وقتی مرسدس‌های هیتلری بیدار می‌شوند - ۱۹ بهمن ۹۱
بازار معاملات خودرو‌های دست‌دوم در ایران از همان زمان ورود نخستین اتومبیل‌های وارداتی به ایران شکل گرفت و سند این اتومبیل‌ها بین افراد مختلف دست به دست می‌شد، حتی با احداث کارخانه‌های خودروسازی داخلی بازار خودرو‌های کارکرده هرگز از رونق نیفتاد و این وسیله صنعتی عصر مدرن روز به روز طرفداران زیادتری پیداکرد، ضمن اینکه این وسیله عامل مهمی در توسعه شهری و افزایش حمل‌ونقل هم محسوب می‌شد. اما در چند سال گذشته به مدد تلاش‌های انجام شده و همچنین تولید چند خودرو ارزان قیمت، شرایطی ایجاد شد که تمایل مردم برای خرید خودرو‌های صفرکیلومتر افزایش یافت. کارشناسان اقتصادی این اتفاق را به فال نیک می‌گیرند و این رویه را نوعی حرکت رو به جلو در جهت رشد اقتصادی می‌دانند. اساسا به‌کارگیری اتومبیل‌های صفرکیلومتر و از رده خارج کردن اتومبیل‌های با عمر بیش از 5 سال کمک زیادی به اقتصاد و توسعه شهری می‌کند، چرا که هزینه تردد اتومبیل‌هایی که عمر بالایی دارند بیشتر از تولید یک خودرو جدید است. اما رویای کاهش مبادلات خودرو‌های کارکرده چندان دوام نیافت و از ابتدای سال بروز چند عامل از جمله افزایش قیمت ارز، کاهش تولید خودرو‌های داخلی، کمبود لوازم یدکی و همچنین مشکلاتی که خودروسازان داخلی در تامین مواد اولیه دارند منجر به رشد قیمت خودروصفرکیلومتر شد. این موضوع موجب شد ظرف روز‌های گذشته، قیمت پراید حتی به 17 میلیون500 هزار تومان هم برسد، متناسب با این افزایش قیمت بازار خودرو‌های دست‌دوم هم دستخوش تغییر شد و چون خیلی از مردم توانایی مالی خود را برای خرید یک اتومبیل صفرکیلومتر از دست داده‌اند، به سمت اتومبیل‌های کارکرده روی آوردند. همین موضوع منجر شده است که ظرف چند ماه گذشته بار دیگر اتومبیل‌های کارکرده که به قول رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران عمر برخی از آنها حتی به دوران هیتلرهم می‌رسد! قدر و منزلت بیشتری پیدا کنند و خودرو‌های کارکرده نیز با افزایش قیمت مواجه شوند.
به این ترتیب هر چند رونق گرفتن یک بازار به خودی خود یک مزیت محسوب می‌شود، اما در برخی از کالا‌ها مانند اتومبیل‌های کارکرده رونق آن زیان‌های زیادی به همراه دارد که هم برای اقتصاد و هم برای جامعه زیان‌آور است، در همین رابطه و همچنین در مورد دلایل افزایش قیمت خودرو‌های کار کرده گفت‌وگویی انجام داده‌ایم با حسین اردوخانی، رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران که در ادامه می‌خوانید.

چرا بازار خودروهای دست‌دوم در ایران پررونق است؟
توانایی مالی افراد برای خرید متفاوت است و هر کس با توجه به بودجه‌ای که دارد خودرو مورد نظرش را خریداری می‌کند. وقتی یک خودرو 8 میلیون تومانی در کمتر از 2 ماه به 17 میلیون می‌رسد و قیمت خودروی 20 میلون تومانی به 40 میلیون تومان در بازار می‌رسد، چطور می‌توان روی این بازار حساب کرد؟ کسانی که توان خریداری خودروهای صفرکیلومتر ندارند، مجبورند خودروهای دست‌دوم و کارکرده بخرند.
افزایش قیمت خودروهای صفرکیلومتر موجب رونق دست‌دوم‌ها شده است. وقتی قیمت بازار صفرکیلومترها متعادل و عادلانه نیست، نمی‌توان انتظار داشت که دست‌دوم‌ها ارزان بمانند. موضوع این است که افزایش بی‌حساب و کتاب خودروهای نو و صفرکیلومتر به بازار دست‌دوم‌ها لطمه وارد کرده است.
حجم معاملات خودروهای دست‌دوم چقدر نسبت به گذشته افزایش داشته است؟
حجم معاملات خودرو در یکسال گذشته ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.
