خبرنگار استانی «دنیای‌اقتصاد» گزارش می‌دهد
یزد در محاصره ۴ بحران
بر اساس اعلام سازمان هواشناسی، شاخص بارش، تبخیر و تعرق استاندارد‌شده موسوم به SPEI در دوره ۱۰ ساله نشان می‌دهد که مساحت زیادی از تمام استان‌‌‌های کشور درگیر درجات مختلف خشکسالی است و یزد به اتفاق استان‌‌‌های البرز و سمنان با خشکسالی ۱۰۰درصد روبه‌رو هستند. در این گزارش، شدت خشکسالی در ۹۷درصد از مساحت سمنان، ۶/ ۸۷درصد از مساحت البرز و ۹/ ۶۷درصد از مساحت استان یزد شدید تا بسیار شدید است. تهران از نظر درصد وسعت تحت‌تاثیر خشکسالی، در رتبه دوم استان‌‌‌های درگیر خشکسالی کشور قرار دارد. اکنون ۸۶درصد از مساحت تهران با خشکسالی شدید تا بسیار شدید مواجه است.
در همین خصوص رئیس گروه توسعه هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی استان یزد اعلام کرده که طی یک‌سال گذشته منتهی به اردیبهشت ۱۴۰۲، ۸۱درصد پهنه استان، درگیر درجات متفاوتی از خشکسالی بوده است که نزدیک به ۴درصد آن خشکسالی شدید و ۷۷درصد خفیف و متوسط است. محمدرضا شیرغلامی افزود: بررسی نقشه‌‌‌های خشکسالی با استفاده از شاخص SPEI در دوره ۱۰ ساله تا پایان اردیبهشت نشان می‌دهد صد درصد مساحت استان متاثر از خشکسالی بلندمدت یا هیدرولوژیک است به طوری که ۷۳درصد پهنه استان در ۱۰ سال گذشته تحت‌تاثیر خشکسالی شدید و بسیار شدید بوده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌‌‌ای یزد با اشاره به اینکه استان یزد یکی از خشک‌‌‌ترین مناطق کشور است و همیشه میزان بارش‌‌‌ها و روان‌آب‌‌‌ها در یزد کم بوده و نسبت به متوسط کشور کمتر از نصف است، گفت: نیاز آبی در استان یزد به شدت احساس می‌شود و توسعه‌‌‌هایی که در استان اتفاق افتاده است باعث شده از ظرفیت آبخوانها برداشت شود و دشت‌‌‌هایی که در استان یزد وجود دارند همه دشت‌‌‌های ممنوعه هستند. محمدمهدی جوادیان‌‌‌زاده افزود: سالانه نزدیک به ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر افت در سفره‌‌‌های آب زیرزمینی داشته‌‌‌ایم و وضعیت آبخوانها در استان بحرانی است و سالانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب کسری مخزن وجود دارد که همه اینها باعث شده برنامهریزی صورت گیرد تا فشار از منابع آب زیرزمینی برداشته شود. وی ادامه داد: یکی از روش‌های مورد تاکید استفاده از منابع آب غیر‌متعارف است که می‌توان به انتقال آب از دریا و استفاده ار پساب‌‌‌ها اشاره کرد که برنامهریزی دقیقی در استفاده از پساب‌‌‌ها صورت گرفته و در بحث بازچرخانی و خط سبز آب‌رسان فعالیت‌هایی انجام شده است.
این خشکسالی‌‌‌های مستمر طی دو دهه اخیر نه‌تنها موجب کاهش منابع آبی استان یزد و مرکز ایران شده بلکه به مرور عوارض متعدد دیگری همچون فرونشست زمین و پدیدار شدن چالههای بزرگ در برخی نقاط استان پدیدار کرده است. البته ناگفته نماند برخی کارشناسان معتقدند همین کم‌‌‌آبی و افت سفره‌‌‌های زیرزمینی در اثر برداشت‌‌‌های بی‌‌‌رویه ناشی از ایجاد چاه‌‌‌های عمیق در چند دهه اخیر با وجود اجرای برنامه‌‌‌های مدیریت مصرف هم در ایجاد فرونشستها موثر بوده است. در زمینه حفر چاه‌‌‌های غیرمجاز، متخلفان همواره مشغول کار هستند که در این باره مدیرعامل شرکت آبفای یزد گفت: امسال بالغ‌‌‌بر ۳۰ حلقه چاه آبی در سراسر استان حفر شده و با توجه به اینکه منابع آبی قابل برداشت نسبت به جمعیت استان محدود است در تلاشیم با شناسایی و هشدار به انشعابات پرمصرف، از مصرف بی‌‌‌رویه آب در استان کویری یزد جلوگیری کنیم. جلال علمدار افزود: عمده مشکلات تنش کم‌‌‌آبی در روستاهای این استان، سفر مردم به ییلاقات در اواخر هفته و استفاده بی‌‌‌رویه از آب است.
