روابط خاکستری تجاری

قاسم شریعتی کیا

کارشناس ارشد و پژوهشگر اقتصادی

بررسی سابقه همکاری اقتصادی فرانسوی‌ها با ایران بیش ازآنکه شبیه ملودی‌های عاشقانه‌ای که هر شب در سالن‌های اپرای پاریس با هارمونی و تناسب کامل ساخته و نواخته می‌شود باشد شبیه نمودارهای سینوسی دکارت و پاسکال ریاضیدانان شهیر فرانسوی بوده است.با نگاهی گذرا به فراز و فرود روابط بین دو کشور به نقاطی در اوج نمودار برمی‌خوریم مانند امضای قراردادهای سنگین تولید مشترک خودرو بین دو کشور یا سفر رئیس‌جمهوری دولت اصلاحات و دیدار با ژاک شیراک و همچنین به نقاط فرودست و حتی خصمانه‌ای که متاسفانه تعداد آنها هم کم نیست مانند کمک‌های نظامی سنگین به رژیم بعثی عراق، ارسال خون‌های آلوده به ایدز به ایران و سنگ‌اندازی‌های زمان مذاکرات هسته‌ای بین ایران و کشورهای ۱+۵. در هر صورت فرانسه را در دسته‌بندی‌های جهانی باید جزو بلوک غرب محسوب کرد که روابط آن با کشورمان نقاط خاکستری زیادی در خود دارد و در عین حال کشورهایی مانند آلمان در بلوک غرب هستند که در عین حال هیچ کدام از این نقاط تاریک را در کارنامه خود در رابطه با ایران چه در قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب ندارند.

در یک مقایسه اجمالی بین داده‌ها و ستاده‌های ما از فرانسه به‌طور خیلی ملموسی ستاده‌های ما کمتر از فرانسه بوده و در خیلی مواقع از دید فرانسوی‌ها کشور ما صرفا به عنوان یک بازار برای فروش محصولات فرانسوی و نه سرمایه‌گذاری و انتقال تکنولوژی بوده است. ملموس‌ترین و بالاترین حجم مبادلات اقتصادی دوکشور مربوط به صنعت خودرو است. بررسی روابط دوجانبه و نحوه تعامل خودروسازان فرانسوی با شرکت‌های ایرانی قصه پر غصه‌ای را رقم می‌زند و این غصه نه به‌خاطر ناملایمات و خساست‌های شرکت خارجی به جهت انتقال ندادن تکنولوژی، بلکه به خاطر سوء مدیریت شرکت‌های داخلی و نداشتن استراتژی یا فقدان اراده کافی برای راه‌اندازی مبادله برد ‌ـ برد است. همان‌گونه که مستحضرید در بازار خودرو فرانسه در سال ۲۰۱۵ حدود ۱۹۰۰۰۰۰ خودرو فروش رفته است که از این تعداد فقط یک میلیون آن سهم خودروسازان فرانسوی بوده و مابقی به خودروسازان غیر فرانسوی تعلق داشته است. ما شاهدیم که خودروسازان فرانسوی نسبت به مابقی خودروسازان عمده دنیا مانند خودروسازان ژاپنی، آلمانی و آمریکایی درجه دو حساب شده و حتی نتوانسته‌اند بازار موطن خود را به‌رغم سبقه ۱۰۰ ساله حفظ کنند و قریب به نیمی از آن را به رقبا واگذار کرده‌اند. البته نباید از قابلیت آنها نیز غافل شد چه آنکه در سال ۲۰۱۴ یک خودروی فرانسوی به نام پژو ۳۰۸ توانست عنوان خودروی سال اروپا را تصاحب کند. بزرگ‌ترین شریک خودروسازی ایران شرکت پژو با سابقه سه دهه همکاری با طرف ایرانی است و با یک مقایسه اجمالی بین بازارهای فروش جهانی این خودروساز با میزان فروش آن در کشورمان به نتایج جالبی می‌رسیم. شرکت پژو در سال ۲۰۱۵ توانسته است که تعداد ۳۲۰ هزار خودرو در بازار فرانسه بفروشد که مشتمل بر ۱۵ مدل از به‌روزترین خودروهای تولیدی خود است، این شرکت در سال ۲۰۱۴ در بازار ۲۵ میلیونی چین با ارائه ۹ مدل از خودروهای تولیدی خود و با سرمایه‌گذاری ۸۰۰ میلیون یورویی و طی ۱۱سال حضور در این کشور تنها توانسته ۳۸۰ هزار خودرو بفروشد.

