دانش آموزان نخستین قربانیان آلودگی هوا
خانه‌نشینی پرآسیب دانش آموزان
سال‌هاست که شهرها و کلان‌شهرهای ایران با آغاز سرمای هوا درگیر آلاینده‌هایی می‌شوند که مشکلات بسیار فراوانی را برای ساکنان این مناطق به همراه دارد.
در این میان معمولاً از تعطیل شدن مدارس به‌عنوان راهکاری در جهت درامان ماندن دانش آموزان از مضرات آلاینده‌ها و البته کاهش تردد خودروها و تاثیر بر کاهش آلودگی ،استفاده می‌شود.
امسال نیز تعطیلی مدارس کلان‌شهر و چند شهر دیگر اصفهان کمی زودتر از سال‌های گذشته با تشدید آلودگی هوا آغاز شد که از‌نظر کارشناسان آموزشی ادامه این روند پیامدهای ناخوشایندی را در پی خواهد داشت.
همان‌گونه که خانه‌نشینی دانش آموزان در دوران کرونا نیز نتیجه‌ای جز ضعف تحصیلی ، افت راندمان آموزشی و کم‌سوادی را دربر نداشت. و حالا با توجه به آسیب چنین اتفاقی بر راندمان تحصیلی ، درخواست مسوولان این حوزه آن است که غیرحضوری شدن مدارس به دلایلی نظیر آلودگی هوا، سرما ، کمبود گاز و سایر موارد نه به‌عنوان نخستین راه‌حل بلکه آخرین راهکار برای حل مسائل و مشکلات باشد. ضمن آنکه این روال ، هزینه سنگینی را هم به دولت تحمیل می‌کند. آمارهای سال‌های گذشته هزینه هرروز از تعطیلی مدارس برای دولت را معادل ۱۲۰ میلیارد تومان تخمین می‌زد. قابل‌ذکر است آسیب مادی و آموزشی این تعطیلی‌ها به میزانی است که گفته می‌شود تعطیلی برخی از دستگاه‌ها و بخش‌های اداری برای کنترل آلودگی هوا ضرر کمتری در مقایسه با تعطیلی مدارس موجب می‌شود.
تعطیلی مدارس تدبیری ناکارآمد
اصفهان رکورددار شهرهای آلوده کشور است و بر اساس آمارهاوضعیت آلودگی هوای این شهر نگران‌کننده است. مساله‌ای قابل‌تأمل که قطعاً عمق یک فاجعه را نمایان می‌کند.
واقعیت آن است که آلودگی هوا یکی از چالش‌های اساسی در همه کلان‌شهرهای کشور است.ولی ظاهرا این معضل در اصفهان به دلیل وجود صنایع فراوانش از مرز چالش هم عبور کرده است.
کارشناسان محیط‌زیست نبود برنامه‌ریزی مناسب،فعالیت صنایع فراوان ، فقدان طرح جامع مبتنی بر مطالعات علمی، نداشتن برخورد جدی با وسایل نقلیه دودزا، نبود مدیریت یکپارچه، فقدان قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری نا مناسب، نقض قانون وعدم مدیریت یکپارچه را ازجمله دلایل آلودگی هوا در کلان‌شهرها برشمرده‌اند.برخی تردد هزاران خودروی سبک و سنگین در استان اصفهان ، عده‌ای هم استقرار واحدهای صنعتی و تولید آهن و فولاد، شهرک‌های صنعتی، معادن سنگ‌بری‌ها و واحدهای صنفی کوچک و بزرگ مختلف در اطراف اصفهان را دلایل اصلی آلاینده‌ها می‌دانند. همچنین وجود کانون‌های بحرانی ریز گردها در شمال و شرق اصفهان و محصور شدن استان با بیابان‌های متعهد و پهناور استان‌های یزد، سمنان و خراسان جنوبی سبب افزایش آلاینده‌ها می‌شود. که معمولاً برای رهایی از چنین مشکلی راهکارهایی چون جلوگیری از تردد خودروهای دودزا، استفاده نکردن از خودروهای تک‌سرنشین، استفاده از وسایل نقلیه عمومی، نظارت دقیق بر صنایع بزرگ و کوچک آلاینده و توسعه ناوگان عمومی مطرح می‌شود. اما مساله قابل‌تأمل آنکه در این چند سال اخیر ، به‌جای اجرای چنین تدابیری برای کاهش آلاینده‌ها ، از راهکاری آسان‌تر مانند تعطیلی مدارس استفاده می‌شود. تدبیری ناکارآمد که خود مصیبتی دیگر است برای دانش‌آموزانی که در این روزها از آموزش محروم می‌مانند. تا جایی که کارشناسان و مسوولان آموزشی استان بارها بر آسیب‌زا بودن چنین اقدامی درروند کیفی آموزش تأکید داشته‌اند. پیش‌ازاین نوری وزیر وقت آموزش‌وپرورش با انتقاد نسبت به تعطیلات آلودگی هوا گفته بود تعطیلات بدون برنامه به آموزش‌وپرورش کشور ضربه می‌زند، باید تعطیلات را ساماندهی و برنامه‌ریزی کرد.
