در گفتوگوی فعالان محیطزیست با «دنیای اقتصاد» در لرستان بررسی شد
فشار انسانی به فرسایش خاک
از بین رفتن پوشش گیاهی عامل دیگر فرسایش خاک است که در این مورد نیز نقش عوامل انسانی مشهود است به این صورت که ریشه‌‌‌های گیاه، خاک را مثل مشت در چنگ می‌گیرد و از خاک حفاظت می‌‌‌کند. مدیرکل حفاظت محیطزیست لرستان با اشاره به قانون حفاظت از خاک مصوب ١٣٩٨ مجلس شورای اسلامی در گفت‌‌‌و‌‌‌گو با «دنیای اقتصاد»گفت: علاوه بر اهداف کمی که در مورد حفاظت از خاک و امنیت غذایی در این قانون مطرح است، سازمان حفاظت محیطزیست بحث کیفی و امنیت غذایی را در مبحث حفاظت از کیفیت غذا نیز مدنظر دارد. علی سالاروند اظهار کرد: در مواردی که ما به خاک آسیب جدی وارد کنیم، این آسیب دوباره در قالب بیماری‌‌‌ها و انواع ناهنجاری‌‌‌ها به خود انسان برمی‌‌‌گردد و از طرفی هزینه پاکسازی و احیای مجدد خاک چند برابر به ما تحمیل خواهد شد.
مدیرکل حفاظت محیطزیست لرستان گفت: تجزیه باقی‌مانده پلاستیک‌ها که در زمین‌‌‌های کشاورزی می‌‌‌ماند سال‌ها طول می‌‌‌کشد و حتی در صورت تجزیه باعث آلوده شدن آب و خاک و در نتیجه موجب تهدید علیه امنیت غذایی و بهداشت عمومی می‌شود از این رو امیدواریم بتوانیم با کمک انجمن‌‌‌های زیست محیطی و استفاده از ظرفیت خانه‌‌‌های محیطزیست به صورت جدی جمع‌‌‌آوری این پلاستیک‌ها را در اراضی کشاورزی انجام دهیم. سالاروند گفت: آتش زدن بقایای گیاهی در اراضی کشاورزی آسیب جدی به بافت خاک وارد می‌‌‌کند و علاوه بر آلودگی هوا، باعث کاهش ایجاد ماده آلی خاک نیز می‌شود که برای حل این مشکل انجام فعالیت‌‌‌های ترویجی و فرهنگسازی باید در اولویت قرار گیرد. مدیرکل حفاظت محیطزیست استان گفت؛ اطلس خاک می‌تواند آمایش سرزمین در حوزه خاک را با کمترین خطر پیش ببرد و نتایج آن در بلند‌مدت، به عنوان پشتوانه علمی به حفظ این بستر حیاتی کمک قابل‌توجهی کند.
فرسایش خاک یکی از جدی‌‌‌ترین معضلات کنونی محیطزیست کشور است، خاکی که تولید هر یک سانتی‌متر آن بیش از ۵۰۰ سال زمان نیاز دارد، سالانه حدود ۲ میلیارد تن از خاک حاصلخیز ایران دچار فرسایش می‌شود که این میزان چهار برابر فرسایش خاک در کشورهای جهان است، در لرستان نیز میزان فرسایش خاک در برخی مناطق به ۷۰ تن در هکتار می‌‌‌رسد. به گفته رئیس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان فرسایش و رسوب خاک به طور متوسط در ایران ۱۶.۷ تن در هکتار است در حالی که متوسط فرسایش خاک در لرستان به ۲۵ تن در هکتار رسیده اما در برخی نواحی به ۵۰ تن و مناطقی مانند نوژیان به ۷۰ تن در هکتار هم افزایش یافته است. حسین میرزایی اظهار کرد: میزان فرسایش خاک در همه مناطق استان، مشابه نیست، در بروجرد این میزان در سال بین ۵ تا ۱۰ تن در هکتار است. وی افزود: میزان رسوب خاک در بروجرد نیز متفاوت است اما به طور متوسط بین ۴ تا ۶ تن در هکتار متغیر است.