این آمار فروش در حالی است که در ایران قبل از تحریم و در سال ۲۰۱۱ حدود ۴۰۰ هزار خودرو با آرم پژو از ایران خودرو خارج شده است و آن هم تنها با دو مدل از رده خارج ۴۰۵ و ۲۰۶ صورت پذیرفته است. با مقایسه تیراژ تولید و شرایط فروش خودروهای پژو در ایران، چین و فرانسه مشاهده می‌کنیم که پژو در بازار انحصاری ایران با تعرفه واردات ۱۰۰ درصدی بدون یک یورو سرمایه‌گذاری و بدون انتقال تکنولوژی و با تولید ماشین‌های از رده خارج توانسته چه سهم بزرگی از کیک فروش خودرو در ایران را تصاحب کند. در دیدار اخیر دکتر حسن روحانی رئیس‌جمهوری از فرانسه و امضای قرارداد با خودروسازان فرانسه شرایط متفاوتی از گذشته پیشنهاد شده از جمله تولید خودروهای روز پژو در ایران و سرمایه‌گذاری مستقیم به مبلغ ۲۵۰ میلیون یورو و همچنین اختصاص ۳۰ درصد ظرفیت تولید در ایران برای صادرات به بازارهای جهانی پژو. با مقایسه مشارکت پژو در ایران و چین دو نکته به ذهن می‌رسد: اول اینکه چرا میزان سرمایه‌گذاری در ایران یک سوم سرمایه‌گذاری در چین است و دومین نکته اینکه آیا شرایط تولید محصول ایرانی روی پلت‌فرم خودروهای روز پژو در نظر گرفته شده است یا خیر.در هر صورت امید است که با توجه به شرایط مساعد جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارائه پیشنهاد‌های مناسب از جانب دیگر خودروسازان جهانی مانند فولکس واگن و فیات بهترین شرایط سنجیده شده و حداکثر امتیازات از طرف مقابل مطالبه شود.

ظرفیت دیگری که برای همکاری بین دو کشور وجود دارد تکنولوژی و سرمایه‌گذاری با صنایع مرتبط با صنعت توریسم در ایران است. فرانسه و شهر پاریس با استفاده از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب توانسته بالاترین جذب توریست و جهانگرد را از سراسر دنیا داشته باشد و به عنوان انتخاب اول گردشگران در سراسر دنیا قرار بگیرد. ایران عزیز هم با دارا بودن مواهب طبیعی و تاریخی در بین ۱۰ کشور اول دنیا از لحاظ مراکز دیدنی قرار دارد. در این بین می‌توان از سرمایه‌گذاری و انتقال تکنولوژی در ایجاد زیرساخت‌های لازم برای جذب جهانگرد به کشور مانند احداث هتل استفاده کرد.یکی دیگر از زمینه‌های همکاری بین دو طرف صنعت نفت است. ایران با دارابودن ۱۵ درصد ذخایر انرژی دنیا و فرانسه با دارا بودن شرکت‌های صاحب‌نام در زمینه نفت و گاز و سابقه همکاری دو طرف در صنعت نفت ایران افق همکاری‌های گسترده‌ای را پس از رفع کامل تحریم‌های ظالمانه در پیش خواهند داشت. شرکت فرانسوی توتال که عنوان چهارمین شرکت نفتی جهان را در ویترین افتخارات خود دارد، سابقه همکاری گسترده و تاریخی‌ای را با ایران درکارنامه خود دارد. تصویر رئیس قبلی شرکت توتال در اجلاس داووس دوسال پیش در کنار رئیس جمهور حسن روحانی گمانه‌زنی‌های زیادی را در خصوص ورود مجدد این غول نفتی به صنایع نفت و گاز کشورمان در سطح بین‌الملل مطرح کرد. امید است که با شروع فصل نوینی از ارتباطات اقتصادی و تجاری بین دو طرف ملاحظات سیاسی و سابقه چگونگی همکاری بین دو کشور لحاظ شده و شعار برد ـ‌ برد دولت تدبیر و امید در قراردادهای اقتصادی خارجی نیز جامه عمل بپوشد.