غرب برای فعال کردن مکانیسم ماشه مقدمه سازی می کند؟

به گزارش اقتصادنیوز، ناظران مدعی اند که سه کشور اروپایی عضو برجام( انگلیس، فرانسه و آلمان) سه بازیگری که از آنها تحت عنوان تروئیکای اروپایی یاد می شود، برای نخستین بار قرار است پلن خود را در ارتباط با برنامه هسته ای ایران اعلام کنند؛ آن هم در شرایطی که سه بازیگر صراحتا اعلام کردند قصد دارند تا تحریم های موشکی ایران را تمدید کنند. نشریه گاردین تصمیم اخیر تروئیکای اروپایی را خطری برای هرگونه توافق میان ایران و غرب قلمداد کرد و در این باره نوشت مشخص نیست تهران چه واکنشی به چنین کنشی نشان خواهد داد.

جنگ اوکراین معادلات تروئیکای اروپایی را تغییر داده است

حال با توجه به این که در شرایط کنونی رایزنی هایی غیر رسمی میان ایران و آمریکا حول سه محور مبادله زندانیان،غنی سازی اورانیوم و فعالیت های متحدان ایران در منطقه در جریان است و گمانه زنی از تفاهم موقت افزایش یافته، موضع گیری اخیر تروئیکای اروپایی که از سال 2018، یعنی زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده به شکلی یکجانبه از توافق برجام خارج شد، از هرگونه تلاشی برای احیای برجام یا شکل گیری توافق تازه با ایران دریغ نکردند، سوال برانگیز شده است. در همین راستا اقتصاد نیوز با دو کارشناس ارشد فعال در حوزه سیاست خارجی در این باره گفتگو داشته است.

صادق گل عنبری، کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به سوال اقتصادنیوز درباب چرایی اتخاذ چنین موضع گیری آن هم در شرایطی که رایزنی های غیر مستقیم میان تهران و واشنگتن در جریان است ضمن اشاره به تلاش تروئیکای اروپایی برای حفظ برجام در زمان ریاست جمهوری ترامپ و فعل و انفعال هایشان برای تحقق این مهم در زمان ریاست جو بایدن، رئیس جمهوری دموکرات آمریکا، گفت که آغاز جنگ در اوکراین نقطه عطفی در مواضع اروپایی ها قلمداد می شود و همین گزاره موجب گشت تا چرخشی در رویکرد اروپایی ها ایجاد گردد. به باور این کارشناس حوزه سیاست خارجی، این تغییر موضع در حالی است که امروز روسیه به واسطه جنگ در اوکراین شاید احیای برجام یا تعریف توافق تازه را در راستای منافع خود نبیند یا ارده لازم برای تحقق آن را نداشته باشد بالاخص آن که نقش میانجیگرانه اش در این باب را هم از دست داده است.

 به باور گل عنبری در چنین شرایطی و همزمان با افزایش همکاری های نظامی و امنیتی ایران و روسیه که مقدمه ای شد بر خبر ادعایی همکاری پهپادی دو بازیگر در جنگ اوکراین( ادعایی که مقام های ایران بارها آن را رد کرده و تکذیب کردند)، شاهد این حقیقت هستیم که سه کشور اروپایی بیش از هر زمان دیگر با اسرائیل هم صدا شده اند، هرچند انگیزه های هرکدام از این بازیگران متفاوت است. به باور او دغدغه اروپا جنگ در اوکراین است و اسرائیل از احیای برجام یا هرگونه توافق جدید با ایران هراس دارد.از همین منظر به باور گل عنبری این احتمال که تروئیکای اروپا ماه اکتبر تهدید خود را عملی کنند زیاد است هرچند این گروه از کشورها باید بدانند که چنین کنشی پیامدهای منفی بسیاری را به دنبال خواهد داشت.

خیز فراآتلانتیکی برای آتش بس

محمد بیات کارشناس مسائل خاورمیانه و سیاست خارجی از منظری متفاوت موضع گیری اخیر سه کشور اروپایی را بررسی کرده و در این باره به اقتصاد نیوز گفت که برجام از همان ابتدا توافقی بود که بر پایه های دغدغه های امنیتی آمریکا و اروپا تعریف شد و هدفش جلوگیری از رقابت تسلیحاتی در منطقه تبیین شد. این کارشناس ارشد مسائل سیاست خارجی در پاسخ به سوال اقتصاد نیوز مبنی بر چرایی موضع گیری اخیر تروئیکای اروپایی که همزمانی داشت با رایزنی های غیر مستقیم تهران و واشنگتن در دوحه و مسقط گفت: در شرایط کنونی قرار بر آن است که ایران در ازای مبادله زندانی ها، محدود نگاه داشتن غنی سازی به میزان 60 درصد، پذیرفتن نظارت های پادمانی و در نهایت محدود کردن فعالیت های متحدان منطقه ای اش، به بخش عمده ای اموال بلوکه شده اش دسترسی پیدا کرده و همزمان بیش از یک ملیون نفت در روز( بیش از آنچه ارسال می کند) صادر کند.

