رشد کند گردشگری در صد روز نخست
گروه گردشگری- پرستو فخاریان: 26 مردادماه، مردی بر صندلی ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تکیه زد که چند روز قبل از آن از سوی مجلس برای وزارت آموزش و پرورش رد صلاحیت شده بود.
محمدعلی نجفی اما با کوله‌باری از فعالیت فرهنگی برای این سازمان انتخاب شد؛ سازمانی با سه معاونت جداگانه که کار را برای نجفی دشوار می‌کرد. از همان ابتدا بزرگ‌ترین نقدی که بر حضور نجفی در این سازمان وجود داشت، عدم تخصص او در حوزه‌های تحت مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بود؛ اما بسیاری این نقص را با توجه به سوابق مدیریتی وی نادیده می‌گرفتند یا دست کم سعی کردند به او این فرصت را بدهند که مدیران متخصص یا حداقل مرتبط بر این سه بخش سازمان بگمارد.
از تغییر معاونان تا تشکیل کمیته‌های تخصصی
یکی از مسائلی که پس از تغییر هر دولت، سازمان‌ها و نهادهای دولتی را تهدید می‌کند، تغییرات سریع مدیران است اما این بار به دلیل ضعف‌های چشمگیر مدیریتی به جا مانده از دولت دهم، نخستین انتظاری که از رییس جدید می‌رفت تغییر در سطح معاونان بود. در طول این ۱۰۰روز، نجفی ابتدا معاون میراث فرهنگی را تغییر داد که این شاید بتواند نشانه‌ای از نگاه فرهنگی او به سازمانش باشد. پس از آن او در اواسط شهریور ماه معاون توسعه مدیریت سازمان را تغییر داد و مهرماه نیز معاون سرمایه‌گذاری و صنایع دستی را منصوب کرد. ولی همچنان انتصاب معاون جدید گردشگری در هاله‌ای از ابهام قرار داشت تا آنکه پیش از رسیدن به نیمه آبان‌ماه، با حکم نجفی یک دیپلمات بر صندلی معاونت گردشگری تکیه زد.
رحمانی موحد در گزارش اخیر خود، عقد تفاهم نامه با انجمن گردشگری ورزشی فدراسیون ورزش‌های همگانی، برگزاری جشنواره بین‌المللی اقوام دراستان گلستان و افتتاح دفتر پلیس گردشگری در شهرستان بندر گز، تهیه پیش نویس دستورالعمل کمیته گردشگری علمی و فرهنگی و برگزاری اولین جلسه هم اندیشی درخصوص توسعه گردشگری علمی و فرهنگی و اجرای دومین نشست تخصصی کارشناسان و مسوولان گردشگری ورزشی در استان‌های کشور را از مهم‌ترین برنامه‌های دفتر گردشگری داخلی این معاونت در ۱۰۰ روز گذشته عنوان می‌کند.
دفتر امور گردشگری خارجی سازمان نیز برنامه‌هایی نظیر برگزاری کمیته فنی مشترک گردشگری جمهوری اسلامی ایران و تونس، شرکت در نشست هماهنگی کمیته فنی آتی مشترک گردشگری ایران و عمان، تداوم پیگیری‌ها و اقدامات لازم جهت لغو روادید با کشورهای بازار هدف، برنامه‌ریزی جهت شرکت در دومین کنفرانس بین‌المللی جنوب قفقاز در باتومی، برنامه‌ریزی جهت شرکت در دوازدهمین نشست وزرای ACD با موضوع «ارتقای گردشگری آسیا» وشرکت در نشست مشترک گردشگری با موسسه صلح ساساکاوای ژاپن در راستای توسعه همکاری‌های گردشگری ایران و ژاپن و... را دردستور کار خود داشته است که باید منتظر پیگیری‌های لازم و اجرایی شدن آن ماند.
در لیست بلند بالایی از اقدامات ۱۰۰روزه معاونت گردشگری، موارد دیگری نیز به چشم می‌خورد اما به نظر می‌رسد باید بیشتر منتظر ماند تا این نهال ثمر بدهد. با این همه شاید یکی از بهترین اقدامات سازمان را بتوان تشکیل کمیته بررسی مشکلات روادید عنوان کرد که تا کنون چند جلسه پیرامون این موضوع شکل داده است.
