بازار آزاد به طور میانگین بین ۱۲ تا ۱۳ میلیون تومان بیشتر از قیمت کارخانه است. اما این افزایش قیمت‌ها فقط شامل ایران‌خودرو نمی‌شود، شرکت سایپا و دیگر خودروسازان داخلی نیز قیمت محصولاتشان با قیمت بازار آزاد تفاوت زیادی پیدا کرده است. به طور مثال قیمت انواع پراید به‌عنوان پرتقاضاترین خودرو داخلی در بازار آزاد به طور میانگین بین ۵ تا ۶ میلیون تومان گران‌تر از بازار آزاد فروخته می‌شود. خریداران می‌توانند پراید را با توجه به مدلی که انتخاب می‌کنند بین ۱۱ میلیون ۵۷۰ هزار تومان تا ۱۲ میلیون ۲۵۰ هزار تومان در کارخانه تحویل بگیرند، اما به قول دلالان این قیمت‌ها در بازار آزاد مرده است و نرخ‌های جدید تعیین‌کننده بازار هستند. مگان شرکت پارس خودرو نیز دست کمی نسبت به همتایان خود ندارند و شما برای خرید یک مگان اتوماتیک ۲۰۰۰ باید ۷۷ میلیون ۸۰۰ هزار تومان پرداخت کنید، این یعنی ۲۰ میلیون تومان بالاتر از نرخ کارخانه. بگذریم از اینکه آیا قیمت این خودرو ۷۷ میلیون ۸۰۰ هزار تومان می‌ارزد یا خیر!