به بهانه شانزدهمین اجلاس سازمان سران همکاری اقتصادی بررسی شد
رشد آرام تجارت با اکو
روز پنج‌شنبه، شانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، با حضور نمایندگان کشورهای عضو در تاشکند تشکیل شد و اعضای حاضر بر لزوم همکاری‌های اقتصادی بیشتر بین کشورها تاکید کردند. با وجود تاکید چندباره اعضا در برهه‌‌‌‌‌‌های مختلف زمانی اما، همچنان مشکلاتی مانند نبود موافقت‌نامه‌های تجاری بین اعضا، مشکلات در صدور روادید و برخی معضلات دیگر باعث‌شده تا با وجود تاکیدات سران کشورهای عضو، حجم مبادلات همچنان نسبت با رقم مطلوب فاصله داشته‌باشد.نزدیک به 40 سال‌از تشکیل این سازمان در سال1984 گذشته است.
سازمانی‌که ایران همراه با پاکستان و ترکیه، موسسان اصلی آن بودند و بعدتر افغانستان، تاجیکستان، جمهوری‌آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان در 1992 به این سازمان ملحق شدند. این سازمان قرار بود با ارتقای شرایط برای توسعه اقتصادی پایدار و افزایش سطح زندگی و رفاه مردم، گسترش تجارت درون منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، حذف موانع تجاری، تلاش در جهت ادغام تجارت کشورهای منطقه با تجارت‌جهانی و ارتقای همکاری‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فنی و علمی شرایط را برای همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه بین اعضا فراهم کند. واقعیت آن است که 40سال‌بعد از تشکیل این سازمان، شرایط حال‌حاضر با اهداف این نهاد اقتصادی فاصله زیادی داردو بر اساس هدف‌گذاری‌‌‌‌‌‌ها قرار بود کشورهای عضو، 15درصد از تجارت خود را با دیگر اعضا انجام دهند، با این حال بر اساس آخرین محاسبات انجام شده، میزان تجارت درونگروهی چیزی در حدود 7 تا 8درصد تجارت اعضا است.پس از شروع به‌کار دولت سیزدهم، مسوولان ایرانی بارها به تجارت با اعضای اکو تاکید کردند و توسعه‌تجارت با اعضای این سازمان را به‌عنوان یکی از اهداف اصلی، در دستور کار قرار داده‌اند. آمارها نشان می‌دهد که به‌صورت کلی ایران در جهت رسیدن به این هدف پیشرفت خوبی داشته‌است؛ در 7 ماهه منتهی به مهر سال‌جاری حجم تجارت ایران با اعضای اکو، رشد 18درصدی در وزن و 4.5درصدی در ارزش را تجربه‌کرده و تراز تجاری ایران به مثبت 1.6میلیارد دلار رسیده‌است، با این‌وجود تجارت ایران با ترکیه رقمی معادل 60درصد تجارت ایران با اعضای این گروه است. همچنین با پاکستان معادل 14درصد و با افغانستان معادل 10درصد تجارت ایران با اعضای اکو است، در نتیجه نزدیک به 75درصد تجارت با اکو؛ در واقع با این سه شریک قدیمی انجام شده که نشان‌دهنده آن است که بخشی از رشد در آمار تجارت با اکو؛ در واقع رشد در تجارت با این سه شریک مهم است. البته در این بین نشانه‌‌‌‌‌‌هایی از توسعه‌تجارت با کشورهایی همچون تاجیکستان نیز مشاهده می‌شود، اما همچنان حجم تجارت ایران متناسب با پتانسیل‌های تجاری کشورهای عضو اکو نیست.
