پیمان احمدی

تعاریف مختلفی از ورشکستگی ارائه شده است. ورشکستگی در لغت به معنای درماندگی در کسب و کار است. حالت بازرگانی که در کسب و کار زیان دیده و دارایی‌هایش کمتر از بدهی‌هایش باشد. ورشکستگی هنگامی رخ می‌دهد که بدهی‌های یک شرکت از ارزش دارایی‌های موجود آن تجاوز کند.ورشکستگی اقدامی قانونی است که به موجب آن به‌طور کلی دارایی‌های یک بدهکار عاجز از پرداخت بدهی خود به سود طلبکاران ضبط شود. از نظر حقوقی، ورشکستگی عبارت است از اینکه بدهکار از کل دارایی خود به نفع طلبکار صرف‌نظر کند. ولی هرگاه از ورشکستگی برائت حاصل کند، می‌تواند مجددا کار خود را آغاز کند.ورشکستگی در قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) حالت یک بازرگان یا شرکتی تجاری است که از پرداخت بدهی‌های خود ناتوان شود و نتواند پیمان‌های بازرگانی خود را عملی کند.

ورشکستگی و مقررات آن تنها در برگیرنده بازرگانان می‌شود و چنانچه اشخاص عادی قادر به پرداخت بدهی خود نباشند اصطلاحا به آنان «معسر» گفته می‌شود.در بورس اوراق بهادار تهران، ملاک ورشکستگی و خروج شرکت‌ها از بورس، ماده ۱۴۱ قانون تجارت اصلاحی است. در این ماده آمده است: «اگر بر اثر زیان‌های وارده، حداقل نصف سرمایه شرکت از میان برود، هیات مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را دعوت کند تا موضوع انحلال یا بقای شرکت، مورد شور و رای واقع شود. هرگاه مجمع مزبور رای به انحلال شرکت ندهد، باید در همان جلسه و با رعایت مقررات ماده ۶ این قانون، سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد.»

اهمیت پیش‌بینی ورشکستگی

پیش‌بینی ورشکستگی حائز اهمیت فراوانی برای افراد، شرکت‌ها و حتی دولت‌هاست. برخی از دلایل این اهمیت اثرات و تبعات نامطلوبی است که ورشکستگی با خود به ارمغان خواهد آورد. برخی از موارد با اهمیت حاصل از پیش‌بینی شرکت‌ها عبارتند از:

تاثیرپذیری اقشار مختلف جامعه و اثرات نامطلوب ورشکستگی بر اقتصاد کلان، هزینه‌های اقتصادی -اجتماعی سنگین و هزینه‌های فرصت منابع از دست‌رفته در شرکت‌ها، حاصل از وضع نامطلوب مالی شرکت‌ها و زیان سرمایه‌گذاران.

تاثیرپذیری بالای مدیریت، بستانکاران، سرمایه‌گذاران و نهادهای قانونی از ورشکستگی شرکت‌ها و علاقه‌مندی مدیران ارشد، حسابداران و مدیران سرمایه‌گذاری‌ها به تحلیل علمی وضعیت مالی شرکت‌ها.

امکان شناسایی شرکت‌های ضعیف، درمانده و در حال ورشکسته و اقدام پیشگیرانه درخصوص بهنگام‌سازی پرتفولیوهای سرمایه‌گذاری.

امکان کاهش ریسک اعتباری شرکت‌ها در اعطای اعتبار به مشتریان شرکت.

امکان بررسی تاثیر ورشکستگی امروز یک موسسه بر ورشکستگی بالقوه موسسات دیگر در فردا.

احتمال ورشکستگی، ارزش جاری شرکت را کاهش می‌دهد و هزینه سرمایه آن را افزایش می‌دهد.

اثرات ورشکستگی شرکت بر درآمد رقبای صنعت مشابه و غیرمشابه.

هزینه‌های بسیار بالای مستقیم و غیرمستقیم ورشکستگی.

هزینه‌های واقعی که به علت توقیف اموال شرکت تحمیل می‌شود.

هزینه‌های واقعی که مستقیما از طرف طلبکاران تحمیل می‌شود نه خود شرکت ورشکسته.

زیان شرکت‌های توقیف شده که با سود سایر نهادها خنثی می‌شود.

هزینه‌های واقعی که ازسوی قسمت‌هایی بیش از شرکت توقیف‌شده یا مدعیان آن تحمیل می‌شود.

هزینه‌های مستقیم مقابله با ورشکستگی بیشتر به شکل دستمزدهایی است که به متخصصان (به ویژه حقوقدانان و حسابداران) پرداخت می‌شود. ورشکستگی فقط برای شرکت‌هایی رخ می‌دهد که بدهی دارند. پژوهش‌ها حاکی از آن است که شرکت‌های بدون بدهی ورشکسته نشدند. بنابراین تامین مالی بیشتر از طریق بدهی و صرف مخارج ثابت مالی بالاتر باعث می‌شود که با کاهش در عایدات، احتمال ورشکستگی افزایش یابد و از این رو، کاهش ارزش به سبب هزینه‌های مرتبط با ورشکستگی احتمال بروز بیشتری یابد.