تالاب شادگان در رویای نیلوفر آبی!

دنیای اقتصاد - اهواز - محمد علاف‌پور: این روزها صحبت درمورد تالاب‌ها و مشکلاتشان به بحثی داغ میان مردم و مسوولان استان خوزستان تبدیل شده است. تالاب شادگان یکی از همان تالاب‌ها است که متاسفانه به‌دلیل سدسازی‌های بی‌رویه، اجرای طرح‌های انتقال آب فاقد ارزیابی زیست محیطی، تخلیه پساب‌های آلوده نیشکر، پرورش ماهی و به عبارت ساده‌تر عدم توجه مدیران و مسوولان به موضوع محیط زیست، امروز دچار مشکلات بسیاری شده است. بخش‌های زیادی از این تالاب که در قسمت جنوبی شهر شادگان و در فاصله ۹۷کیلومتری اهواز واقع شده است به علت عدم تامین حقابه آن از بین رفته و کاملا خشک شده است.

در همین رابطه فیصل عامری، فعال محیط زیست می‌گوید: وضعیت کنونی تالاب شادگان بسیار وخیم است و اکنون ۷۰ درصد از آبی که در این تالاب وجود دارد از پساب‌های حاصل از نیشکر، شیلات، فاضلاب‌های شهری، صنعتی و بیمارستانی شرق اهواز است. وی می‌افزاید: پساب‌های نیشکر سالانه بیش از ۳تا ۵ تن نمک را وارد تالاب شادگان می‌کنند که بر اثر ورود این حجم نمک دریاچه‌ای نمکی در مساحتی حدود ۹۰ هزار هکتار در بخش غربی تالاب شادگان شکل گرفته است.عامری ادامه می‌دهد: متاسفانه شوری و آلودگی بیش از حد آب سبب از بین رفتن ۱۳۲گونه گیاهی و کم شدن چشمگیر تعداد ماهی‌ها در تالاب شده است. وی می‌افزاید: علاوه‌بر این پیدایش ماهی تیلاپیا که گونه‌ای غیربومی و مهاجم است و می‌تواند سریع تکثیر شود و حیات سایر ماهی‌ها را به مخاطره بیندازد این روزها به یکی از مشکلات صیادان تبدیل شده است چراکه تیلاپیا ماهی‌های بومی تالاب را می‌خورد و رفته رفته حیات آنها را به خطر می‌اندازد.

این فعال محیط زیست با اشاره به سدسازی‌های گسترده در بالادست رودخانه‌های استان خوزستان می‌گوید: متاسفانه ساخت سد مارون، بند بهبهان، بند جایزان، بند رامشیر و شادگان در بالادست رودخانه جراحی سبب خشکی این رودخانه و عدم تامین حقابه قانونی تالاب شادگان شده است.وی می‌افزاید: انحراف سیلاب‌های مربوط به رودخانه مارون به وسیله بند رامشیر و دست‌کاری‌های بدون مطالعه در طبیعت از عوامل خشکی بخش‌های گسترده‌ای از تالاب است.عامری به مساله اشتغال بومی‌های منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه امروز بیکاری در شادگان بیداد می‌کند چرا که در گذشته شغل اصلی و منبع درآمد اکثر مردم منطقه دامپروری، صیدماهی و شکار پرندگان بوده است.

وی ادامه می‌دهد: بخش‌های قابل‌توجهی از نخلستان‌های شادگان براثر ورود پساب‌های شور نیشکر آسیب جدی دیده‌اند و حدود ۱۰هزار هکتار از مرغوب‌ترین زمین‌های شادگان دیگر کشت نمی‌شوند که همین مساله سبب گسترش بیکاری بین اهالی منطقه شده است. فیصل عامری می‌گوید: باید اشتباهات صورت گرفته در تالاب شادگان اصلاح شوند و تلاش شود تالاب به وضعیت مطلوب گذشته‌اش نزدیک شود. وی توقف طرح سد مارون۲ (در بالادست مارون) و سد آریوبرزن (در بالادست بهبهان) در بالادست رودخانه جراحی را از مطالبات مردم شادگان اعلام می‌کند و می‌گوید: در گذشته‌ای نه چندان دور حدود ۶۰هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی شادگان به زیر کشت می‌رفته است که اکنون به‌دلیل نبود آب تنها ۱۰هزار هکتار از این زمین‌ها آن هم با آب شور کشت می‌شود.

عامری در ادامه می‌گوید: یکی از راهکارهای نجات تالاب شادگان انتقال آب از کارون به تالاب است چراکه درگذشته بخش‌هایی از آب مورد نیاز تالاب شادگان با سیلاب‌های فصلی این رودخانه تامین می‌شده است پس اگر بتوانیم بخشی از حقابه تالاب شادگان را با سیلاب‌های لحظه‌ای تامین کنیم قطعا بخشی از مشکلات این اکوسیستم حل خواهد شد. در همین ارتباط محمدحسن فقیه، مدیر اداره حفاظت محیط زیست شهر شادگان می‌گوید: آبی که اکنون در تالاب شادگان جریان دارد آب پاک و سالمی نیست و وضعیت این تالاب بسیار نگران‌کننده است.وی ادامه می‌دهد: تخلیه انواع فاضلاب‌های شهری شادگان، پساب‌های مجتمع پرورش ماهی آزادگان و زهاب‌های شرکت‌های توسعه نیشکر در تالاب شادگان این تالاب را از وضعیت ایده‌آل خود دور کرده است.