فکر می‌کنید چه دلایلی منجر به افزایش قیمت خودرو شده است؟
در چند ماه گذشته خودروهایی که در کشور تردد می‌کنند، به دلیل افزایش ارز و گران شدن مواد اولیه با رشد قیمت مواجه شدند. در چند ماه گذشته در شرایطی که خودروسازان داخلی دستشان از ارز مرجع و مبادله‌ای کوتاه بود، خبر تحریم واردات برخی کالاهای واسطه‌ای مانند ورق فولادی از سوی اتحادیه اروپا چالش دیگری پیش روی خودروسازان داخلی قرارداد و گرانی برخی مواد و قطعات مورد نیاز نیز که از سال ۸۸ با آن دست به گریبان‌اند، این روزها تشدید شده و آنها را تا مرحله انجماد کاری پیش برده است. افزایش ۱۸۵ درصدی قیمت ورق مصرفی، ۲۳۸ درصدی آلومینیوم و ۲۴۹ درصدی مواد پلیمری، موضوعی نیست که سازمان حمایت از آن غافل شده باشد، در این صورت معلوم نیست این سازمان چگونه بین افزایش قیمت محصولی مانند خودرو و افزایش نهاده‌های آن رابطه منطقی برقرار کرده است.
یعنی یکی از عواملی که موجب گران شدن خودرو‌های صفرکیلومتر و کار کرده شده، مشکلاتی است که در بخش تولید به وجود آمده است؟
بله؛ کاهش ۵۰ درصدی تولید خودرو در کشور زنگ خطری برای بازار خودرو محسوب می‌شود. نبود لوازم و قطعات برای خودروهای دست‌دوم یکی دیگر از معضلات استفاده از خودروهای کارکرده است. برخی از قطعات، دیگر در ایران تولید نمی‌شود یا برخی از آنها دیگر وارد کشور نمی‌شوند. در برخی مواقع نیز قطعات را می‌توان پیدا کرد، اما گران شده است. بنابراین مالکان خودروهای قدیمی و دست‌دوم با مشکلاتی از قبیل کمبود قطعه دست و پنجه نرم می‌کنند.
به نظر می‌رسد معاملات خودرو از تعادل خارج شده و از میزان گردش مالی این صنعت کم شده است، وضع معاملات این صنعت را در چند ماه گذشته چطور ارزیابی می‌کنید؟
در چند ماه اخیر به دلیل رشد بیش از حد قیمت‌ها و نوسان‌های نرخ ارز، بازار خرید و فروش خودروهای دست‌دوم از رونق افتاده و مخصوصا در دو هفته اخیر رکود بازار تشدید شده است. در چنین شرایطی فروشندگان می‌ترسند که در صورت فروش، ضرر کنند و خریداران نیز با این تصور که ممکن است قیمت‌ها کاهش یابد، از خرید خودرو خودداری می‌کنند. برخی از خریداران با توجه به بودجه‌ای که دارند، می‌خواهند خودروهای دست‌دوم بخرند، اما خودرویی برای عرضه وجود ندارد. فروشندگان به امید روزهای پرسودتر خودروهای خود را نمی‌فروشند. این کمبود عرضه چه در بازار صفرکیلومترها و چه در بازار دست‌دوم‌ها موجب برهم زدن تعادل بازار شده است. در این آشفته بازار که قیمت‌ها لحظه‌ای افزایش می‌یابد، فروشندگان ترس از فروش خودرو خود دارند، چرا که مشخص نیست فردا با همان پول بتوانند خودروی جدید بخرند.
آیا شرکت‌های خودروسازی داخلی تاثیری در افزایش قیمت خودروها دارند؟
بله، خودروسازان یکی از عوامل موثر در قیمت‌گذاری محسوب می‌شوند. شرکت‌های خودروساز به صورت مستقیم بر بازار خودروهای کارکرده یا دست‌دوم تاثیر ندارند، بلکه با بالا بردن بی‌رویه قیمت خودروهای صفرکیلومتر، بازار خودروهای دست‌دوم را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند و موجب می‌شوند که این بازار دچار التهاب شود. کل بازار خودرو و مسائلی از قبیل گرانی خودرو و افزایش قیمت‌ها زیر سر خودروسازان است.
ارزیابی قیمت
این روز‌ها قیمت‌ها به قدری بالا رفته که مردم دیگر توانایی خرید اتومبیل حتی دست‌دوم را هم ندارند، به نظر شما این قیمت‌هایی که در بازار دادوستد می‌شود عادلانه است؟
خیر؛ تاکنون سابقه نداشته قیمت خودروها چنین رشدی داشته باشد. قیمت‌گذاری‌هایی که در بازار خودروهای دست‌دوم انجام می‌شود، اصلا عادلانه نیست. قیمت خودروها چه دست‌دوم و چه صفرکیلومتر بی‌حساب و کتاب افزایش یافته و هیچ نهادی هم پاسخ‌گو نیست. البته در این آشفته‌بازاری که وجود دارد، هر روز می‌بینیم که قیمت خودروهای صفرکیلومتر دقیقه‌ای افزایش می‌باید، پس نباید انتظار داشت که خودروهای دست‌دوم گران نشود.
به نظر شما در حال حاضر روند عرضه و تقاضا در بازار چگونه است آیا میزان عرضه با حجم تقاضا تناسب دارد؟
خیر، عرضه خودرو در بازار محدود شده، اما تقاضا همچنان زیاد است. با توجه به مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد، معتقدم که قیمت‌ها همچنان روند صعودی دارد و قیمت خودرو باز هم افزایش می‌یابد. به تبع افزایش قیمت خودروهای صفرکیلومتر، خودروهای دست‌دوم نیز گران می‌شود.