همچنین محمدرضا ابراهیمی مدیرکل آموزش‌وپرورش استان اعلام کرد، سلامت دانش‌آموزان برای ما بسیار حائز اهمیت است، اما تعطیلی و غیرحضوری کردن مدارس نمی‌تواند سبب کاهش آلودگی هوا شود، چراکه دلیل آلودگی‌ها به دلیل برقراری مدرسه نیست که با تعطیلی و برپایی کلاس‌های آنلاین از بین برود، برای رفع علت اصلی این مشکل باید علت‌یابی شود.
آنچه والدین درخواست می‌کنند
در این شرایط که آلاینده‌ها موجب تعطیلی مدارس برخی از شهرها و کلان‌شهرهای کشور می‌شود بخشی از خانواده‌ها نیز باوجود نگرانی نسبت به‌سلامت فرزندان خود اما با غیرحضوری شدن دانش آموزان ،چندان موافقت ندارند. به اعتقاد مخالفان تعطیلی در همین روزها هم تردد دانش آموزان تفاوت چندانی با قبل نمی‌کند. زیرابه دلایلی چون درس خواندن دسته‌جمعی و حتی تفریح ،در سطح شهر عبور و مرور می‌کنند. عده‌ای دیگر با واکنش نسبت به این تعطیلات می‌گویند دوران کرونا ضعف آموزشی شدیدی را برای فرزندان آن‌ها به همراه داشته است که پس از گذشت دو سال هنوز هم جبران نشده است. بنابراین تعطیلات دوباره مدارس ، به صلاح فرزندان نیست. اگرچه تأکید می‌شود قبل از وقوع این آلایندگی‌های هرساله که زمان مشخصی هم دارد تدابیر خاص انجام گیرد تا دانش آموزان اولین قربانی چنین شرایطی نباشند. درخواست جدی که خانواده‌ها از مسوولان مربوطه دارند در وهله نخست اتخاذ راهکارهایی قبل از فرارسیدن فصول سرد سال در جهت کاهش آلایندگی‌ها ،دوم تعطیلی مراکز دیگر به‌جای مدارس برای کاستن از آلودگی‌ها در روزها خاص ،قرارگیری نماینده‌ای از سوی آموزش‌وپرورش در کمیته اضطرار آلودگی هوای استان به‌گونه‌ای که در برابر این تعطیلی‌ها مقاومت نشان دهد و مورد دیگر که سال‌های گذشته انجام می‌گرفت تعطیلات در فصل امتحانات مدارس متوسطه بود که این موضوع موجب به تأخیر افتادن طولانی‌مدت امتحانات و مضاعف شدن استرس دانش آموزان می‌شد امری که والدین از اکنون برای تکرار نشدن ،درخواست توجه به آن را،دارند.
تعطیلی مدارس گزینه آخر باشد
پرسشی که وجود دارد آنکه این میزان از آلاینده‌ها آیا در کشورهای دیگر هم وجود دارد؟
متولیان و مسوولان در آن کشورها چه برخوردی با شرایط آلاینده می‌کنند و چه تصمیماتی می‌گیرند؟
تحقیقات سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد بیش از ۹۹ درصد مردم جهان در هوای ناسالم با درجه‌های مختلف از سطوح آلایندگی تنفس می‌کنند. در این میان از ۲۵ شهر آلوده جهان، ۹ شهر در هند، ۴ شهر در چین و ۲ شهر در پاکستان قرار دارند. اما بحث آن است که تکلیف مدارس آن‌ها چه می‌شود؟
گفتنی است که بالغ‌بر ۲۰۰ میلیون دانش‌آموز در سطح جهان وجود دارد و قطعاً بخشی از این دانش آموزان گرفتار آلاینده‌هایی هستند که خود نقشی در ایجاد آن ندارند.