عوامل انسانی و فرسایش خاک
در این زمینه یک فعال محیطزیست با بیان اینکه عوامل تخریب خاک در کشور برحسب منطقه با منطقه، متفاوت است میگوید: شخم در جهت شیب، مهم‌ترین عامل فرسایش خاک در دیم‌زارهاست. این غیر از آن عدم‌پوششی است که برداشت می‌شود و آیش می‌‌‌گذارند. آیش زمین‌‌‌های کشاورزی خود یکی از آفت‌‌‌های اصلی است. البته در مناطق کوهستانی بحث دامداری در تخریب خاک دخیل است؛ چراکه در مناطق کوهستانی امکان کشت‌‌‌وکار کمتر است. در مناطق دشتی که شیب زمین‌‌‌ها کم و امکان کشت‌‌‌وکار بیشتر است، تخریب خاک بیشتر ناشی از فعالیت‌‌‌های کشاورزی است. سهیل سرمدی در خصوص پیامدهای فرسایش خاک به «دنیای اقتصاد» میگوید: فرسایش و آلودگی خاک پیامدهای گسترده‌‌‌ای دارد که از به خطر افتادن امنیت زیستی شروع می‌شود و تا امنیت غذایی و اجتماعی و تخریب زیرساخت‌‌‌های آبی و صنعتی را در برمی‌گیرد.
وی افزود: علاوه بر این فرسایش خاک می‌تواند به افزایش مناطق بیابانی و کویرزایی و تضعیف کشاورزی و افزایش ریزگردها منجر شود و باعث مهاجرت بسیاری از روستاییان و خالی شدن سکنه آنها و تراکم شدید در مناطق شهری شده و این باعث فرسایش بیشتر خاک می‌شود. این فعال محیطزیست گفت: اولین و مهم‌ترین بحث در این زمینه حفظ رطوبت خاک است. خاکی که خشک باشد با کوچک‌ترین باد جریان پیدا می‌‌‌کند. بنابراین باید حقابه محیط‌زیستی در داخل کشور و مرزهای بین‌المللی به جد رعایت و استیفا شود.
ضرورت ملاحظات زیستمحیطی در اجرای طرح‌های توسعهای
وی با بیان اینکه هرچند نمی‌توان منکر نیاز به توسعه شد ولی بسیاری از طرح‌‌‌ها، ملاحظات زیستمحیطی را در قالب پروتکل‌‌‌های توسعه پایدار رعایت نمی‌‌‌کنند گفت: ضرورت دارد به جد در طراحی و اجرای این طرح‌‌‌ها علاوه بر ارزیابی اقتصادی و فنی، ملاحظات زیست محیطی و خاک را نیز در نظر گرفت و با پذیرش بالارفتن هزینه این پروژه‌‌‌ها، پیمانکاران را مجبور به بازسازی مناطق تخریب شده یا کاشت درختان محلی در مناطق تخریب شده توسط پروژه‌های نفتی کرد.
این فعال محیطزیست گفت: محققان راه‌هایی برای کاهش فرسایش خاک از جمله بازیافت مواد مغذی از فاضلاب، استفاده از بیوتکنولوژی برای از بین بردن وابستگی گیاهان به کود و چرخش محصولات کشاورزی با مناطق دامپروری برای کاهش فشار بر زمین‌‌‌های قابل کشت پیشنهاد می‌‌‌کنند از جمله اینکه به گفته کارشناسان ما به یک راه‌‌‌حل ریشه‌‌‌ای یعنی مهندسی مجدد سیستم کشاورزی نیاز داریم. باید زمین را برای مدت طولانی از تولید خارج کنیم تا خاک دوباره کربن بسازد و پایدار شود.
وی اظهار کرد: بخشی از این اتفاق به فرهنگسازی، آموزش و آگاهی‌‌‌رسانی مربوط است. کشاورزان و مردم ما هنوز در حوزه محیطزیست به آن سطح آگاهی و آموزش لازم نرسیده‌‌‌اند که اهمیت این موضوع را بدانند. بخشی از این ماجرا نیز به حوزه تنظیمات و مقررات و پایش و جلوگیری مربوط است که به دلایلی نقص‌‌‌هایی وجود دارد و تعداد نفرات حفاظتی کفاف این همه وسعت را نمی‌‌‌دهد. مهم این است که ما کم‌‌‌کم به این نتیجه برسیم که محیطزیست که دائما به عنوان یک مساله شیک و فانتزی به آن نگاه می‌‌‌کردیم، الان دارد تبدیل به یک بحران امنیتی می‌شود؛ اگر ما متوجه این مساله نباشیم، محیطزیست ما را متوجه خواهد کرد.
