حسین احمدی نیاز در اینکه صنعت جهانگردی امروزه به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی کشورهای جهان تلقی می‌شود شکی نیست؛ به نحوی که در حال حاضر سازمان جهانی جهانگردی اعلام کرده است، درآمد خالص حاصل از صنعت گردشگری جهانی در سال ۲۰۱۲ حدود ۱۰۷۵ میلیارد دلار بوده که از رشد ۳۳ میلیارد دلاری نسبت به سال ۲۰۱۱ (رشد ۴ درصدی) با وجود بحران جهانی اقتصاد که افزایش تمایل مردم جهان به پس‌انداز و کاهش سفر را در پی داشته، حکایت دارد. براساس همین گزارش، صنعت گردشگری در جهان پس از صادرات سوخت‌، تولیدات پتروشیمی، غذا و اتومبیل سودآورترین صنعت بوده و بیشترین میزان گردش مالی را به همراه دارد. البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که صنعت گردشگری در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای در حال توسعه مهم‌ترین منبع درآمد ارزی محسوب می‌شود. در همین حال، اقتصادهای پیشرفته دنیا نیز رشد قابل توجه درآمدهایشان را از محل صنعت گردشگری در سال ۲۰۱۲ تجربه کردند و در این میان سوئد با رشد ۱۷ درصدی، ژاپن با رشد ۳۳ درصدی، کره‌جنوبی با رشد ۱۴ درصدی و فنلاند با رشد ۱۶ درصدی پیشتاز هستند. به علاوه در این گزارش آمده است در میان کشورهایی که طبق بررسی‌های کارشناسان سازمان‌های معتبر اقتصادی (از جمله بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول) از آنها به عنوان اقتصادهای نوظهور نام برده و پیش‌بینی می‌شود صنعت گردشگری در سال‌های اخیر نقش کلیدی در اقتصاد آنها ایفا کرده باشد، تایلند رشد ۲۵ درصدی، هند رشد ۲۲ درصدی، لهستان رشد ۱۳ درصدی، آفریقای جنوبی رشد ۱۸ درصدی، مصر رشد ۱۴ درصدی، ویتنام رشد ۱۸ درصدی و اوکراین رشد ۱۳ درصدی درآمدهایشان را از محل گردشگری در سال ۲۰۱۲ تجربه کرده‌اند. ایران به عنوان یکی از کشورهای حوزه خاورمیانه به‌رغم داشتن بهترین پتانسیل‌های گردشگری، از کمترین رشد در این حوزه برخوردار بوده و در حال در انتهای رده‌بندی درآمدزایی و رشد گردشگری قرار گرفته است. طبق برنامه سوم توسعه مقرر شده بود ایران تا پایان برنامه پنجم به ۱۸ میلیارد دلار درآمد سالانه از صنعت توریسم کسب کند که متاسفانه چنین نشده است. در مقایسه ایران با دیگر کشورهای خاورمیانه، شاهد رشد صنعت گردشگری آنان هستیم؛ برای مثال امارات در سال ۲۰۱۲ در میان کشورهای منطقه خاورمیانه بیشترین میزان درآمد را از محل صنعت گردشگری داشته است. این کشور حاشیه خلیج‌فارس با حدود ۱۰ میلیارد دلار درآمد از محل صنعت گردشگری در صدر کشورهای منطقه خاورمیانه و رتبه ۳۱ جهان قرار گرفت. از سوی دیگر، عربستان نیز که هر‌ساله میزبان میلیون‌ها گردشگر مذهبی از سراسر جهان است با کسب درآمد ۷میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلاری در رتبه دوم خاورمیانه و ۳۵ جهان حضور دارد. این کشور از اوایل دهه‌ ۸۰ با جداسازی حج از ردیف خدمات زیارتی و تبدیل آن به صادرات غیرنفتی، سالانه ۳۰ میلیارد دلار درآمد کسب می‌کند. همچنین در حال حاضر بیش از ۴۹ درصد منابع ارزی مصر و ۳۷ درصد منابع ترکیه از راه گردشگری تامین می‌شود؛ در حالی که ما در کشورمان بخش زیادی از درآمدهایمان را از صادرات نفت کسب می‌کنیم. در مجموع طبق آمارهای رسمی و معتبر، کشورهای منطقه خاورمیانه در سال ۲۰۱۲ حدود ۴۷ میلیارد دلار از محل صنعت گردشگری درآمد داشته‌اند. البته در همین زمان با وجود افزایش درآمد کشورهای این منطقه از محل صنعت گردشگری، تعداد گردشگران آن از ۵۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۱ به حدود ۵۲ میلیون گردشگر در سال ۲۰۱۲ کاهش یافته است. واقعیت مساله این است که گردشگری در ایران و دیگر کشورهای دنیا تاثیرات شگرفی در کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح درآمد ملی، تامین منابع ارزی و رونق بازار صنایع دستی - که طبق آمار موجود ده میلیون نفر از آن ارتزاق می‌کنند- دارد. در جریان تحریم نفت، گردشگری می‌توانست بهترین جایگزین آن باشد، اما متاسفانه این امر بنا به دلایل عدیده‌ای محقق نشده است. ضعف مدیریتی، کمبود سرمایه و نوع نگاه نادرست به گردشگر و گردشگری از مهم‌ترین دلایل عدم رونق این صنعت برشمرده می‌شود. حالا اما همه امیدها در این صنعت به کلید تدبیر دکتر روحانی بسته شده است. * فارغ‌التحصیل مدیریت جهانگردی