رئیس گروه مطالعات آبهای زیرزمینی شرکت آب منطقه‌‌‌ای یزد هم گفت: تنها منبع آبی در دسترس بیشتر مناطق کشور و از جمله استان یزد به علت اقلیم گرم، خشک و کم‌‌‌بارش، آبخوانها هستند که با نابودی آنها امکان ادامه زندگی انسان در این مناطق به کلی از بین می‌رود. محمدعلی فهیمی با اشاره به اینکه تنها چهار میلی‌متر فرونشست سالانه زمین در کشورهای توسعه‌‌‌یافته، بحران به‌‌‌شمار می‌رود، اظهار کرد: در کشور ما فرونشست سالانه زمین در برخی مناطق مانند جنوب دشت تهران و همچنین دشت‌‌‌های فسا و جهرم به ۴۰ تا ۵۴ سانتی‌متر در سال رسیده یعنی ۱۰۰برابر بیشتر از استاندارد جهانی و این یک رکورد هراس‌‌‌آور است. وی افزود: تاکنون فرونشست زمین در سه دشت مهم و بحرانی استان یزد شامل دشت‌‌‌های یزد-اردکان، ابرکوه و شمش- بهادران ایجاد شده است و اگر روند فعلی برداشت آب از آبخوانها ادامه یابد، دیگر دشت‌‌‌های استان نیز با این پدیده مواجه خواهند شد.
رئیس گروه مطالعات آبهای زیرزمینی آب منطقه‌‌‌ای یزد افزود: پدیده فرونشست بر روی زمین، علاوه بر ایجاد درز و شکاف و گودال در زمین، امکان استفاده از زمین برای کشت و کار و اقدامات خدماتی و صنعتی را از مردم می‌گیرد. فهیمی تحت فشار قرارگرفتن لوله جدار چاه‌‌‌ها و در نتیجه ایجاد پارگی و انحراف در لوله جدار و از کار افتادن چاه‌‌‌ها، رفتن همه آلودگی‌‌‌های آبهای سطحی بدون گذر از فیلتر خاک و با سرعت به ژرفای زمین، خروج عنصر سمی آرسنیک از آنها و ورود آن به آب چاه‌‌‌ها، ایجاد شکاف‌‌‌های عمیق در جادهها از جمله در جاده اصلی یزد- تهران و تحمیل خسارت را از دیگر پیامدهای فرونشست زمین اعلام کرد. وی پیامد دیگر فرونشست در این دشت زخمی را ایجاد ترک و شکاف در ساختمان‌‌‌های مسکونی و در آستانه تخریب قرار گرفتن برخی از آنها اعلام کرد و گفت: در ابرکوه به میزان زیادی، زمین مستعد کشاورزی به سبب فروچاله‌‌‌ها بلعیده و نابود شده و برخی از فروچاله‌‌‌ها تا ۳۰۰ متری مناطق مسکونی روستایی این شهرستان پیشروی کرده که بیم خسارت‌‌‌های سنگین جانی و مالی به مردم می‌رود.
به گفته وی، در منطقه شمش نیز فروچاله بزرگ و عمیقی در فاصله ۴۰۰ متری جاده اصلی یزد به کرمان و بندرعباس ایجاد شده که با گسترش خود می‌تواند به این شاهراه کشوری آسیب برساند و مسیر را پرخطر کند. فهیمی تاکید کرد: با توجه به اینکه یزد در مرکز کشور قرار گرفته است، آسیب به تاسیسات زیربنایی مانند جادهها، راه‌‌‌آهن، خطوط لوله گاز کشوری و خطوط انتقال برق کشوری در اثر فرونشست، می‌تواند کل کشور را با مشکل مواجه کند. رئیس گروه مطالعات آبهای زیرزمینی شرکت آب منطقه‌‌‌ای یزد گفت: این پدیده در دشت یزد - اردکان، در مناطق واقع‌شده بین شهرهای یزد و احمدآباد اردکان شامل مناطق شاهدیه، زارچ، اشکذر، رستاق، میبد، بفروئیه، اردکان و احمدآباد و همچنین در جنوب شرق شهر یزد از جمله مناطق دهنو، حسین‌‌‌آباد و عسکریه نیز ایجاد شده است.
