مهدی نیکوئی nikoueimahdi@gmail.com جنگ یکی از مخرب‌ترین و خانمان‌براندازترین مسائلی است که انسان امروز با آن روبه‌رو است. انسانی که دم از تمدن و بشریت می‌زند و توانسته بر طبیعت غلبه کند، هنوز هم به دلایل واهی که ناشی از خودخواهی است، منابع خود را صرف آتش‌افروزی می‌کند. آنگولا یکی از قربانی‌های این پدیده شوم بشری است. پس از نزدیک به ۵ قرن استعمار پرتغالی‌ها، مردم این کشور می‌خواستند استقلالشان را جشن بگیرند که درگیر جنگ داخلی ۲۷ ساله شدند. جنگی که همه چیز را در آتش خود سوزاند. اما در بهار ۲۰۰۲ جنگ پایان یافت. همزمان با نو شدن طبیعت، فصلی تازه در تاریخ آنگولا آغاز شد. فصلی که شاید بتواند به مرور از غم و اندوه شهروندان آنگولا بکاهد. مانند هر کشور جنگ‌زده دیگری، به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصاد کشور دشوار بود. از بین رفتن زیرساخت‌ها، فقدان منابع مالی و خیل جمعیت بیکار ازجمله مشکلات آنگولا بود. به تدریج درآمدهای نفتی و سایر منابع طبیعی غنی زیرزمینی باعث شدند که رشد اقتصادی آنگولا آغاز شود. همزمان به توسعه گردشگری نیز توجه شد. گردشگری پتانسیل بسیاری برای رشد داشت. تنوع جانوری و حیات‌وحش، سواحل آفتابی، چشم‌اندازهای طبیعی و جاذبه‌های فرهنگی از مواردی بودند که می‌توانستند آینده گردشگری این کشور را تضمین کنند. وجود بیشترین تعداد و گونه‌های پرندگان در این کشور و پارک‌های ملی فراوان دلیلی بر این مدعا است و با وجود موانع بسیاری که قدم به قدم باید رفع می‌شدند، به لطف صلح، بازسازی گردشگری از سر گرفته شد. در زمان جنگ تقریبا تمامی جاده‌ها و پل‌های آنگولا از بین رفته بود و دسترسی زمینی به مناطق گردشگری وجود نداشت. در آن زمان مرسوم‌ترین شکل حمل‌ونقل، حتی برای سفرهای نزدیک، حمل‌ونقل هوایی بود. طبق گفته جورج والنتیم، وزیر گردشگری سابق آنگولا، فرهنگ مردم نیز هنوز پذیرای گردشگران نبود. جنگ داخلی طولانی‌مدت باعث از بین رفتن حس اعتماد در مردم شده بود و گاهی حتی اجازه عکس گرفتن به گردشگران خارجی نمی‌دادند.

چگونه گردشگری توسعه یافت؟

استراتژی توسعه گردشگری آنگولا به سه مرحله تقسیم می‌شد. در مرحله اول همزمان با توسعه زیرساخت‌ها و معرفی کشور به عنوان یک کشور توریستی، تمرکز بر بازار داخلی مدنظر قرار گرفت. در این مرحله هنوز شرایط برای میزبانی از گردشگران خارجی فراهم نبود، اما دلیلی وجود نداشت که به گردشگری داخلی نیز توجه نشود. هدف آنگولا در مرحله دوم، جذب گردشگران کشورهای جنوب آفریقا و کشورهایی نظیر پرتغال و برزیل بود که با آنها پیوندهای فرهنگی داشتند. این بخش از استراتژی آنگولا از سال ۲۰۱۴ آغاز شده است. مرحله بعدی و نهایی تمرکز بر بازار گردشگری کشورهای ثروتمند نظیر فرانسه، بریتانیا و ایالات متحده بوده است. در صورتی که این هدف محقق شود، درآمدهای ارزی مختلف می‌توانند حرکت در مسیر رشد اقتصادی را برای آنگولا تسهیل کنند.

