شرق لیبی در کنترل معترضان

تصویری از تظاهرکنندگان در شهر بنغازی واقع در شرق لیبی-عکس:AP

پسر قذافی تاکید کرد که پدرش تا آخرین گلوله به مبارزه با معترضان ادامه خواهد داد

احسان ابطحی

پسر معمر قذافی؛ رهبر لیبی؛ دیروز صبح در گفت‌وگویی تلویزیونی تایید کرد که تظاهر‌کنندگان لیبیایی کنترل شهر بنغازی، دومین شهر بزرگ لیبی و شمار دیگری از شهرهای شرقی این کشور را به دست گرفته‌اند. با این همه پسر قذافی وعده داد که نیروهای امنیتی این کشور «تا آخرین گلوله» با کسانی که در تلاشند به حکومت ۴۲ ساله پدرش پایان دهند، مبارزه خواهند کرد.

به گزارش روزنامه لس آنجلس تایمز از قاهره، پایتخت مصر، اظهارات فرزند قذافی در شرایطی بیان می‌شود که گروه‌های حقوق بشری اعلام کردند که پس از شش روز نا‌آرامی و تظاهرات گسترده مردم علیه حکومت قذافی، تعداد کشته‌شدگان به ۲۰۰ نفر افزایش یافته‌است. تصاویر ویدئویی که توسط اینترنت به خارج از لیبی فرستاده شده‌اند، نشان می‌دهند که پلیس و نیروهای مزدور وابسته به حکومت قذافی، روز یکشنبه در شهر بنغازی به سمت مردمی که برای برگزاری مراسم ترحیم کشته‌شدگان روز شنبه تجمع کرده‌بودند، شلیک می‌کنند. به گفته سازمان دیده‌بان حقوق بشر، در تظاهرات مردمی روز شنبه در شهر بنغازی دست‌کم ۸۴ نفر کشته‌شده‌اند. تصاویر منتشر شده همچنین نشان می‌دهند که تک تیراندازان از سقف پشت‌بام‌های اطراف به سمت تظاهر‌کنندگان شلیک می‌کنند.تحولات اخیر لیبی به شدت قذافی را شوکه کرده‌است، فردی که یکی از رهبران مقتدر جهان عرب به شمار می‌رفت و تا سال ۲۰۰۳ میلادی از دشمنان سر‌سخت ایالات‌متحده بود، اما از آن سال به بعد تلاش کرد تا رابطه بهتری با غرب بر‌قرار کند. این کشور نفت‌خیز واقع در شمال آفریقا که از اعضای سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت - اوپک- به شمار می‌رود، اجازه ورود خبرنگاران خارجی به این کشور را نمی‌دهد و محدودیت‌هایی بسیار جدی بر اینترنت و همچنین شبکه‌های تلفن اعمال کرده‌است. این در حالی است که نا‌آرامی‌ها در خاورمیانه و شمال آفریقا رو به گسترش است. تظاهرات مردم این مناطق از شمال غرب آفریقا یعنی مراکش واقع در کرانه دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس تا جزیره کوچک بحرین واقع در خلیج فارس و یمن که در ساحل دریای سرخ، خلیج عدن و دریای‌عرب قرار دارد، گسترش یافته ‌است. دیروز در این کشور واقع در شبه‌جزیره عربستان، برخی از قانونگذاران عضو حزب حاکم و همچنین برخی از مقامات منطقه‌ای به دلیل سرکوب معترضان از سوی علی عبدالله صالح، رییس‌جمهوری یمن از عضویت در این حزب استعفا دادند. صالح ۳۲ سال است که سمت ریاست‌جمهوری را در یمن در اختیار دارد.در همین حال و در اقدامی که آشکارا حکایت از نگرانی کاخ سفید از تحولات منطقه دارد، دریاسالار مایکل مولن، رییس ستاد مشترک ارتش آمریکا سفری یک هفته‌ای را برای دیدار از کشورهای متحد آمریکا از جمله عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی و کویت آغاز کرده‌است.سیف‌الاسلام قذافی که سخنانش در ساعات نخستین روز دوشنبه، دیروز، از تلویزیون دولتی لیبی پخش می‌شد نسبت به قریب‌الوقوع بودن جنگ داخلی در این کشور هشدار داد و تاکید کرد که لیبی بر سر یک ‌«دوراهی سر‌نوشت‌ساز» قرار گرفته‌است. او همچنین شایعات در مورد فرار پدرش از کشور را رد و تنها به گفتن این جمله بسنده کرد که قذافی هنوز در لیبی است. پسر کوچک قذافی در بخش دیگری از سخنانش گفت که ارتش در برخورد با تظاهر‌کنندگان اشتباهاتی مرتکب شده‌است، اما به پدرش وفادار خواهد ماند. سیف‌الاسلام قذافی همچنین عامل اصلی نا‌آرامی‌ها را خارجی‌ها، اسلام‌گرایان و جنایتکارانی توصیف کرد که قصد دارند لیبی را وارد جنگ داخلی کنند و این کشور نفت‌خیز را تخریب نمایند.برادر کوچک هانیبال قذافی اذعان کرد که معترضان در بنغازی و دیگر شهرهای شرقی «دولت تشکیل داده‌اند». با این همه او وعده داد که حکومت لیبی ‌«تا آخرین نفر و تا آخرین گلوله» برای درهم شکستن شورش مردم مبارزه خواهد کرد.سیف‌الاسلام قذافی همچنین به مخالفان پیشنهاد «یک ابتکار تاریخی ملی» داد. مشخص نبود که سخنان پسر معمر قذافی چه زمانی ضبط شده‌است.این در حالی بود که دیروز برخی از معترضان در شهر ترابلس، پایتخت لیبی، در تماس با شبکه‌های خبری الجزیره و بی.‌بی.‌سی گزارش دادند که نیروهای امنیتی از برخی نقاط این شهر عقب‌نشینی کرده‌اند و تظاهرات مردم رو به گسترش است. معترضان خطاب به معمر قذافی شعار می‌دادند:«-کجایی؟ اگر مردی بیا بیرون!.»خالد مطاوع که یک شاعر و استادیار دانشگاه میشیگان است به روزنامه لس‌آنجلس تایمز گفت که خویشاوندانش در شهر ترابلس به او گفته‌اند که تظاهر کنندگان در نیمه‌شب دوشنبه در نقاط مختلف شهر هدف شلیک مستقیم گلوله قرار گرفته‌اند.