آمارهای تجارت در 7 ماهه نخست امسال
در هفت ماهه امسال تراز تجاری ایران با ۹کشور عضو اکو با پیشی‌گرفتن صادرات به مثبت 1.6میلیارد دلار رسیده و از بین اعضا، ترکیه نخستین شریک تجاری ایران بوده‌است.بر اساس آمارهای کمیسیون روابط بین‌الملل و توسعه‌تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، در هفت ماهه امسال بیش از ۱۴میلیون‌تن کالا به ارزش نزدیک 10.2میلیارد دلار بین ایران و ۹عضو سازمان اکو مبادله شده که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل رشد ۱۸درصدی در وزن و 4.5درصد در ارزش داشته‌است.بر این اساس صادرات غیرنفتی ایران به اعضای اکو در این مدت بیش از ۱۲میلیون‌تن به ارزش بیش از 5.8میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل، ۲۳درصد در وزن و 2.5درصد در ارزش‌افزایش داشته‌است. واردات ایران نیز بیش از 2.5میلیون‌تن به ارزش 4.3میلیارد دلار بوده که رشد 1.2درصدی در وزن و 7.3درصدی در ارزش داشته‌است. بر این اساس تراز تجاری ایران با ۹کشور عضو اکو با پیشی‌گرفتن صادرات به مثبت 1.6میلیارد دلار رسیده‌است.در این میان ترکیه با خرید بیش از 2.7میلیارد دلار و کاهش ۱۰درصدی، پاکستان با بیش از 1.1میلیارد دلار و رشد ۶۲درصدی و افغانستان با ۹۷۵میلیون دلار و رشد چهار‌درصدی سه مقصد نخست صادرات کالاهای ایرانی در این مدت در بین اعضای اکو بودند. همچنین جمهوری‌آذربایجان با خرید ۳۰۳میلیون دلار کالا از ایران (کاهش ۲۸درصدی)، ترکمنستان با ۲۵۱میلیون دلار (بدون تغییر)، ازبکستان با ۱۸۸میلیون دلار (رشد ۲۶درصدی)، تاجیکستان با ۱۳۳میلیون دلار (رشد ۷۷درصدی)، قزاقستان با ۱۰۴میلیون دلار (رشد ۱۲درصدی) و قرقیزستان با ۴۰میلیون دلار (رشد ۲۰درصدی) در رتبه‌‌‌‌‌‌های بعدی صادرات کالاهای ایرانی در بین اعضای سازمان اکو قرار دارند.همچنین از بین کشورهای عضو اکو، ترکیه بیشترین میزان فروش کالا را با 3.7میلیارد دلار (رشد ۱۷درصدی) به ایران داشته و پس از آن پاکستان با ۳۵۲میلیون دلار (کاهش ۳۹درصدی) و ازبکستان با ۵۱میلیون دلار (رشد ۱۶درصدی) سه مبدا نخست واردات کالا به ایران بودند. قزاقستان با فروش بیش از ۴۲میلیون دلار (کاهش ۵۱درصدی)، تاجیکستان با ۳۵میلیون دلار (کاهش ۶درصدی)، جمهوری‌آذربایجان با ۳۰میلیون دلار (رشد ۳۵درصدی)، ترکمنستان با ۲۱میلیون (رشد ۲۴درصدی)، افغانستان با نزدیک ۱۶میلیون دلار (رشد ۳درصدی) و قرقیزستان با نزدیک به چهار‌میلیون دلار (رشد ۲۲درصدی) در جایگاه‌های بعدی خریداران کالا از ایران از بین کشورهای عضو اکو در هفت ماهه امسال قرار دارند.
فاصله همکاری اعضای اکو تا نقطه مطلوب
اتاق بازرگانی ایران، در گزارشی تجارت ایران با اکو را مورد بررسی قرار داده‌است. این گزارش تاکید کرده که حجم تجارت ایران با اکو با نقطه مطلوب فاصله قابل‌توجهی دارد. بر اساس این گزارش سازمان همکاری اقتصادی یا به اختصار اکو، در حال‌حاضر ۱۰ عضو و حدود ۴۸۰میلیون نفر جمعیت دارد، اما بارها این موضوع مطرح‌شده که تجارت اعضای این سازمان با یکدیگر تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد. برای مثال سال‌گذشته غلامحسین شافعی، رئیس وقت اتاق بازرگانی ایران، در نشست مشترک با دبیرکل اکو گفته بود که میزان مبادلات اقتصادی این ۱۰کشور در جهان نزدیک به ۹۳۰میلیارد دلار است؛ اما میزان تجارت درونگروهی آنها به ۷۰میلیارد دلار هم نمی‌رسد. همچنین میزان همکاری‌های اقتصادی درونگروهی در اکو با وجود برخورداری ۱۰ کشور عضو از بخش عظیمی از سرمایه جهانی، تنها ۸درصد است.با این حال در سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز۲۰۲۵ اکو کشورهای سازمان تعهد کرده‌اند تجارت درون منطقه‌ای را به دو‌برابر افزایش داده و از ۷ تا ۸درصد کنونی به ۱۵درصد برسانند.از جمله موانع همکاری کشورهای عضو اکو می‌توان به‌عملیاتی‌نشدن موافقت‌نامه‌‌‌‌‌‌ها، دشواری دریافت ویزا برای تجار در برخی از کشورهای عضو، مشکلات مربوط به ترانزیت از برخی از کشورهای عضو و حجم پایین سرمایه‌گذاری درونگروهی اشاره کرد.
