نقاط ضعف در کنار عوامل مثبت موثر بر سودآوری ماده‌‌‌اولیه شیرینیجات بررسی شد
واگرایی میان درآمد و تولید قندوشکری‌‌‌ها
این صنعت از جمله صنایعی است که بیشترین ارتباط را با حلقه‌‌‌های پیشین و پسین زنجیره تولید اقتصاد ملی دارد و یکی از صنایع تبدیلی مهم بخش کشاورزی به حساب می‌‌‌آید. مهم‌ترین عناصر تشکیل‌‌‌دهنده مدیریت زنجیره تامین صنعت قندوشکر عبارتند از: بخش کشاورزی (چغندر و نیشکر) به‌‌‌عنوان تامین‌‌‌کننده، بخش صنعت (تجهیزات سرمایه‌‌‌ای) و بخش حمل‌‌‌ونقل و بازرگانی. در نقاط مختلف جهان با توجه به شرایط آب‌وهوایی و امکانات طبیعی از دو محصول چغندرقند و نیشکر، شکر استحصال می‌شود. در این بین بررسی تولیدات شرکت‌های قندوشکر نشان می‌دهد که عمدتا به‌‌‌دلیل وجود خشکسالی در سال ۱۴۰۱ با کاهش تولید روبه‌رو بوده‌‌اند؛ این در حالی است که درآمد این شرکت‌ها طی سال مذکور به‌‌‌دلیل جنگ میان روسیه و اوکراین با جهش خیره‌‌‌کننده همراه بوده است. در گزارش حاضر، شرکت‌های قندی که ماده‌‌‌اولیه آنها چغندرقند است بررسی شده‌اند. چندی پیش طی گزارشی مفصل در تاریخ ۱۷اردیبهشت ۱۴۰۲، تحت عنوان «انتظار عرضه اولیه تاریخی» شرکت‌های نیشکری بررسی شدند.
سردمداران جهانی تولید شکر
شکر در ۱۲۰کشور جهان تولید می‌شود. کشور‌‌‌های برزیل، هند، چین، تایلند و آمریکا از جمله تولیدکننده‌های عمده شکر در جهان هستند که از میان آنها برزیل و هند مجموعا حدود ۴۰درصد شکر جهان را تولید می‌کنند. شایان ذکر است که بیشترین تولید شکر در جهان بر پایه نیشکر صورت می‌گیرد. هند، تایلند و چین به‌‌‌ترتیب سه کشور اول تولیدکننده شکر در آسیا هستند که در هند انتظار می‌رود با توجه به تقاضای داخلی پایدار و گسترش تولید اتانول از نیشکر، تولید نیشکر در این کشور افزایش یابد و جایگاه خود را حفظ کند. همچنین در صورت مساعد بودن شرایط آب‌‌‌وهوا انتظار می‌رود تایلند نیز بتواند موقعیت خود را در بازار جهانی حفظ کند. در چین برخلاف هند و تایلند، صنعت شکر با هزینه‌‌‌های بالای نیروی کار، اندازه‌‌‌های کوچک مزارع و بهره‌‌‌وری پایین مواجه است و گاهی اوقات حتی برای کشاورزان به‌‌‌صرفه است که کشت این محصول را با محصولی دیگر جایگزین کنند. بر این اساس تولید شکر در چین طی افق چشم‌‌‌انداز با افزایش جزئی همراه خواهد بود.
جایگاه اقلیمی ممتاز ایران
عمده چغندر در استا‌‌‌ن‌‌‌های خراسان، آذربایجان، اصفهان، فارس و کرمانشاه تولید می‌شود که این موضوع به رونق کشاورزی چغندرقند در این استان‌‌‌ها برمی‌‌‌گردد. ایران یکی از هفت‌کشور جهان است که از نظر تنوع اقلیمی و عرض جغرافیایی، از شرایط تولید شکر از هر دومحصول چغندرقند و نیشکر برخوردار است؛ اما برخلاف آمار جهانی، در آن سهم تولید شکر با پایه چغندرقند نسبت به نیشکر بیشتر است و حدود ۶۰درصد شکر تولیدی در ایران، از فرآوری چغندر حاصل می‌شود. در کشور ۲۵کارخانه تولید شکر چغندری و ۹کارخانه شکر نیشکری تاسیس شده که بر این اساس در ایران مجموعا از این آمار، تنها ۲۷کارخانه فعال هستند که از منظر تکنولوژی در وضعیت خوبی قرار ندارند.