عمرو چوباکی، از مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام در قاهره هم در تحلیل وقایع لیبی گفت که قذافی همچنان کنترل شهر ترابلس را در اختیار دارد، اما بنغازی و بخش بزرگی از مناطق شرقی لیبی را از دست داده و این مناطق اکنون در کنترل معترضان است. چوباکی ادامه داد: ‌«این موضوع قذافی را در موقعیت بسیار بدی قرار داده‌است.»در همین حال سازمان دیده‌بان حقوق بشر که مقر آن در نیویورک است روز یکشنبه با استناد به منابع بیمارستانی گزارش داد که به دنبال تظاهرات اخیر دست‌کم ۲۳۳ نفر کشته‌شده‌اند. عفو بین‌الملل هم قذافی را متهم کرد که حاضر است به هر قیمتی معترضان را سرکوب کند.به گزارش وب‌سایت‌های شبکه‌های اجتماعی، معترضان در شهر بنغازی و دیگر شهر‌ها شعار می‌دادند ‌«مردم خواستار سقوط رژیم هستند»، شعاری مشابه آنچه که مردم در انقلاب‌های موفق تونس و مصر سر می‌دادند.

اما بر‌خلاف این دو کشورواقع در شمال آفریقا، لیبی دارای یک جامعه قبیله‌ای است. ارتش و سرویس‌های امنیتی هم ساختاری مبتنی بر پیوند‌های قبیله‌ای دارند و همین موضوع باعث شده تا احتمال اینکه ارتش موضعی بی‌طرفانه مشابه موضع ارتش حرفه‌ای و آموزش‌دیده مصر اتخاذ کند، بسیار اندک باشد.به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بر خلاف مصر که ۴۰ درصد مردمش با روزی کمتر از دو دلار زندگی می‌کنند و همچنین بر خلاف تونس که بیکاری و دیگر معضلات اقتصادی از مطالبات اصلی مردم بود، وضع معیشتی مردم لیبی به دلیل آنکه کشوری نفت‌خیز و کم جمعیت است، مناسب است و خواسته اصلی مردم این کشور دموکراسی و آزادی است.شرق لیبی پیشتر هم شاهد نا‌آرامی‌های مردمی بوده‌است . در سال ۱۹۹۶ میلادی و بر اساس گزارش‌های منتشر شده در آن زمان، نیروهای امنیتی قذافی هزار نفر از زندانیان را قتل‌عام کردند و از آن زمان به بعد خشم مردم علیه دولت شدت گرفت.دیروز در بحرین هم تظاهرات مردمی برای دومین روز در میدان لولو - مروارید- شهر منامه پایتخت این کشور ادامه یافت و احزاب مخالف تاکید کردند که پیش از انجام مذاکرات با دولت، خواستار دریافت امتیازاتی از سوی شاه بحرین هستند.در تونس هم دولت انتقالی این کشور به طور رسمی خواستار استرداد زین‌العابدین بن‌علی، رییس‌جمهوری پیشین این کشور شد که روز ۱۴ ژانویه -۲۴ دی- به عربستان سعودی گریخت. این در حالی است که شایعات فراوانی در مورد وضعیت جسمانی نامناسب بن‌علی به گوش می‌رسد.

در قاهره پایتخت مصر هم بانک‌ها روز یکشنبه بازگشایی شدند. بانک‌های این شهر در بیشتر روزها از آغاز تظاهرات ضد‌دولتی که به سرنگونی مبارک منجر شد تعطیل بودند. در اقدامی دیگر که حکایت از قصد شورای نظامی برای بازگرداندن وضعیت مصر به حالت عادی دارد، اهرام ثلاثه و دیگر اماکن باستانی به روی گردشگران گشوده شد.