معاون گردشگری داریم، نداریم؟!

پرستو فخاریان زهرا مجتهد حالا دو روز بیشتر از دوماه است که نجفی بر صندلی ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تکیه زده است. در همین مدت اندک او توانسته بخشی از انتظارات دوستداران میراث فرهنگی را برآورده کند، اما به توقعات بخش گردشگری کماکان آن طور که باید و شاید پاسخ داده نشده است. بسیاری معتقدند که رییس جدید سازمان ‌باید هرچه سریع‌تر تکلیف معاون گردشگری را مشخص کند؛ چه آنکه راهی بسیار طولانی تا تحقق اهداف توسعه‌ای گردشگری کشور در پیش داریم و یک روز هم حتی برای ما یک روز است. این سوال در ذهن بسیاری از فعالان گردشگری نقش بسته که تصمیم نجفی برای معاون گردشگری‌اش چیست؛ معاونتی که متصدیان آن در چند سال اخیر نتوانسته‌اند اقدامات موثر، دامنه‌دار و پایداری را شکل دهند و برنامه‌های مدونی برای توسعه توریسم داشته باشند. از سوی دیگر برخی این دغدغه را دارند که اگر قرار بر تغییر است، چه ملاک‌هایی برای انتخاب معاون جدید مدنظر رییس سازمان قرار خواهد گرفت و چنانچه قرار بر ابقا است، چه توجیهات منطقی برای باقی ماندن معاون فعلی در این جایگاه وجود دارد. این زمزمه‌ها به گوش می‌رسد که تا پایان مهرماه قرار است حکم جدید معاون گردشگری ابلاغ شود؛ گرچه قریب به یک ماه پیش نیز این قول داده شده بود که معاون جدید در هفته گردشگری معرفی شود! انتقاد از آمارها یا معاونت گردشگری؟ بسیاری از فعالان بخش خصوصی، از منتقدان روند گذشته معاونت گردشگری هستند و بعضا معتقدند که سازمان باید به فکر معاون جدیدی برای گردشگری کشور باشد. رییس «انجمن صنفی دفاتر سفر و گردشگری استان تهران» یکی از این منتقدان است. او با انتقاد بر اطلاعات و آمارهای منتشر شده در هشت سال گذشته از سوی معاونت گردشگری در نشریات و رسانه‌ها به خبرنگار دنیای اقتصاد می‌گوید: معاون گردشگری کشور در خصوص آمار گردشگران طی شهریورماه امسال عنوان کرده بود که تعداد گردشگران خارجی ورودی به ایران در شهریور ماه امسال ۵۸۳ هزار و ۷۴۵ نفر شده؛ ولی این در حالی است که در همین ماه آمار گردشگران ایرانی که به خارج از کشور سفر کرده‌اند، ۵۱۶ هزار و ۸۲۱ نفر برآورد شده است. اباذری با اشاره به ارائه چنین آمارهایی مبنی بر کاهش آمار گردشگر خروجی و افزایش گردشگر ورودی از سویی و از سوی دیگر روند معکوس در شهریور ماه از جانب معاونت فعلی، تصریح کرد: این سخنان پوپولیستی خریداری میان متخصصان ندارد و بهتر است از یک متخصص آمار سوال کنید که آیا با نادیده گرفتن اقدامات نزدیک به یک دهه، می‌توان به آمار تنها یک ماه اشاره کرد؟ این همان شیوه اعلام موفقیت‌های مقطعی و مخفی کردن واقعیات تاسف‌برانگیز است که در طول سنوات اخیر باب شد. اباذری ارائه این گونه آمارها را پس لرزه‌های آمار های دولت قبلی می‌داند و معتقد است موجب دلسردی فعالان و دست اندرکاران صنعت و صنف می‌شود. وی همچنین اضافه می‌کند: تورآوران و متخصصان گردشگری اشراف دارند که جهانگردان به یکباره و یک شبه تصمیم به سفر نمی‌گیرند و آژانس‌داران بین‌المللی از حداقل یک سال پیش اقدام به برنامه‌ریزی می‌کنند. وی تاکید می‌کند: کاهش مسافر خروجی صرفا یک توفیق نیست، بلکه افزایش در هرسه بخش به ویژه ورودی و داخلی می‌تواند افتخارآمیز باشد. متاسفانه، نگاه بدبینانه به فعالیت‌های مختلف گردشگری که بدعتی در دولت‌های نهم و دهم بود، هنوز ادامه دارد. او با اشاره به این مطلب که هرگونه تبعیض میان مقاصد مختلف گردشگری با مواد دوم و هشتم کد‌های اخلاقی مصوب سازمان جهانی گردشگری منافات دارد، تصریح می‌کند: کاهش گردشگر خروجی بدون شک متاثر از وضع معیشتی مردم و تورم لجام‌گسیخته سال‌های ۹۰ و۹۱ است و این مساله کاملا در تمامی لایه‌های کسب و کار جامعه اثرگذار بوده است. بالطبع اگر مردم از وضعیت معیشتی مطلوب برخوردار باشند، گردشگری خروجی نیز پررونق می‌شود. اباذری تاکید می‌کند: اگر به هر دلیلی در جذب گردشگر توفیق لازم را نداشته و فرصت سوزی کرده‌ایم، نباید با تضعیف دیگر بخش‌ها جبران مافات کنیم. چه بسا هر گردشگر ایرانی سفیر صلح، امنیت و نماینده فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی باشد. رییس انجمن صنفی دفاتر سفر و گردشگری استان تهران بر این اعتقاد است که با توجه ویژه دولت تدبیرو امید به مقوله گردشگری و نوع نگاه فرهنگی و اقتصادی ریاست سازمان، دکتر نجفی، این مشکلات به تدریج رفع خواهد شد و رونق به صنعت گردشگری باز خواهد گشت. وی به علاوه خاطر نشان می‌کند: با این همه، توجه به این صنعت و تامل در گزینش و انتصاب معاون گردشگری کشور از سوی دولت جدید، امید داریم که فردی متخصص را به این کرسی برساند. وی تعریف فرد متخصص را مدیری جامع‌الشرایط و مسلط به امور هتلداری، تورگردانی و تاسیسات اقامتی عنوان می‌کند و می‌افزاید: با توجه به شرایط خاص و بحرانی در صنعت گردشگری، شخص یادشده الزاما باید آشنایی لازم با مبانی اجرایی حمل و نقل مسافر، اقتصاد جهانگردی، حقوق گردشگری، جامعه شناسی و ارتباطات بین‌الملل داشته باشد. اباذری علاوه بر موارد یادشده، انتخاب و نصب شخصیت موجه و ذی‌اخلاق، باسابقه مثبت و ادبیات اداری، به دور از تک‌گرایی و خودمحوری را از دیگر توقعات بخش‌های مختلف حوزه گردشگری برمی‌شمرد. وی با اشاره به نشست صمیمانه اعضای هیات مدیره صنفی دفاتر سفر و گردشگری استان تهران با نجفی در هفته نخست شهریورماه می‌گوید: در این جلسه البته مشکلاتی نظیر تامین ارز و رکود بازار، بیمه و مالیات، نبود زیرساخت‌های لازم، ضعف ناوگان حمل و نقل مسافر، نیاز به فرهنگ‌سازی سفرهای گروهی، دخالت دستگاه‌های مختلف در صنف و صنعت، فعالیت مجریان غیرمجاز تور و ورود غیرمجاز نهادهای گوناگون به صنف مطرح شد و به نظر می‌رسد اراده جدی در نجات گردشگری در این سازمان وجود دارد. مدیریت فعالانه، مدیریت منفعلانه علاوه بر این، عضو هیات مدیره «انجمن صنفی کارگری راهنمایان گردشگری استان تهران» نیز معتقد است طی سال‌های گذشته معاون