بازدهی ۲۰۰درصدی «قنقش»
در بازار سرمایه ۱۸شرکت قندوشکری فعالیت دارند که قند را از ماده‌‌‌اولیه چغندرقند تولید می‌کنند. ارزش بازار این صنعت حدود ۴۳هزار میلیارد تومان است که بیشترین ارزش مربوط به شرکت «قنقش» با ارزشی بالغ بر ۵هزار و ۲۰۰میلیارد تومان و کمترین نیز مربوط به شرکت «قجام» با ارزش ۶۵۳میلیارد تومان است. در این بین، از آنجا که صنعت قندوشکر با قیمت‌گذاری دستوری درگیر است، نسبت قیمت به سود این شرکت‌ها عمدتا بسیار بالا یا به دلیل زیان‌‌‌ده بودن منفی است. اگر بخواهیم نسبت مذکور را معیار قرار دهیم، شرکت «قهکمت» با ثبت عدد ۵ /۱۲واحد کمترین میزان را به ثبت رسانده و «قنیشا» با ثبت زیان بیشتر نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود نسبت قیمت به زیان بیشتری داشته است.
بررسی بازدهی یک‌ساله قندوشکری‌‌‌ها نشان می‌دهد که میانگین کل صنعت ۸۴درصد بازدهی داشته که بیشترین میزان مربوط به «قنقش» با ثبت بازدهی ۲۱۷درصد و کمترین میزان مربوط به «قاروم» است که در یک‌سال اخیر منفی ۲۰درصد بازدهی را نصیب سهامداران خود کرده است.
خشکسالی عامل افت تولیدات صنعت
عمده تولید شکر کشور با کشت بهاره است. از مجموع چغندر ورودی به کارخانه‌های قندوشکر بیش از ۹۰درصد مربوط به کشت بهاره و مابقی مربوط به کشت پاییزه است. نیاز سالانه کشور به شکر حدود ۲تا ۵ /۲میلیون تن و میزان تولید سالانه در وضعیت مساعد حدود یک‌میلیون و ۶۰۰هزار تن است. با توجه به اینکه ظرفیت تولید شکر بهاره با پایه چغندرقند یک‌میلیون تن و ظرفیت تولید شکر با پایه نیشکر بین ۹۰۰تا یک‌میلیون تن است، کسری تولید شکر از طریق کشت پاییزه و واردات تامین می‌شود.
در این بین، بررسی تولیدات شرکت‌های بورسی قندوشکر نشان می‌دهد که به‌طور میانگین در ۱۰سال اخیر ۲درصد به تولیدات این صنعت افزوده شده است. کمترین میزان برای سال ۱۳۹۹ است که تولیدات شرکت‌های قندی با افت ۳۱درصدی مواجه بوده و بیشترین میزان نیز برای سال ۱۳۹۸ با افزایش ۲۷درصدی تولیدات صنعت بوده است. با همه این تفاسیر بررسی میزان تولیدات سال ۱۴۰۱ صنعت قندوشکر نشان می‌دهد که کلیت آن با افت ۱۰درصدی همراه بوده که عمده دلیل آن گسترش میزان خشکسالی مزارع چغندر بوده است. این خشکسالی در مزارع نیشکر نیز گسترش داشته که این امر موجب شده است تا تولید شکر از نیشکر همچون چغندر نسبت به سال ۱۴۰۰ با افت مواجه شود. در میان شرکت‌های صنعت، بیشترین میزان تولید در سال ۱۴۰۱ مربوط به شرکت «قصفها» بوده که ۱۲درصد تولید کل صنعت را تشکیل داده و کمترین میزان را «قجام» با یک‌درصد تولیدات صنعت تشکیل داده است.
