سالروز تولد فیلسوف اگزیستانسیالیست

۲۱ ژوئن ۱۹۰۵ سالروز تولد ژان پل سارتر، فیلسوف و نویسنده بزرگ فرانسوی است. سارتر با ادبیات متعهد و فلسفه «اگزیستانسیالیسم» شهرت زیادی در میان فیلسوفان قرن بیستم به دست آورد. اگزیستانسیالیسم سارتر بر آزادی کامل انسان و مسوولیت‌پذیری او در قبال خود و دیگران تاکید دارد. «سارتر» و دیگر دوستانش در جست وجوی راه سومی بودند که سرمایه داری و استالینیسم را رد کند. او در نشریه خود بر ضد جنگ هند و چین موضع‌گیری کرد و آمریکا را مورد انتقاد قرار داد. فلسفه سارتر مبتنی بر آزادی است، اما به اعتقاد او آزادی، ماهیت و جوهر بشر نیست؛ بلکه چیزی است که به بشر امکان می‌دهد تا ماهیت خود را تحقق بخشد و رفته رفته، تعریفی از خود به دست دهد. قدرتی است که بشر به وسیله آن می‌تواند جهان را تغییر دهد. آزادی، امکان بشر برای زندگی بهتر است، اما برای همین آزادی، حدی هم وجود دارد و آن اینکه کسی نمی‌تواند در جهان نباشد و نیز هیچ کس نمی‌تواند در جهان کاری نکند.

هر فردی ناچار است با دیگران زندگی کند، حتی اگر از آنها کناره بگیرد؛ یعنی اینکه گریز از اجتماع ممکن نیست. آزادی و عمل، پشت و روی یک سکه اند. سارتر بر این باور است که در تمدن بورژووازی، آزادی تجارت از اولویت بیشتری نسبت به آزادی‌هایی مانند آزادی افکار، مطبوعات و تشکیل انجمن‌ها برخوردار است و چون تجارت آزاد به استعمار و استثمار و سیاست نواستعماری وابسته است، در کنه خود، آزادی نیست؛ بلکه وسیله‌ای برای گرفتن آزادی دیگران است. خلاصه آنکه، آزادی بورژووازی، حقیقی نیست، بلکه انتزاعی بوده و در خدمت نظام سرمایه داری است. وی در این ارتباط بیان می‌دارد: «ما محکوم به تعهد هستیم؛ همچنان که محکوم به آزادی. تعهد ناشی از یک تصمیم، ارادی یا انتخابی نیست.

من نمی‌توانم تصمیم بگیرم که متعهد نباشم. من همواره متعهد هستم، همچنان که به دنیا پرتاب شدم». سارتر در سال ۱۹۶۴، برنده جایزه نوبل ادبیات شد، اما آن را نپذیرفت. وی در همان سال، رئیس سازمانی به نام «دفاع از زندانیان سیاسی ایران» شد که تا زمان پیروزی انقلاب ۱۹۷۹ به فعالیت خود ادامه داد. او جایزه «لژیون دونور کلژ دو فرانس» را نیز در سال ۱۹۴۵ رد کرده بود. سارتر در سال ۱۹۸۰ از دنیا رفت.