راه‌حل ابتدایی برای حفظ سلامت این دانش آموزان در هر کشوری، تعطیلی یک‌روزه یا پیاپی مدارس است.همان‌گونه که این جریان به‌کرات در شهرهای آلوده ایران هم اتفاق می‌افتد.
کشورهایی مانند هند ، پاکستان ، بنگلادش ،مالزی ، چین هم که در زمان‌هایی از سال گرفتار آلاینده‌های خطرناکی هستند با راهکارهایی مانند حذف کلیه فعالیت‌های خارج از کلاس درصدد کاهش آسیب این آلودگی به دانش آموزان خود برمی‌آیند. و در صورت شدت آلاینده‌ها از گزینه تعطیلی استفاده می‌شود.
به‌عنوان‌مثال در مقطعی از زمان مقامات مالزی برای مقابله با آلودگی هوا تدابیری را برای مقابله با آن اتخاذ کردند و بر این اساس آموزش‌وپرورش این کشور اعلام کرد که در صورت رسیدن شاخص آلودگی هوا به عدد ۲۰۰ مدارس تعطیل خواهند بود.
و بنا بر تصمیم مسوولان این کشور ،زمانی هم که شاخص آلودگی هوا (API) به ۱۰۰ رسید، تمام فعالیت‌های خارج از کلاس یا خارج از فضای کلاس در مدرسه باید متوقف شوند و این دسته ناسالم تلقی می‌شود. هنگامی‌که API به ۲۰۰ افزایش می‌یابد (بسیار ناسالم)، مدارس در منطقه یا مناطق آلوده باید تعطیل شوند. و«اگر API به ۵۰۰ و بالاتر برسد، یک مرحله حیاتی به شمار می‌رود.»
اما در کشورهای اروپایی هم برخی از توصیه‌های مجمع پارلمانی شورای اروپا برای مقابله با آلودگی هوا ایجاد مناطق هوای پاک در اطراف مدارس و سایر مؤسساتی است که مراقبت تمام‌وقت از کودکان را تضمین می‌کند. با تحقیقی که دانشگاه «ساری - Surrey» _ دانشگاه پژوهشی عمومی در گیلدفورد انگلستان _ انجام داد مشخص شد که برخی اقداماتی که به نظر ساده هم می‌آید تأثیر آلودگی را به کمترین میزان می‌رساند مانند نصب یک صفحه سبز در امتداد دیوار پیرامون مدرسه تا ۴۴ درصد از ورود ذرات خطرناک به داخل مدارس جلوگیری می‌کند نصب دستگاه‌های تصفیه هوا در کلاس‌های درس تا ۵۶ درصد و طرح ساماندهی خیابان‌های مدارس که از تردد وسایل نقلیه موتوری مقابل مدارس در زمان شروع و پایان کلاس‌ها پیشگیری می‌کند، غلظت ذرات را تا ۳۶ درصد کاهش خواهد داد. راه‌حل دیگری هم برخی از کشورها اجرا می‌کنند با توجه به افزایش آلودگی هوا در فصول سرد سال، اقدام به مدیریت تعطیلی مدارس کرده و تعطیلات زمستانی را در نظر گرفته‌اند و از آن‌سو تعطیلات تابستانی کمتری دارند. اگرچه راهکارهای اشاره‌شده مقطعی است و راه‌حل اصلی و نهایی برای حل چالش آلودگی محسوب نمی‌شود اما تا حدی دانش آموزان را در برابر آلاینده‌ها حفظ می‌کند و مضرات فقدان حضور آن‌ها در مدارس ،را به کمترین میزان خود می‌رساند. در این حال ضرورت دارد با تدابیر موثر و اجرا در سطوح کلان‌تر در راستای رفع آلاینده‌ها گام‌های واقعی و اساسی قبل از وقوع آلایندگی‌ها برداشته شود. قطعاً با توجه به تجربه‌های کشورهای دیگر برای مهار و رفع آلودگی هوا ، گزینه‌های زیادی برای این مهم وجود دارد، چنانچه تعطیل کردن مدارس باید جزو گزینه‌های آخر قرار گیرد.