گردشگری کاریزماتیکی نداشته‌ایم؛ مدیری که به معنی واقعی بتواند فعالانه به این صنعت خدمت کند. او در همین رابطه به خبرنگار دنیای اقتصاد می‌گوید: مدیران گردشگری ما اغلب منفعل بوده‌اند و این روی گردشگری نیز تاثیر منفی داشته است. در واقع انفعال مدیران در حوزه زیردست آنان نیز بازتولید می‌شود. آرش نورآقایی در خصوص تغییر معاون گردشگری اضافه می‌کند: گویا آقای نجفی خواست تغییر این معاون را دارند، اما هنوز گزینه مناسبی نیافته‌اند. درواقع به نظر می‌‌‌رسد که حداقل در این حوزه افراد شناخته‌شده نداشته باشیم؛ چراکه افراد تجربه‌های اجرایی محدودی در این حوزه دارند و تجارب آنها در نهایت محدود به بنگاه‌های کوچکی است که خود اداره می‌کنند. از سوی دیگر نیز کارشناسان و افراد متخصص علمی و دانشگاهی ما نیز ممکن است در این حوزه، چندان با چالش‌های عملی آشنا نباشند. وی معتقد است شاید بتوان از این شرایط بحرانی با بهره‌گیری از یک مدیرخوب، طرح‌ریزی یک سیستم هوشمند و مشاورانی توانا گذشت. نورآقایی با اشاره به شرکت‌های بسیار معتبر و بین‌المللی که حتی با مدیرانی که غیرمرتبط به نظر می‌آیند، موفقیت‌های بزرگی کسب کرده‌اند، می‌گوید: شیوه مدیریت باید خلاقانه باشد و از مشاوران متخصص به نحو احسن استفاده شود. وی اضافه می‌کند: البته این چیزی که در رابطه با متخصصان حوزه گردشگری می‌گویم به این معنی نیست که کسی را در این حوزه نداریم. در حقیقت اغلب کسانی که به سرعت اطراف مدیری را می‌گیرند و معمولا به مناصب خوبی می‌رسند، لزوما مناسب‌ترین افراد نیستند. در سازمان میراث فرهنگی کار برنامه‌ریزی شده و سیستماتیکی برای شناسایی و به کارگیری استعدادهای این حوزه نشده و هیچ آماری از دانشجویان خوشفکر این صنعت که در جاهای مختلف کشور دست به طرح‌های ابتکاری زده‌اند، وجود ندارد. نورآقایی با عنوان این مطلب که هیچ همایش و سمیناری برای شناسایی و معرفی این افراد شکل نگرفته، می‌افزاید: افراد مناسب این کار مانند براده‌های آهن در جای جای این سرزمین پراکنده‌اند و اراده‌‌ای نیست که مانند آهن‌ربا آنها را گرد هم آورد و از وجودشان بهره ببرد. این راهنمای تور با اشاره به تجارب عینی آزموده شده‌ای که دارد، اضافه می‌کند: به عنوان مثال تاکنون کسی از سازمان از من نخواسته تا این تجربیات را بنویسم یا به نوعی منتقل‌ کنم. اگر چیزی نوشته و گفته شده به خواست خودم بوده و شخصا دغدغه گفتن این تجربیات را داشته‌ام. بنابراین فعالان گردشگری نیز باید به کمک سازمان بیایند. وی همچنین تاکید می‌کند: باید افراد و صنایع مرتبط با سازمان شناسایی و سازماندهی شوند؛ به عنوان مثال، در حال حاضر رابطه ای اصولی با سیستم بانکی و سیستم بیمه وجود ندارد و همه اینها موجب تضعیف، آسیب‌پذیری و انفعال گردشگری می‌شود. با همه این رویکردها و دیدگاه‌ها، حالا فعالان گردشگری به ساختمان معاونت گردشگری چشم دوخته‌اند و در انتظار هستند تا چه زمانی بالاخره دود سفید از این ساختمان برخواهد خاست؟!