در اجلاس اکو چه گذشت؟
اجلاس روز پنج‌شنبه سران اکو با سخنرانی رئیسجمهور ازبکستان شروع شد. به گزارش «ایسنا» رئیسجمهور ازبکستان، شوکت میرضیایف طی سخنرانی به ظرفیت‌های فراوان در گسترش روابط اقتصادی بین کشورهای اکو اشاره کرد. میرضیایف، تاکید کرد که هدف از بر‌‌گزاری این اجلاس بررسی چشم‌‌‌‌‌‌انداز همکاری‌های چندجانبه اکو و رساندن میزان همکاری‌های اقتصادی به سطح جدیدی است.رئیسجمهور ازبکستان در سخنان خود گفت که اکو پتانسیل زیادی در گسترش روابط در زمینه‌‌‌‌‌‌های تجاری، اقتصادی و صنعتی و همچنین سرمایه‌گذاری، نوآوری و حمل‌ونقل دارد.میرضیایف در این اجلاس پیشنهاد تدوین یک سند مفهومی جدید «اهداف استراتژیک همکاری اقتصادی – ۲۰۳۵» را ارائه کرد که با آن اعضای اکو در زمینه‌‌‌‌‌‌هایی مانند تجارت، حمل‌ونقل و ارتباطات، همکاری‌های صنعتی، امنیت انرژی و مبارزه با تغییرات اقلیمی و تعمیق همکاری در گردشگری و مبادلات فرهنگی و بشردوستانه تلاش‌های مشترک انجام خواهند داد.او همچنین به اهمیت بهره‌برداری از پتانسیل کریدورهای حمل‌ونقل بین قاره‌ای از جمله راه‌اندازی راه‌آهن چین - قرقیزستان - ازبکستان اشاره کرد. رئیسجمهور ازبکستان، پیشنهاد بر‌‌گزاری نمایشگاه صنعتی بین‌‌‌‌‌‌منطقه‌ای در چارچوب سازمان همکاری اقتصادی در سال۲۰۲۴ در کشورش را ارائه کرد.شوکت میرضیایف در سخنرانی خود در اجلاس اکو گفت: منطقه وسیع ما که محل زندگی نیم‌میلیارد نفر است، پتانسیل زیادی برای توسعه همکاری در تجارت، اقتصاد، صنعت، سرمایه‌گذاری، نوآوری و حمل‌ونقل دارد. او تاکید کرد که استفاده کامل از پتانسیل کریدورهای حمل‌ونقل بین‌قاره‌ای که از قلمرو ما می‌گذرد و ما را با بازارهای اصلی در منطقه آسیا - اقیانوسیه، جنوب‌آسیا، خاورمیانه و اروپا مرتبط می‌کند، مهم است. او افزود که ازبکستان برنامه اقدامات مشترکی را برای افزایش جریان سرمایه‌گذاری‌های متقابل، حفاظت از آنها و تعمیق همکاری‌های صنعتی تهیه و به دبیرخانه اکو ارائه کرده‌است.او گفت که این سند با هدف ارتقای پروژه‌های مشترک جدید در صنایع شیمیایی، انرژی، زمین‌شناسی، نساجی، چرم و کفش، موادغذایی، دارویی و صنایع ساختمانی است. علاوه بر این، میرضیایف تاکید کرد که اهمیت هماهنگ‌کردن استراتژی‌های ملی انرژی، توسعه شبکه‌‌‌‌‌‌های انتقال انرژی بین منطقه‌ای و معرفی گسترده فناوری‌های انرژی سبز نیز در حال افزایش است.