افزایش چشمگیر درآمد صنعت در ۱۴۰۱
ارزیابی درآمد سالانه صنعت قندوشکر به‌طور میانگین از رشد ۳۹درصدی حکایت دارد که بیشترین افت درآمد کلی صنعت مربوط به سال ۱۳۹۴ بوده که کاهش ۴درصدی به ثبت رسیده و بیشترین میزان افزایش درآمد کلی صنعت مربوط به سال ۱۴۰۱ است که رشد فروش صنعت ۱۰۵درصد بوده است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که باتوجه به افت تولیدات صنعت در سال ۱۴۰۱، می‌‌‌توان گفت دلیل عمده افزایش درآمد شرکت‌های تولیدکننده قندوشکر در این سال جنگ میان روسیه و اوکراین بوده که موجب کاهش عرضه شکر در بازار جهانی و در نتیجه رشد قیمت جهانی آن شده است. البته قیمت‌گذاری این محصول در ایران به‌‌‌صورت دستوری صورت می‌گیرد؛ اما با توجه به افزایش قیمت جهانی نرخ فروش شرکت‌های قندوشکری نیز افزایش داشته است. در میان شرکت‌های بورسی «قنقش» بیشترین درصد درآمد کل صنعت را تشکیل داده و «قصفها» کمترین میزان درآمد صنعت را طی گزارش اخیر خود تجربه کرده است.
رشد ۲۳درصدی نرخ چغندرقند
با توجه به اینکه چغندرقند ماده‌‌‌اولیه تولید شکر است، قیمت‌گذاری آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. شورای تخصصی قیمت‌گذاری، قیمت چغندرقند را تعیین می‌کند. با توجه به جلسه شورای قیمت‌گذاری محصولات اساسی کشاورزی در تاریخ ۱۵اردیبهشت ۱۴۰۲، قیمت خرید تضمینی چغندرقند بهاره نسبت به سال گذشته ۲۳درصد افزایش یافته است. همچنین براساس تصمیم این شورا قیمت خرید تضمینی چغندرقند پاییزه با رشد کمتر از ۲۱درصد افزایش داشته است. در این بین بررسی نرخ فروش محصولات شرکت‌های قندوشکری نشان می‌دهد که شرکت «قنیشا» با وجود قیمت‌گذاری دستوری به موجب تعامل خوب با مشتریان توانسته است محصول اصلی خود را که شکر تولیدی از چغندرقند است، در فروردین‌ماه ۲۰درصد بیشتر از میانگین کل سال ۱۴۰۱ به فروش برساند.
فزونی فروش نقدی نسبت به فروش نسیه در قندوشکری‌‌‌ها
میزان گردش جریان نقد معیاری بسیار مهم در هر شرکت تولیدی است؛ چرا که نشاندهنده میزان سلامت آن شرکت است. هر شرکت تولیدی برای افزایش ظرفیت تولید خود یا خرید مواداولیه به نقدینگی نیاز مبرم دارد و نقدینگی است که می‌‌‌تواند موجب تداوم حیات آن باشد. در میان شرکت‌های تولیدی قندوشکر به‌طور میانگین ۱۰درصد کل نقدینگی حاصل از فروش آنها تحت‌‌‌عنوان نقدینگی حاصل از عملیات ذخیره می‌شود. در این بین بررسی نسبت جریان نقد به فروش شرکت‌های تولیدی قندوشکر نشان می‌دهد که شرکت‌های «قپیرا» و «قلرست» در سال ۱۴۰۱، توانسته‌‌‌اند به‌‌‌ترتیب ۳۰ و ۳۱درصد از فروش خود را تحت عنوان نقدینگی ذخیره کرده و با این عدد بیشترین میزان نقدینگی را از آن خود کنند. در این بین کمترین میزان نسبت مذکور مربوط به شرکت «قچار» است که میزان نقدینگی آن منفی ۲۴درصد بوده است و وضعیت بحرانی کمبود نقدینگی را در این شرکت نشان می‌دهد. یکی دیگر از نسبت‌‌‌های کاربردی که می‌‌‌تواند نشاندهنده میزان گردش نقدینگی در شرکت تولیدی باشد، دوره وصول مطالبات است. بر این اساس شرکت «قزوین» با ثبت دوره وصول ۹روزه کمترین میزان و «قاروم» با ثبت عدد ۱۱۰روز بیشترین میزان دوره وصول مطالبات را به ثبت کرده است. در مجموع دوره وصول مطالبات در صنعت قندوشکر پایین است که نشاندهنده وضعیت خوب گردش نقدینگی در آنهاست، همچنین نشان می‌دهد که شرکت‌های قندوشکری عمدتا محصولات خود را به‌‌‌صورت نقد به‌‌‌فروش می‌رسانند و فروش نسیه در آنها درصد کمی را شامل می‌شود.
