تهدیدات پیش‌روی طرح جدید

دکتر محمدرضا ظفرقندی استاد دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران شاخص هزینه برای سلامت مردم یکی از شاخص‌های مهم توسعه است که از نسبت هزینه‌های دولت برای ایجاد استاندارد سلامت به دست می‌آید. سهم این شاخص در تولید ناخالص داخلی کشورهای مختلف متفاوت است به طوری که این سهم در کشورهای در حال توسعه از ۴ درصد شروع می‌شود و در کشورهای توسعه‌یافته به ۱۸ درصد نیز می‌رسد. با توجه به اینکه دولت یازدهم ارتقای طرح نظام سلامت را آغاز کرده است، می‌توان گفت اساسا بودجه‌ای که دولت برای کاهش هزینه‌های درمان صرف می‌کند تا بیماران نیازمند به بستری در بیمارستان‌ها با کمترین دغدغه درمان شوند، گامی اساسی است که می‌تواند شاخص رضایتمندی را در بین بیماران و خانواده‌های آنها افزایش دهد. البته باید توجه داشت تخفیف‌ها و کاهش هزینه‌های درمان فقط در بخش بستری صورت می‌گیرد و لازم است ساماندهی ویزیت بیماران در بخش سرپایی و نظام ارجاع در اولین فرصت ممکن در دستور کار قرار گیرد.

به‌عنوان کسی که مستقیما با بیماران در ارتباط هستم این موضوع را لمس کرده‌ام که مردم مانند گذشته سختی‌های بیماری و مریض داری را ندارند و مجبور نیستند که برای خرید وسایل جراحی و درمان به بیرون از بیمارستان‌ها مراجعه کنند، به زحمت بیفتند و با مشقات زیادی این وسایل را خریداری کنند و این یکی از مزیت‌های اصلی طرح تحول نظام سلامت است.

در میان تمام حسن‌هایی که این طرح دارد باید توجه داشت که اگر ساماندهی لازم صورت نگیرد، طرح تحول نظام سلامت در آینده با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد و بار مالی که ایجاد می‌کند، نمی‌تواند اجازه دهد تا ادامه آن کیفیت لازم را داشته باشد.

هم‌اکنون دیده می‌شود برخی هزینه‌هایی که صورت می‌گیرد واقعی نیستند و دولت باید به دنبال راهکارهایی باشد که با مراجعه به کشورهایی که چنین طرح‌هایی را با موفقیت انجام داده‌اند، این افزایش هزینه‌ها را محدود کند؛ چرا که بخشی از بودجه‌های درمان به مسیری می‌رود که نباید برود.

به‌عنوان مثال، هنوز ساماندهی لازم برای دفترچه‌های بیمه در نظر گرفته نشده و برخی از بیماران با استفاده ناصحیح از دفترچه‌های بیمه هزینه‌های غیرضروری و مضاعفی را به مجموعه اقتصاد بهداشت و درمان کشور تحمیل می‌کنند. چنین هزینه‌هایی در کشورهای پیشرفته که نظام درمان منسجمی دارند صورت نمی‌گیرد اما در کشور ما بیمه‌گذار مجبور است این هزینه‌ها را تقبل کند.

به‌عنوان مثالی دیگر در حالی که امکان استفاده از خدماتی نظیر ام.آر.آی در کشورهای پیشرفته به راحتی وجود ندارد و به غیر از موارد اورژانسی بیمار باید حدود ۶ ماه در صف انتظار بایستد، دیده می‌شود که برخی بیماران حتی اگر نیاز واجبی نداشته باشند، به راحتی روانه مراکز ام.آر.آی شده و این کار را انجام می‌دهند در حالی که اگر می‌خواهیم این طرح همیشگی باشد و بار مالی آن بر دولت فشار نیاورد و تجهیزات پزشکی‌مان بهره‌وری بالایی داشته باشند، باید چنین اموری را ساماندهی کنیم.

یکی دیگر از تحولات صورت گرفته به دنبال این طرح، اصلاح تعرفه‌های پزشکان بود که سال‌ها معلق مانده بود. هم‌اکنون دستمزد پزشکان عمومی و متخصصان که در بیمارستان‌های دولتی مشغول به کارند افزایش یافته و همزمان نیز آنها با دلگرمی بیشتری به بیماران خدمات‌رسانی می‌کنند. سال‌ها بود که به دنبال افزایش نرخ تورم، تعرفه خدمات پزشکی بالا نرفته بود که با اجرای این طرح، تعرفه‌ها اصلاح و دستمزد پزشکان منطقی‌تر شد.

مشکلی که در این میان وجود دارد به پزشکان شاغل در بیمارستان‌های خصوصی برمی‌گردد. اکثر پزشکان با بیمه‌های تکمیلی بیماران را مورد مداوا قرار می‌دادند که با عملیاتی شدن این طرح هنوز بیمه‌های تکمیلی تعرفه‌های جدید را نپذیرفته‌اند و مداوا در بیمارستان‌های خصوصی در مقایسه با مراکز دولتی درمانی با محدودیت‌هایی مواجه شده است.

این مانع باید هرچه زودتر برطرف شود تا اقبال پزشکان بیمارستان‌های بخش خصوصی نیز شامل این طرح شود و جامعه هدف بیشتری را دربرگیرد. نکته دیگر توجه به اصلاح شرایط کاری جامعه پرستاری کشور است. با توجه به اینکه زحمات زیادی در حوزه سلامت بر دوش پرستاران و پرسنل بیمارستان‌ها است باید تغییراتی در دستمزد و تعرفه‌های حقوقی آنان به وجود آید تا طرح تحول در نظام سلامت در مرحله اجرا با مشکل روبه‌رو نشود و خدماتش به بیماران با کیفیت بیشتری ارائه شود.

با این همه، طرح ارتقای نظام سلامت یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت یازدهم است که اگر نقایص آن به تدریج و در طول مسیر برطرف شود و با بهبود هتلینگ فضای بیمارستانی همراه شود، می‌تواند یکی از موفق‌ترین اقدامات دولت یازدهم باشد و شاخص رضایتمندی را در میان قشرهای مختلف مردم افزایش دهد و بخش بزرگی از مشکلات درمانی مردم را برطرف کند.