این تحلیلگر در ادامه تاکید کرد، طبیعتا در چنین شرایطی موضع گیری تروئیکای اروپایی شاید در نگاه نخست سنگ اندازی در مسیر رایزنی ها قلمداد شود اما در عمل با لحاظ کردن پیشرفت های ایران در صنعت موشکی و پهپادی و دسترسی اش به تجهیزات نظامی با کارکردی دوگانه، این فعل و انفعال ها را می توان مکمل تلاش های ایالات متحده برای دستیابی به تفاهم موقت تا سال 2024 قلمداد کرد. به باور بیات، دغدغه اصلی کشورهای آمریکایی و اروپایی مقوله امنیت است و موضع گیری اخیر کشورهای اروپایی ها را می توان در قاب اهرم فشار و مکمل فعالیت های ایالات متحده قلمداد کرد که هدف از آن برقراری آتش بس است.

با این همه گل عنبری باور متفاوتی دارد و بر این اصل تاکید می کند که جنگ در اوکراین و ادعای همکاری نظامی تهران و مسکو به مهم ترین مانع در برابر رایزنی های هسته ای تبدیل شده است. از همین رو تا مادامی که این مانع کنار نرود، بعید است که کشورهای اروپایی از موضعی متفاوت پیروی کنند. گل عنبری در پاسخ به سوال اقتصاد نیوز که آیا چنین موضع گیری نمی تواند زمینه ساز بازگشت تنش ها و توقف رایزنی ها شود، گفت: طبیعتا چنین موضع گیری هایی فرایند گفتگوها ها را پیچیده تر خواهد کرد. با این همه این کارشناس مسائل سیاست خارجی بر این باور است که زمانی زیادی برای احیای برجام باقی نمانده و اساس توافق هسته ای آنگونه که سال 2015 تعریف شد امروز موجودیت ندارد. از همین رو شاید همانگونه که رافائل گروسی، رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی مدعی است، این توافق به سان پوسته ای توخالی است و فعال های دیپلماتیک خاصی حول محورش انجام نمی شود. از همین رو موضع گیری اخیر تروئیکای اروپایی در ارتباط با برنامه موشکی ایران تاثیر مشخصی بر رایزنی های هسته ای نخواهد گذاشت. چرا که احیای توافق هسته ای سال 2015 بنا به دلایلی چون پیشرفت برنامه هسته ای ایران و شرایط متفاوت امروز با دیروز شاید چندان ممکن نباشد، از همین رو ساختن پلی برای کاهش تنش ها به واسطه توافق اهمیت خود را از دست داده است.

مقدمه سازی برای فعال کردن مکانیسم ماشه!

صادق گل عنبری در ادامه تاکید کرد، غرب به این نتیجه رسیده که احیای برجام یا تعریف توافقی به سان آن غیر ممکن است به همین دلیل در مسیر توافق های موقت، توافق های نوشته یا نانوشته، رسمی یا غیر رسمی در حرکت هستیم، تا بدینگونه تنش ها به جای آن که کاهش یابند، مدیریت شوند. محمد بیات نیز تحلیل مشابهی دارد و در این باره بر این باور است که که طبیعتا ایران هم در حوزه برنامه هسته ای و هم در حوزه برنامه موشکی اش به قابلیت های پیشرفته ای چون دانش و مهارت دست پیدا کرده و در نقطه ای غیر قابل بازگشت قرار گرفته است.

 به باور بیات، امروز تهران و واشنگتن و حتی تروئیکای اروپایی همگی بر این باورند که تداوم تنش ها می تواند پیامدهای منفی بسیاری را به دنبال داشته باشند، به عنوان نمونه غرب این توان را دارد تا مکانیسم ماشه را فعال کرده و تهران در واکنش بدان از آستانه گریز هسته ای فراتر رود. از همین رو به باور این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، ایالات متحده به دنبال آتش بس است و موضع گیری اخیر اروپایی ها نیز در همسن راستا قابل تبیین است. گل عنبری نیز ضمن تایید این تحلیل بر این نکته تاکید دارد اگر چنین مواضع سرسختانه ای ادامه پیدا کند و همزمان گفتگوها و رایزنی های غیر مستقیم تهران و واشنگتن که با حمایت کشورهای منطقه ای در جریان است، بی نتیجه بماند، می توان گفت موضع گیری اروپایی هایی ها می تواند مقدمه ای باشد برای فعال کردن اسنپ ( مکانیسم ماشه).اگر چنین سناریویی اجرایی شود و محدودیت ها اعمال گردد، رایزنی ها میان غرب و ایران بی نتیجه خواهد بود و ایالات متحده و اروپا بر مدار ادعاهای مطرح شده علیه ایران به سوی اقدام های یکجانبه ای حرکت خواهند کرد.