اهمیت اکو برای پاکستان
نخست‌وزیر پاکستان، دیگر عضو مهم سازمان همکاری اقتصادی نیز با انتشار بیانیه‌‌‌‌‌‌ای بر اهمیت همکاری با اعضای اکو تاکید کرد. دفتر نخست‌وزیری پاکستان در این بیانیه اعلام کرد که انورالحق کاکر، نخست‌وزیر موقت پاکستان روز پنج‌شنبه خواستار تقویت روابط اقتصادی بین کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) برای استفاده از پتانسیل‌های تجاری شد.به گزارش «ایسنا» در این بیانیه آمده است که کاکر در سخنرانی شانزدهمین اجلاس سران اکو، در تاشکند، پایتخت ازبکستان بر تلاش‌های جمعی و تسریع اصلاحات برای دستیابی به اهداف سازمان برای به‌دست آوردن سودهای عظیم اقتصادی و صلح تاکید کرد.نخست‌وزیر پاکستان همچنین تاکید کرد: «برای ما بسیار مهم است که به‌صورت جمعی و مجدانه برای تحقق اهداف سازمان تلاش کنیم.»کاکر ضمن دعوت به رایزنی برای گسترش سهم در تجارت‌جهانی و درون منطقه‌ای، بر کاهش موانع، توسعه زیرساخت‌ها و تدوین سیاست‌های سازگار با محیط‌زیست و پایدار، علاوه‌بر کاهش فقر تاکید کرد.او رویکرد کریدور محور اکو مانند قرقیزستان - تاجیکستان - افغانستان - ایران و اسلام‌آباد - تهران - استانبول و دیگران را تحسین کرد و افزود که پروژه‌های حمل‌ونقل یکپارچه به ارتقای تجارت و اتصال کمک خواهد کرد.
غیبت افغانستان
یکی از حاشیه‌‌‌‌‌‌های این اجلاس، عدم‌حضور نماینده افغانستان در تاشکند بود. مسوولان طالبان تاکید کردند که دعوتی از سوی دبیرخانه اجلاس برای طرف افغانستانی ارسال نشده‌است. در همین حال، شماری از تحلیلگران اقتصادی می‌گویند که برای شرکت افغانستان در کنفرانس‌‌‌‌‌‌های بین‌المللی به‌ویژه نشست اکو، لازم است که ابتدا امارت اسلامی توسط جهان به رسمیت شناخته شود و حضور نمایندگان افغانستان در کنفرانس‌‌‌‌‌‌های بین‌المللی می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند که نقش مهمی در حل چالش‌های کنونی دارد.محمدنبی افغان، تحلیلگر اقتصادی در همین رابطه گفت: ما باید روابط نزدیک خود را با جهان حفظ کنیم و رضایت آنها را جلب کنیم و در برنامه ها و کنفرانس‌‌‌‌‌‌هایی مانند نشست اکو که برای ما بسیار مهم است، باشیم. امارت‌‌‌‌‌‌اسلامی به‌دنبال توسعه روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای همسایه و منطقه است.همچنین عبداللطیف نظری، معاون وزیر اقتصاد افغانستان گفت: در اجلاس اکو باید به‌دنبال گسترش روابط اقتصادی و تجاری در سطح منطقه باشیم. در نهایت می‌توان گفت که دولت عزمی جدی برای گسترش روابط تجاری با کشورهای هدف خصوصا کشورهای عضو اکو دارد. سفر رئیسجمهور به تاجیکستان و امضای توافق‌های مهم خصوصا درخصوص لغو روادید و سفر هیات ترکمنستانی به ایران را نیز می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد، با این‌وجود تبدیل‌شدن سازمان اکو به یک نهاد تجاری مستلزم ترتیبات نهادی موثرتری است. امضای تفاهم‌نامه‌‌‌‌‌‌های تجاری، کاهش موانع غیرتعرفه‌‌‌‌‌‌ای و بهبود روابط سیاسی و فرهنگی بین اعضا، از جمله این تغییرات مهم هستند. در این‌صورت امکان افزایش مبادلات تجاری با اعضای اکو به سطحی که متناسب با نزدیکی فرهنگی ایران و کشورهای عضو باشد فراهم می‌شود.
ادای احترام به قربانیان جنگ غزه در اکو