عدم تمرکز بر بخش گردشگری
محمد یزدانی، رییس هیات مدیره انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان تهران، در ارزیابی عملکرد صدروزه سازمان میراث فرهنگی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «از دو جهت آقای نجفی موفق بوده است؛ اول اینکه سازمانی سیاست‌زده را از این فضا دور کرد تا مستقل شود و انتصاباتی نظیر آقایان حجت و بهشتی دلیلی بر همین مدعاست. دوم اینکه اصحاب بخش خصوصی را به فعالیت فراخوانده است.» با این وجود او از عدم تمرکز کافی بر بخش گردشگری انتقاد می‌کند و توضیح می‌دهد: «به نظر می‌آید که در حرف‌های مسوولان سازمان و انتصاباتی که انجام شد دو محور وجود داشته: یکی توجه به میراث فرهنگی و دیگری احیای ساختار داخلی سازمان و آنچه که پیش از این ۸ سال وجود داشت. به علاوه سازمان در این زمان سعی کرد کمیته‌های مالی را فعال کند و گویی بیشتر درگیر چنین مسائلی بود و کمتر فرصتی برای پرداختن به بحث گردشگری و صنایع دستی اختصاص یافت.»
رییس هیات مدیره انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان تهران با اشاره به فرصت‌های زمانی‌ که نباید از دست برود، اضافه می‌کند: «نجفی نگاه کندی به گردشگری دارد و این به معنی فرصت‌سوزی است. در این عرصه، ایشان دوست دارند با متد کلی دولت تدبیر و امید کار کنند و تا کاری قطعی نشده اعلام عمومی نکنند. هم‌اکنون نیز معاون گردشگری کسی است که تسلطی به این حوزه ندارد و این به معنی از دست رفتن زمان بیشتر است برای اینکه لازم است ایشان در این حوزه به اوضاع مسلط شوند.»
وی با تصریح این مطلب که در مجموع عملکرد نجفی را منفی نمی‌داند و به مدیریت او امیدوار است، می‌افزاید: «با این وجود گمان می‌کنم اگر رشدی هم در این مدت در عرصه گردشگری اتفاق افتاده نتیجه سیاست‌ها یا برنامه‌های ایشان نبوده و به عملکرد کل نظام و عواملی مانند گران شدن دلار، افزایش فعالیت بخش خصوصی، و مذاکرات و توافقات انجام شده بستگی دارد.» وی همچنین معتقد است که فعالان بخش خصوصی هنوز کدهای لازم را از نجفی دریافت نکرده‌اند.
عملکرد ۱۰۰روزه بخش خصوصی!
با این همه، وقتی از ۱۰۰روز مقرر شده دولتی سخن می‌گوییم و وقتی انتظار داریم دولت فعالیت‌های لازم را برای توسعه گردشگری انجام داده باشد، حتما باید سراغی هم از بخش خصوصی بگیریم. به نظر می‌رسد این بخش در این مدت به نوعی دچار سرگردانی شده است؛ سرگردانی ناشی از یک دوره گذار از شرایطی که جذب گردشگر با دشواری‌های ویژه‌ای همراه بود، به موقعیتی که با بهبود تصویر جهانی ایران بخشی از اصلی‌ترین مشکلات در این خصوص مرتفع شده است. حالا که نجفی دست کم در حرف - و با نگاهی خوشبینانه، به زودی در عمل- دست بخش خصوصی را باز گذاشته و اراده‌ای برای واگذاری هرچه بیشتر گردشگری به این بخش دارد، باید گفت توپ در زمین بخش خصوصی است. بنابراین باید یک رابطه دو طرفه شکل بگیرد؛ اینکه سازمان بگوید چه امکاناتی را به بخش خصوصی می‌دهد و متقابلا فعالان بخش خصوصی بگویند چه بهره‌ای از این امکانات می‌برند. بدیهی است در چنین شرایطی هر دو باید گزارش عملکرد خود را بدهند؛ هم بخش خصوصی و هم بخش دولتی.