مقایسه ایران با کشور‌های دیگر
آیا در کشور‌های دیگر هم بازار خودرو‌های کارکرده تا این حد رونق دارد،وضع بازار خودرو‌های دست‌دوم در ایران در مقایسه با کشور‌های دیگر چگونه است؟
چنین وضعی کمتر در کشور‌های دیگر به‌ویژه کشور‌های توسعه‌یافته وجود دارد. در اروپا قیمت خودروها ماهانه کاهش می‌یابد. مثلا اگر خوردویی را ژانویه خریداری کنید و در پارکینگ نگهداری کنید در ماه فوریه چون یک ماه از عمر خودرو گذشته است، باید آن را ارزان‌تر بفروشید.
معاملات خودروهای دست‌دوم چقدر به ضرر صنعت خودروسازی است؟
اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها افزایش عمر مفید خودروها را نتیجه بحران اقتصادی می‌دانند. در تمام کشورهای اروپایی خودرو عمر مفید دارد. البته این عمر مفید در کشورهای مختلف متفاوت است. در برخی کشورها ۱۰ سال برخی ۱۲ سال است. این در حالی است که ما در ایران خودروهایی داریم که ۶۰ سال عمر دارد و همچنان از آن استفاده می‌شود. به طوری که می‌توان گفت عمر بسیاری از خودروهای ما با عمر هیتلر برابری می‌کند!
راه‌حل دولت‌های اروپایی برای کاهش تمایل مردم به استفاده از خودرو‌های دست‌دوم چیست؟
مالیات سنگین، معاینه فنی و نقل و انتقالات پرهزینه از جمله مواردی است که دولت‌های اروپایی برای نگهداری خودروهای دست‌دوم در نظر می‌گیرند، حال آنکه موارد یادشده ارزش این خودروها را کاهش می‌دهد؛ بنابراین صاحبان آنها ترجیح می‌دهند که خودرو صفرکیلومتر خریداری کنند. این در حالی است که هم‌اکنون نگهداری یک خودرو دست‌دوم و قدیمی ‌در کشور ما هزینه‌ای برای صاحب آن ندارد و دولت نیز برای تعویض خودروهای مذکور اجباری در نظر نگرفته است، بنابراین در کشور ما علاقه‌مندی برای نگهداری آن وجود دارد.
میزان آلایندگی
میانگین عمر خودروهای در حال تردد در ایران چقدر است؟
میانگین عمر خودروها در ایران متغیر است. به طوری‌که از یک ماه شروع می‌شود و تا 25 یا 30 سال یا بیشتر هم می‌رسد.
تردد خودروهای دست‌دوم برای جامعه شهری و اقتصاد کشور چه معضلاتی دارد؟
حضور خودروهای دست‌دوم که عمر زیادی هم دارند و درعین حال بازار آنها هم این روزها رونق گرفته ضرر‌های اقتصادی زیادی دارد. برخی از این خودروها به دوره فرسودگی می‌رسند، اما صاحبانشان راضی نمی‌شوند آنها را از رده خارج کنند. خودروهای بالای 2سال باید برگه معاینه فنی داشته باشند، این در حالی است که بسیاری از مراکز استاندارد نیستند و ضعف شدیدی در بخش معاینه فنی خودرو دیده می‌شود. مصرف سوخت خودروهای دست‌دوم نیز به مرور زمان افزایش می‌یابد. البته کیفیت بنزین نیز موثر است. کیفیت نامطلوب بنزین‌ موجب می‌شود خودروهای دست‌دوم سوخت بیشتری مصرف کنند، در نتیجه آلودگی هوا افزایش می‌یابد. برخی از خودروهای دست‌دوم از نظر ایمنی مشکل اساسی دارند.
برآوردی وجود دارد که نشان دهد میزان آلایندگی خودرو‌های دست‌دوم چقدر است؟
خودروهای موجود در تهران بیش از 5 میلیون دستگاه است، یعنی 4 برابر بیش از ظرفیت معابر موجود. این خودروها آلودگی زیادی تولید می‌کنند که از این میان وجود 60 درصد خودروهای فرسوده کشور در کلانشهر تهران، نگرانی‌ها را درخصوص افزایش حجم آلودگی‌ها و افزایش خطر برای سلامت شهروندان بیشتر می‌کند. متاسفانه، خودروهایی که در کشور تولید می‌شود، از همان روز نخست که وارد خیابان می‌شود، باعث آلایندگی هوا می‌شود، چراکه سیستم سوخت‌رسانی درستی وجود ندارد و بنزینی که در ایران استفاده می‌شود، مطابق با استانداردهای روز نیست. حال فکر کنید که خودرویی که چند سال کار کرده و دست‌دوم محسوب می‌شود، چقدر در آلودگی هوا نقش دارد.