فقیه با اشاره به خشک شدن رودخانه جراحی به‌دلیل سدسازی‌های بی‌رویه در بالادست این رودخانه می‌گوید: تا چند سال قبل و پیش از مداخله‌های شدید انسانی در طبیعت، رودخانه جراحی با تامین ۸۵تا۹۰ درصد از آب مورد نیاز تالاب شادگان منبع اصلی تامین کننده حقابه این تالاب شناخته می‌شده است اما اکنون با توجه به تغییراتی که در بالادست این رودخانه اتفاق افتاده است ما شاهد خشک شدن رودخانه جراحی و به دنبال آن عدم تامین آب مورد نیاز تالاب شادگان هستیم. وی می‌افزاید: تا حدود ۲۰ سال قبل پیش از اجرای طرح‌های مختلف روی مخازن آبی منطقه (سدسازی) سیلاب‌هایی را داشتیم که هرچند سال یکبار اتفاق می‌افتادند و تمام آلایندگی‌های تالاب را پاکسازی می‌کردند و آن موقع وضعیت تالاب شادگان بسیار مطلوب بود اما اکنون آلایندگی‌هایی در تالاب حادث می‌شوند و به صورت مستمر در بخش‌های آبی، گیاهی و جانوری در حال اتفاق افتادن هستند.

فقیه می‌گوید: زمانی در تالاب شادگان گونه‌ای خاص به نام نیلوفرآبی داشتیم که این گیاه گل سفیدرنگی داشت و در سطح آب رشد می‌کرد و از آنجا که نیلوفر تنها در آب پاک و بدون آلودگی رشد می‌کرد خود شاخصی برای سنجش کیفیت آب تالاب شادگان بود اما این گونه ۱۰سال قبل به سبب وجود آلایندگی‌های موجود در آب از بین رفت و نیلوفر آبی به رویای تالاب شادگان بدل شد.مدیر اداره محیط زیست شهر شادگان با اشاره به عدم مطالعه و پیش‌بینی اثرات طرح‌ها پیش از اجرا می‌گوید: در مطالعات هیچ‌کدام از طرح‌های سدسازی در استان آینده تالاب‌ها و رودخانه‌های استان در نظر گرفته نشده است.وی می‌افزاید: این حجم از سدسازی‌ها در مسیر رودخانه‌های مارون و جراحی و توسعه صنایع بدون ظرفیت سنجی در منطقه از دلایل اصلی وضعیت اسفناک تالاب شادگان است.فقیه همچنین با اشاره به ورود پساب‌های تصفیه نشده نیشکر به تالاب شادگان ادامه می‌دهد: سازمان محیط زیست در تلاش است تا شرکت‌های توسعه نیشکر را ملزم کند آب مضری را که پس از مصرف به سمت تالاب روانه می‌کنند تصفیه کند و آن آب را در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار دهند تا هم در مصرف آب صرفه‌جویی شود و هم در زمان‌هایی که به این آب تصفیه نشده نیازی ندارند این آب را به سمت تالاب شادگان روانه کنند.

وی در ادامه می‌گوید: از سال ۹۰ طرحی با چشم‌انداز ۲۵ساله با هدف احیای تالاب شادگان تدوین شد تا براساس آن بتوانیم تالاب را از شرایط بحرانی خارج کنیم اما متاسفانه به‌رغم انتظارمان و به‌دلیل عدم تامین اعتبار لازم از سوی دولت و عدم ورود و همکاری برخی دستگاه‌های بین بخشی نتوانستیم این برنامه را به درستی ادامه دهیم.محمدحسن فقیه می‌افزاید: تنها بخشی که تقریبا موفق به انجام آن شدیم اجرای طرح انتقال آب از رودخانه کارون به تالاب شادگان است که این طرح از ۲سال قبل کلید خورد و تاکنون حدود ۹۰ درصد آن اجرایی شده است.فقیه می‌گوید: با اجرای این طرح شاهد ورود مستمر آب با دبی ۵مترمکعب برثانیه خواهیم بود که این آب می‌تواند بخش عمده‌ای از تالاب شادگان را احیا کند. مدیر اداره محیط زیست شهر شادگان در پایان می‌گوید: از دولت و مسوولان ارشد استان انتظار داریم برای تامین حقابه تالاب‌ها و رودخانه‌های استان تلاش کنند چرا که خشکی آنها سبب ایجاد شرایط نامطلوب و افزایش تنش‌های اجتماعی خواهد شد.وی می‌افزاید: اگر مسوولان محیط زیست را در اولویت قرار دهند، بر مطالعات زیست‌محیطی تاکید کنند و نگاهشان فقط معطوف به توسعه صنعت و تولید بیشتر نباشد قطعا دیگر شاهد تخریب محیط‌زیست، خشکی تالاب‌ها و تبعات ناگوار آن نخواهیم بود.