از سال ۲۰۰۲ به بعد، اقدامات مختلفی برای توسعه گردشگری انجام شد. آموزش مردم و ایجاد مجدد حس اعتماد و میهمان‌نوازی به‌رغم همه دشواری‌ها انجام و سرمایه‌گذاری‌های سنگین نیز برای بهبود دسترسی گردشگران انجام شد. علاوه‌بر بازسازی زیرساخت‌های جاده‌ای، پروژه سه خط راه‌آهن برای اتصال این کشور به کشورهای همسایه (نامیبیا، زامبیا و جمهوری دموکراتیک کنگو) آغاز شد. تعداد پروازهای خارجی نیز به شدت افزایش و به‌طور همزمان قیمت بلیت‌ها نیز کاهش یافت. توجه به پارک‌های ملی نیز از دیگر اقداماتی بود که در دستور کار قرار گرفت. با حفظ و توسعه بیشتر این پارک‌ها، ضمن کاهش خطر انقراض بسیاری از گونه‌های جانوری، از آنها در زمینه گردشگری نیز استفاده شد.

از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲، تعداد ۸۴ هتل در آنگولا ساخته شد و باعث شد که در این مدت کوتاه، تعداد اتاق‌های قابل استفاده برای گردشگران ۳ برابر شود. از طرفی سرمایه‌گذاری‌های خارجی بسیاری در این کشور انجام شد. این سرمایه‌گذاری‌ها به دنبال بهبود فضای کسب‌وکار و ثبات سیاسی صورت گرفت. بخشی از این سرمایه‌گذاری‌ها در تاسیس شرکت‌های مهندسی مختلف و بخشی صرف ساخت هتل‌های زنجیره‌ای بین‌المللی شدند. این موضوع سبب شد که به مرور گردشگری تجاری، تبدیل به بزرگ‌ترین بخش گردشگری آنگولا شود. افزایش گردشگران خارجی درآمدهای بسیاری برای کشور در پی داشت و اوج آن بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ بود. در این مدت درآمدهای کشور از گردشگری از حدود ۱۰۰ میلیون دلار به بیش از ۷۰۰ میلیون دلار رسید؛ رقمی که حتی سیاستمداران آنگولا نیز آن را پیش‌بینی نمی‌کردند.

بازگشت دوران سیاه؟

اما این دوره نیز دوام چندانی نیاورد. در سال ۲۰۰۸، بحران مالی جهانی مانند یک توفان استوایی بر سر این کشور فرود آمد. آنچه در دست ساخت بود از حرکت ایستاد و سرمایه‌گذاران خارجی را به هراس انداخت. ارزش «کوانزا»، واحد پول آنگولا و نرخ بهره نیز دچار نوسانات شدیدی شد. در سال ۲۰۰۹، کشور دستخوش بی‌ثباتی سیاسی شد. به‌رغم وعده رئیس‌جمهور، دوس‌سانتوس، انتخابات ریاست‌جمهوری ۳ سال به تعویق افتاد. در سال ۲۰۱۲ این انتخابات برگزار شد و پیش از آن نیز قانون اساسی اصلاح گردید، ولی طی این مدت همیشه بین مخالفان و دولت اختلاف و درگیری بوده است. این مسائل رشد اقتصاد و گردشگری را با تهدید جدی روبه‌رو کردند. هر چند در حال حاضر وضعیت باثبات‌تر است، اما آنگولا برای توسعه گردشگری در آینده با دو مانع جدی‌تر از توسعه زیرساخت‌ها رو به رو است؛ اول بوروکراسی بسیار زیاد در فرآیند اعطای ویزا و دوم بی‌ثباتی سیاسی. در صورتی که آنگولا نتواند به ثبات سیاسی برسد و نظر مخالفان خود را جلب کند، احتمالا تمامی تلاش‌هایش برای توسعه گردشگری بی‌نتیجه خواهد بود.